SKKN Vận dụng hiệu quả kênh hình nhằm nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử lớp 5 (W+PPT)

THÔNG TIN CHUNG VỀ BÁO CÁO BIỆN PHÁP 

1. Tên báo cáo biện pháp: Vận dụng hiệu quả kênh hình nhằm nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử lớp 5
2. Tác giả

– Họ và tên:

– Trình độ chuyên môn:

– Chức vụ, đơn vị công tác:

– Điện thoại:                                                 Email:

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn biện pháp

Lịch sử là môn học nghiên cứu và phân tích những sự kiện đã xảy ra. Phân môn Lịch sử ở Tiểu học cung cấp cho học sinh một số kiến thức cơ bản, thiết thực về: các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử tiêu biểu tương đối có hệ thống theo dòng thời gian của lịch sử Việt Nam từ buổi đầu dựng nước tới nửa đầu thế kỉ XIX. Để đạt hiệu quả cao trong quá trình giảng dạy Lịch sử, giáo viên cần phải nắm vững toàn bộ tiến trình lịch sử Việt Nam, đồng thời là người định hướng giúp các em có được cách học có hiệu quả. Để làm được điều đó trước hết người giáo viên phải có kiến thức vững vàng, biết cách lựa chọn phương pháp dạy Lịch sử hiệu quả. Và với tôi, một trong những phương pháp đó là vận dụng hiệu quả kênh hình để nâng cao khả năng quan sát, phát triển tư duy, trí tuệ cho học sinh.

Việc vận dụng hiệu quả kênh hình là một phương pháp hiện đại và hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử cho học sinh lớp 5. Kênh hình không chỉ mang lại trải nghiệm học tập đa phương tiện mà còn khơi gợi sự tò mò và hứng thú của học sinh đối với môn học này. Trong sự nghiệp giáo dục hiện nay, theo tinh thần đổi mới phương pháp dạy học, kênh hình cung cấp cho giáo viên và học sinh nhiều nguồn tài liệu phong phú và đa dạng. Giáo viên có thể sử dụng các chương trình tài liệu, video giảng dạy hoặc các phần mềm hỗ trợ để trình bày một cách sinh động và sáng tạo. Học sinh có thể tiếp cận và tìm hiểu thêm thông tin từ các nguồn tài liệu trực tuyến, bao gồm sách điện tử, video giáo dục trên mạng và các trang web chuyên về Lịch sử. Điều này không chỉ mở rộng kiến thức cho học sinh mà còn khuyến khích họ tự tìm hiểu và khám phá thêm về môn học.

Xuất phát từ cơ sở trên, tôi quyết định lựa chọn nghiên cứu và phát triển đề tài: Vận dụng hiệu quả kênh hình nhằm nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử lớp 5.

2. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu

– Phạm vi nghiên cứu: 30 em học sinh lớp 5… trường Tiểu học …

– Đối tượng nghiên cứu: Các hoạt động vận dụng hiệu quả kênh hình nhằm nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử lớp 5

3. Mục đích nghiên cứu

Phân môn Lịch sử trong trường Tiểu học có một vị trí hết sức quan trọng trong việc góp phần hình thành và phát triển nhân cách học sinh đồng thời tạo cơ sở để các em tiếp thu có hệ thống và vững chắc chương trình của môn Lịch sử ở các cấp học trên. Việc vận dụng hiệu quả kênh hình trong giảng dạy Lịch sử trong các trường Tiểu học đã góp phần không nhỏ vào việc giáo dục, hình thành và phát triển nhân cách học sinh theo những yêu cầu đặt ra. Chính vì thế mà tôi đã chọn đề tài này để nghiên cứu.

PHẦN NỘI DUNG

1. Nội dung các biện pháp của tác giả đã thực hiện 

Cũng giống như một số môn học khác, trong SGK Lịch sử 5, kênh chữ giữ vai trò chủ yếu trong việc cung cấp kiến thức. Tuy nhiên, kênh hình vẫn có vai trò quan trọng; nó không chỉ minh họa cho kênh chữ, mà còn là nguồn cung cấp kiến thức và rèn luyện kĩ năng cho học sinh.

Trong giờ dạy Lịch sử, có những giáo viên không hiểu kênh hình nên không khai thác được kênh hình với đúng vai trò của nó mà chỉ đưa ra như một sự minh hoạ đơn thuần. Kênh hình trong sách giáo khoa của phân môn Lịch sử hiện nay nhiều, phong phú, màu sắc và trình bày đẹp, ngoài tính minh hoạ mỗi bức tranh, bức ảnh còn hàm chứa những thông tin lịch sử với mức độ khác nhau phục vụ việc dạy và học đạt hiệu quả. Có thể phân loại kênh hình trong sách giáo khoa phân môn Lịch sử như sau:

