SKKN Ứng dụng một số biện pháp và bài tâp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn thể thao tự chọn bóng rổ cho nam học sinh khối 10 tại Trường THPT

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn đề tài. 

Thể dục thể thao là một bộ phận của nền giáo dục Xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Là một trong những yêu cầu không thể thiếu được trong việc đào tạo thế hệ trẻ trở thành những con người phát triển toàn diện. Trong những năm qua cùng với sự phát triển của các nghành như: Kinh tế, văn hoá và các nghành khoa học xã hội khác. Nền thể thao nước ta đã có những tiến bộ vượt bậc cả về chiều sâu và chiều rộng. Đã khẳng định được Vị thế của thể thao Việt Nam trên khu vực và thế giới. 

Mục tiêu chung của Môn Giáo dục thể chất giúp học sinh hình thành, phát triển kĩ năng chăm sóc sức khoẻ, kĩ năng vận động, thói quen tập luyện thể dục thể thao và rèn luyện những phẩm chất, năng lực để trở thành người công dân phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế, góp phần phát triển tầm vóc, thể lực người Việt Nam; đồng thời phát hiện và bồi dưỡng tài năng thể thao. 

Mục tiêu cấp trung học phổ thông Môn Giáo dục thể chất giúp học sinh lựa chọn môn thể thao phù hợp để rèn luyện hoàn thiện thể chất; vận dụng những điều đã học để điều chỉnh chế độ sinh hoạt và tập luyện, tham gia tích cực các hoạt động thể dục, thể thao; có ý thức tự giác, tự tin, trung thực, dũng cảm, có tinh thần hợp tác thân thiện, thể hiện khát khao vươn lên; từ đó có những định hướng cho tương lai phù hợp với năng lực, sở trường, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế. 

       Nhận thức được vai trò quan trọng của công tác Giáo dục thể chất cho học sinh, Cấp uỷ – Ban giám hiệu nhà trường trong những năm qua đã trực tiếp chỉ đạo các GV Giáo dục thể chất thực hiện nghiêm túc và đầy đủ những quy định của Bộ GD – ĐT về nội dung chương trình và đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực hoá học sinh góp phần nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nói chung và Giáo dục thể chất nói riêng trong giai đoạn hiện nay.  

Thực hiện theo chương trình Giáo dục thể chất 2018 (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo) nên nhóm GV  giáo dục thể chất đã tham mưu cho nhà trường và đưa môn Bóng rổ vào giảng dạy trong nhà trường. 

Bóng rổ là môn thể thao phong phú và đa dạng có tính nghệ thuật, tính tập thể, đoàn kết. Không những vậy Bóng rổ còn có tác dụng giáo dục người tập về nhiều mặt, về ý chí, phẩm chất lẫn thể chất con người cho nên nó đã thu hút hàng triệu người trên thế giới tham gia tập luyện. Để có được trình độ thi đấu cao, toàn đội cũng như từng cầu thủ phải có tinh thần khắc phục khó khăn, ý chí chiến đấu ngoan cường, dũng cảm, tính chất đối kháng mãnh liệt của môn Bóng rổ. Sự đòi hỏi cao về thể lực làm cho quá trình tập luyện và thi đấu khó khăn hơn, một trận đấu kéo dài 04 hiệp  (mỗi hiệp10 phút), yêu cầu các cầu thủ phải dẻo dai, bền bỉ, có tinh thần khắc phục khó khăn mệt mỏi, ý chí chiến đấu ngoan cường. Sức mạnh ý chí, tinh thần có tác dụng dành thắng lợi trước một đối phương mạnh hơn về kĩ thuật và chiến thuật. 

Tập luyện bóng rổ có khả năng phát triển các tố chất thể lực cùng với sự đòi hỏi cao về khả năng chức phận của các cơ quan trong cơ thể, hoàn thiện các tố chất thể lực khác nhau, xây dựng và củng cố các định hình động lực và sự phối hợp giữa chúng, có quan hệ chặt chẽ với sự phối hợp động tác chính xác, phản ứng nhanh, sự suy nghĩ khôn ngoan, cảm giác nhạy bén. 

      Nhưng thực tế sau một vài năm thử nghiệm chương trình môn học tự chọn Bóng rổ đã xuất hiện một số bất cập về nội dung giảng dạy và cách thức thực hiện theo năm học, hiệu quả của chương trình chưa cao, chưa phù hợp với đặc điểm tập luyện của học sinh, không thu hút được đông đảo HS tham gia tập luyện và cổ vũ cho phong trào tập luyện môn Bóng rổ trong nhà trường.  

