SKKN Vận dụng hiệu quả phương pháp trò chơi học tập nhằm nâng cao chất lượng môn Lịch sử lớp 7 (Bộ sách Kết nối tri thức)

A. ĐẶT VẤN ĐỀ

I. Lý do chọn đề tài:

Dân ta phải biết sử ta

Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam

Mỗi khi đọc những câu thơ đó của Bác, những giáo viên dạy lịch sử lại cảm thấy tự hào, nhưng cũng đầy trách nhiệm đối với môn Lịch sử cũng như đối với các em học sinh.

 Đó chính là lí do mà mọi giáo viên cần phải luôn đổi mới các phương pháp, hình thức dạy học để học sinh hào hứng mỗi khi nhắc tới môn Lịch sử. Có ý kiến cho rằng: Lịch sử không phải là một môn khoa học mà chỉ là những kinh nghiệm thực tiễn được đúc kết và truyền thụ cho nhau. Nhưng thực tế đã khẳng định Lịch sử là một môn khoa học cho nên học Lịch sử không chỉ ghi nhớ, càng không phải học thuộc lòng sự kiện, mà điều chủ yếu là hiểu và phân tích đúng sự kiện lịch sử. Vì thế, người giáo viên phải có một phương pháp giảng dạy thật hợp lí để nâng cao hiệu quả giảng dạy bộ môn lịch sử.

Môn Lịch sử là môn có nhiều sự kiện, hiện tượng vì vậy học tập bằng trò chơi sẽ làm cho tiết dạy nhẹ nhàng sinh động. Đặc điểm của học sinh lớp 7 là còn bỡ ngỡ khi các em bước vào một cấp học mới, môi trường mới với phương pháp học và cách tiếp cận mới, nên việc sử dụng trò chơi học tập sẽ làm cho học sinh ham thích học môn lịch sử. Thực hiện tốt việc tổ chức trò chơi học tập lịch sử cho học sinh vừa phát huy tính tích cực, chủ động, hứng thú trong học tập vừa rèn luyện kĩ năng lịch sử cho học sinh. Từ đó giúp học sinh tự bổ sung kiến thức cho mình thêm phong phú

Chọn đề tài “Vận dụng hiệu quả phương pháp trò chơi học tập nhằm nâng cao chất lượng môn Lịch sử lớp 7” khi giảng dạy lịch sử 7, tôi muốn nêu lên một số biện pháp về việc  tổ chức trò chơi trong môn Lịch sử lớp 7 mà tôi đã thực hiện từ năm 2022 – 2023, nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng học tập bộ môn Lịch sử khối 7, giúp các em ham thích học lịch sử và có được một số kĩ năng cơ bản về lịch sử. Đây là năm đầu tiên áp dụng chương trình dạy theo sách mới nên phương pháp dạy cũng cần có nhiều sự đổi mới để phù hợp hơn với chương trình học của các em. Bản thân là giáo viên dạy môn Lịch sử tôi nhận thấy việc tổ chức trò chơi học tập giúp học sinh dễ hiểu nội dung bài học, dễ khắc sâu kiến thức, nắm được một số kĩ năng lịch sử. Đồng thời làm cho tiết học sinh động hơn, học sinh ham thích học hơn.

II. Thời gian thực hiện đề tài:

Đề tài này tôi đã nghiên cứu từ năm học 2022 – 2023 và được áp dụng thực hiện cho học sinh lớp 7 từ năm học 2022-2023 đến nay

III. Mục đích nghiên cứu:

Tôi chọn đề tài “Vận dụng hiệu quả phương pháp trò chơi học tập nhằm nâng cao chất lượng môn Lịch sử lớp 7” vì khi giảng dạy lịch sử 7 tôi muốn nêu lên một số biện pháp về việc tổ chức trò chơi học tập lịch sử lớp 7, nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng học tập bộ môn sử khối 7, giúp các em ham thích học lịch sử và có được một số kĩ năng cơ bản về lịch sử.

IV. Phạm vi nghiên cứu

Học sinh khối lớp 7 trường THCS …….

V. Phương pháp nghiên cứu:

Phương pháp sưu tầm: Đọc tài liệu sách báo, tạp chí, Internet có nội dung liên quan đến tổ chức và các trò chơi.

Phương pháp nghiên cứu lí luận: Dựa vào đặc trưng bộ môn, phương pháp luận của bộ môn Lịch sử …

Phương pháp điều tra, quan sát: Tìm hiểu thực trạng về sự hiểu biết và yêu thích của học sinh lớp với bộ môn.

VI. Đối tượng nghiên cứu

Các trò chơi được đưa vào môn Lịch sử khối lớp 7 tại trường THCS ……..