1.1. Loại thứ nhất: Bản đồ, lược đồ 

Bản đồ, lược đồ chủ yếu được bố trí ở loại bài về các cuộc khởi nghĩa, các chiến dịch, các trận đánh nhằm giúp học sinh hiểu được vị trí của cuộc khởi nghĩa, chiến dịch, trận đánh… cách bố trí lực lượng hai bên và diễn biến của cuộc khởi nghĩa, chiến dịch, trận đánh…

Ví dụ: Khi dạy Bài 14: Thu – Đông 1947.Việt Bắc mồ chôn giặc Pháp, sách giáo khoa Lịch sử và Địa lí lớp 5 giáo viên giới thiệu lược đồ:

– Âm mưu của Pháp đánh lên Việt Bắc nhằm tiêu diệt cơ quan đầu não và lực lượng bộ đội chủ lực của ta để mau chóng kết thúc chiến tranh.

 – Quân Pháp chia làm ba mũi (nhảy dù, đường bộ và đường thủy) tiến công lên Việt Bắc.

 – Quân ta phục kích chặn đánh địch với các trận tiêu biểu : đèo Bông Lau, Đoan Hùng, .

– Sau hơn một tháng bị sa lầy, địch rút lui, trên đường rút chạy quân địch còn bị quân ta chặn đánh dữ dội.

Khi khai thác lược đồ, giáo viên phải giúp học sinh hiểu được ý nghĩa sâu xa của cách chọn vị trí trận địa, việc phòng thủ và hướng tấn công của hai bên qua đó làm nổi bật âm mưu của địch, sự thông minh và nghệ thuật quân sự tài tình cũng như tinh thần chiến đấu dũng cảm của ta từ đó giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc cho các em. 

Khi hướng dẫn trên lược đồ người giáo viên không dừng lại ở mức độ chỉ cho học sinh thấy các hướng tấn công của địch và cách chọn vị trí tiêu diệt địch của ta một cách đơn thuần mà còn phải giúp các em phân tích để thấy âm mưu thâm độc của Thực dân Pháp trong việc bao vây nhằm tiêu diệt gọn, chặt đứt mọi đường rút và đường liên hệ của ta với bên ngoài nhưng với việc “nắm địch”, “hiểu địch” tốt và bằng nghệ thuật quân sự tài tình ta đã hóa giải và đập tan âm mưu của chúng.

1.2. Loại thứ hai: Tranh, ảnh tư liệu

Tranh ảnh, tư liệu có nhiều ở loại bài về các cuộc khởi nghĩa, các chiến dịch, loại bài về chính trị xã hội và thành tựu.

Đó là tranh ảnh về các cuộc khởi nghĩa, các cuộc biểu tình, về một loại vũ khí nào đó, về tình hình chính trị, kinh tế xã hội và đời sống của nhân dân, về các thành tựu kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật…của mỗi triều đại ứng với mỗi giai đoạn lịch sử nhất định. Đối với loại bài này người giáo viên phải am hiểu đầy đủ về tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa, nghệ thuật, khoa học, kỹ thuật của mỗi thời kỳ mới có thể hiểu và khai thác tốt kênh hình phục vụ việc giảng dạy đạt hiệu quả cao. 

Ví dụ 1: Khi dạy học sinh Bài 17: Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, sách giáo khoa Lịch sử và Địa lí lớp 5, giáo viên có thể linh động sử dụng các hình ảnh liên quan đến chiến dịch Điện Biên Phủ để cho học sinh quan sát và tiến hành thảo luận nhóm tìm hiểu nội dung bài học theo các câu hỏi gợi ý sau:

– Câu hỏi 1: Hình ảnh trên diễn ra trong sự kiện nào?

– Câu hỏi 2: Hình ảnh trên thể hiện nội dung gì? Hình ảnh mang đến cho các em cảm xúc như thế nào?

Sau thời gian các nhóm tiến hành thảo luận, giáo viên sẽ lần lượt gọi các nhóm lên trình bày. Các nhóm khác sẽ quan sát, lắng nghe và đưa ra nhận xét để nội dung bài học được đầy đủ và chi tiết hơn.

Cờ chiến thắng tung bay trên nóc hầm

Quân ta kéo pháo thay đổi cách đánh trong trận Điện Biên Phủ

Việc khai thác tranh ảnh thể hiện các thành tựu văn hoá như điêu khắc, kiến trúc, các giá trị văn hoá phi vật thể là khó khăn hơn cả với người giáo viên vì đây là những lĩnh vực không dễ hiểu và càng không dễ chuyển tải đến học sinh, nhất là học sinh tiểu học. Vì vậy giáo viên cần có sự đầu tư sưu tầm tranh ảnh liên quan đến nội dung bài học, chuẩn bị chu đáo các tư liệu về các giá trị văn hóa của các nhà nghiên cứu Lịch sử có ở trên sách báo và trên các trang mạng. Tất nhiên khi diễn đạt ý này cho học sinh tiểu học phải bằng thứ ngôn ngữ và cách diễn đạt phù hợp với nhận thức của các em