      Theo chủ trương của Bộ GD-ĐT, về đổi mới nội dung phương pháp Giáo dục thể chất việc nghiên cứu các biện pháp để nâng cao chất lượng dạy và học nói chung và giáo dục thể chất nói riêng là một việc cần làm thường xuyên trong mỗi nhà trường. Tuy nhiên về môn Bóng rổ trong Trường THPT Quỳnh Lưu 2 vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu để tìm ra các biện pháp đổi mới về nội dung, phương pháp và các điều kiện đảm bảo đồng bộ khác, cho nên chất lượng dạy và học môn Bóng rổ hiện nay có những hạn chế nhất định. Kết quả học tập của HS nói chung và môn Bóng rổ nói riêng là một vấn đề đang được mọi người quan tâm. 

      Vì vậy nghiên cứu một số biện pháp và các bài tập có hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn Bóng rổ trong trường THPT Quỳnh Lưu 2 là một đòi hỏi hết sức cần thiết của thực tế hiện nay.  

       Xuất phát từ những thực tiễn nêu trên, chúng tôi đã lựa chọn và áp dụng sáng kiến:  

          “Ứng dụng một số biện pháp và bài tâp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn thể thao tự chọn bóng rổ cho nam học sinh khối 10 tại Trường THPT Quỳnh Lưu 2 ”. 

2. Mục đích nghiên cứu. 

• Lựa chọn được một số bài tập nhằm nâng cao hiệu quả tập luyện trong quá trình học môn bóng rổ cho nam học sinh khối 10 tại trường THPT Quỳnh Lưu 2. 
• Nghiên cứu đánh giá thực trạng dạy và học chương trình môn học tự chọn Bóng rổ đang thực hiện cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 2.  
• Nghiên cứu một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn 

thể  

 thao tự chọn Bóng rổ theo kiến thức, kỹ năng chuẩn của chương trình GDPT 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo . 

• Ứng dụng và đánh giá hiệu quả thực hiện chương trình. 

3. Đối tượng nghiên cứu. 

– Nam học sinh các lớp:  10D4, 10D5, 10D6 và 10D7, 10D8 và 10 D9 năm học 2022 – 2023 trường THPT Quỳnh Lưu 2. 

4. Giả thuyết khoa học 

Cung cấp năng lượng hỗn hợp ưa – yếm khí đóng vai trò chính trong hoạt động thi đấu Bóng rổ. Do đó các bài tập sức mạnh tốc độ được các HLV bóng rổ Việt Nam huấn luyện với cường độ cao trong thời gian dài… Việc này gây mệt mỏi quá sức cho VĐV, đồng thời ảnh hưởng đến chất lượng chuyên môn cũng như chất lượng buổi tập kế tiếp. Do đó, các VĐV Bóng rổ Việt Nam thường có biểu hiện hụt hơi, rối loạn khi đối phương đẩy cao nhịp độ thi đấu trong các giải quốc tế. Vậy để có cơ sở, phương tiện và biện pháp khoa học hữu hiệu cải thiện sức mạnh tốc độ, đảm bảo thể lực cho VĐV đội tuyển Bóng rổ Việt Nam trong các giải đỉnh cao. 

Môn bóng rổ hiện đại có yêu cầu cao về sức mạnh của VĐV, biểu hiện ở mức độ đáng kể, ở độ cao các cú nhảy, sức nhanh thực hiện với các động tác khác nhau về tốc độ di chuyển và có ý nghĩa lớn đối với việc biểu hiện sức bền và sự khéo léo. 

Trong hoạt động thi đấu tố chất thể lực sức mạnh biểu hiện phối hợp với sức nhanh của chuyển động trong một phạm vi một kĩ xảo vận động nhất định tương đối với một kĩ thuật thi đấu đúng trong Bóng rổ. Theo tính chất và mức độ biểu hiện cơ bắp, người ta thường phân biệt các năng lực sức mạnh đơn thuần theo chế độ tĩnh và vận động chậm. Còn năng lực sức mạnh tốc độ đóng vai trò chủ yếu trong Bóng rổ. 

Theo các tài liệu khoa học, trong bóng rổ hơn 70% động tác mang tính chất sức mạnh tốc độ. Vì vậy, huấn luyện sức mạnh tốc độ là cần thiết. Năng lực sức mạnh tốc độ là khả năng khắc phục các lực cản với tốc độ co cơ cao của VĐV. Sức mạnh tốc độ là một tố chất của con người mà trong quá trình hoạt động thể hiện ở 2 mặt là sức mạnh và tốc độ. Trong các môn thể thao, vai trò chủ yếu sức mạnh tốc độ chiếm vị trí rất quan trọng, nó được biểu hiện rõ ở các môn thể thao như: các môn ném, đẩy, chạy, nhảy…đối với từng môn khác nhau thì tố chất này đòi hỏi khác nhau. Thông thường để phát huy tốc độ cao nhất con người cần khắc phục lực cản khá lớn. Trong trường hợp đó tốc độ đạt được phụ thuộc vào sức mạnh cơ bắp mối quan hệ giữa lực và tốc độ trong các hoạt động khác nhau, về trọng lượng được biểu hiện bằng hàm số Hympebol (P + a).(P + b) = const. 

Trong đó P: là lực do còn người phát huy; a, b là hằng số.  

Căn cứ vào logic nhất định mà phân các động tác khác nhau thành các loại.  

Mục đích chính của việc này là nhận thức bản chất tầng hệ và đặc điểm của môn thể thao để từ đó có thể tìm chọn sử dụng động tác tốt hơn. Việc này đòi hỏi có tính khoa học, thực tế rõ ràng để tiện dụng. Thông thường người ta phân loại theo các kỹ năng hoạt động cơ bản đó là các kỹ năng chạy, nhảy, leo trèo, trườn, bò, mang vác…Ngoài ra, người ta còn phân loại theo các tố chất thể lực phát triển tốc độ chính như chạy cự ly ngắn, phát triển sức mạnh như cử tạ, …tất nhiên trong thực tế có ít những loại chỉ dựa vào phát triển một tố chất thể lực nào đó mà là kết hợp một số tố chất thể lực ưu thế. 

Hoạt động trong thi đấu Bóng rổ rất đa dạng và thay đổi liên tục: Trong thi đấu bóng rổ, tiến trình tấn công và phòng thủ được chuyển đổi liên tục. Các VĐV khi thì lấy bóng bật bảng, khi thì ném rổ, chuyền bóng, dẫn bóng, đột phá, kèm người…Riêng về hoạt động di chuyển, nghiên cứu của Mclnnes (1995) đầu tiên đã phân thành 8 loại (Chạy: tăng tốc, giảm tốc, chuyển hướng và dừng nhanh; trượt phòng thủ: tiến về trước, lùi và sang ngang; bật nhảy) và thống kê tỷ lệ thời gian thực hiện các hoạt động đó trong thi đấu bóng rổ đỉnh cao. Theo quan sát, di động bước trượt phòng thủ chiếm 34,6%; chạy chiếm 31,2% và bật nhảy chiếm 4.6%; ngược lại hoạt động đứng và đi bộ chiếm 29.6% thời gian thi đấu. Tần số thay đổi các hoạt động trong thi đấu bóng rổ là 997 ±183 (khoảng 2s thì có một thay đổi). Điều này cho thấy các hoạt động trong thi đấu Bóng rổ rất đa dạng và biến hóa liên tục, ngay trong một khoảng thời gian ngắn đã có nhiều chuyển đổi qua lại giữa các dạng hoạt động, chạy tốc độ – trượt phòng thủ nhanh – bật nhảy… 

Diễn biến về sinh lý khi hoạt động cường độ cao trong thời gian dài cho thấy cùng với việc cơ chất sinh năng lượng yếm khí giảm dần; nồng độ axit lactic tăng cao dẫn tới ức chế hoạt tính các men xúc tác tiến trình đường phân yếm khí, ngăn cản sự hình thành cầu nối actin và myosin do đó công suất sinh năng lượng của hệ thống đường phân giảm và để đảm bảo duy trì hoạt động cho cơ thể, hệ thống cung cấp năng lượng ôxy hóa sẽ đóng vai trò chính. Tuy nhiên, tốc độ sản sinh năng lượng của hệ ôxy hóa chỉ bằng ½ công suất hệ đường phân yếm khí và hoạt động cơ bắp bị ức chế do nồng độ acid lactic tăng cao dẫn tới công suất hoạt động suy giảm nghiêm trọng.