B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

I. Cơ sở nghiên cứu

1. Cơ sở lí luận:

Lịch sử là một môn khoa học cho nên học lịch sử không chỉ ghi nhớ, càng không phải học thuộc lòng sự kiện, mà điều chủ yếu là hiểu và phân tích đúng  sự kiện lịch sử. Vì thế, người giáo viên phải có một phương pháp giảng dạy thật hợp lí để nâng cao hiệu quả giảng dạy bộ môn lịch sử, đặc biệt là đối với môn lịch sử khối 7.

2. Cơ sở thực tiễn:

Trước khi thực hiện đề tài này qua tìm hiểu một số giáo viên cấp Tiểu học và các em học sinh lớp 7 giáo ở tại trường tôi thấy, đa số giáo viên Tiểu học chưa áp dụng phương pháp tổ chức trò chơi học tập khi giảng dạy lịch sử. Do đó không tạo được hứng thú học tập lịch sử cho học sinh từ đó dẫn đến các em chỉ học theo lối học thuộc lòng, trong vở ghi bao nhiêu học bấy nhiêu, chưa biết cách diễn đạt và thiếu kĩ năng lịch sử từ đó dẫn đến hiểu sai sự kiện lịch sử.

 Để khắc phục vấn đề trên tôi đã áp dụng phương pháp “Tổ chức trò chơi học tập” nhằm hình thành một số kĩ năng lịch sử như rèn luyện tính tư duy độc lập, kĩ năng sử dụng lược đồ, bản đồ, vẽ sử dụng sơ đồ, bảng thống kê, rèn kĩ năng diễn đạt, rèn luyện phương pháp khai thác nội dung tranh ảnh, lược đồ, bản đồ và tạo sự hứng thú học tập lịch sử cho sinh.

II. Thực trạng việc đưa các trò chơi vào môn Lịch sử 7 trong nhà trường

1. Thuận lợi

Hiện nay, giáo viên có một kho báu vô tận là được cập nhật trên mạng có nhiều nội dung và hình ảnh phong phú, các tài liệu tham khảo rất nhiều với nhiều tác giả để nghiên cứu, học tập cái hay nhằm đưa vào bài dạy tốt hơn. Trường trang bị phương tiện dạy tương đối đầy đủ so với những năm trước. Sách giáo khoa đầy đủ. Thư viện có rất nhiều tài liệu để nghiên cứu.

2. Khó khăn

Các trò chơi trên mạng khá phong phú, tác động mạnh đến tâm lý của học sinh, lôi cuốn học sinh khám phá những trò chơi vô bổ.

Cha mẹ thiếu quan tâm việc học hành, giao cho trường quản lý là chính.

Giáo dục học sinh chưa nghiêm khắc dẫn đến ỷ lại.

Các em vừa từ cấp Tiểu học lên, vì vậy còn bỡ ngỡ với môi trường mới…

3. Kết quả điều tra thực trạng

– Cụ thể, qua điều tra trong học sinh lớp 7 năm học 2022 -2023 ở trường kết quả như sau:

+ 50% các em chưa biết các dạng trò chơi của bộ môn Lịch sử

+ 90% các em muốn được tham gia các trò chơi trong môn Lịch sử cũng như muốn học Lịch sử dưới hình thức trò chơi

+ 78% học sinh hứng thú học tập lịch sử.

III. Nội dung và biện pháp thực hiện

* Vì sao cần phải sử dụng trò chơi khi dạy môn Lịch sử?

– Trò chơi học tập phù hợp với khả năng và tâm lí lứa tuổi học sinh lớp 7.

– Tiết học nhẹ nhàng, sinh động, không khí lớp học vui tươi, thoải mái.

– Học sinh thích học hơn và nhớ bài lâu hơn Hình thành kĩ năng lịch sử cho học sinh.

– Giúp giáo viên thay đổi hình thức dạy học.

– Tạo mối quan hệ giáo viên và học sinh gần gũi hơn.

* Một số điều cần lưu ý khi sử dụng trò chơi:

– Chọn trò chơi phù hợp với mục tiêu bài phù hợp với kĩ năng cần rèn luyện cho học sinh:

– Phổ biến cách chơi, luật chơi ngắn gọn khi bắt đầu thực hiện trò chơi để học sinh hiểu và thực hiện được ngay.

– Thời gian chơi chỉ khoảng 4 – 5 phút

– Giữ lớp học sôi động ở mức cho phép, giáo viên nên cho học sinh vỗ tay để động viên tinh thần các bạn và tập học sinh tính lịch sự khi xem biểu diễn.

– Giáo viên nên thưởng điểm cho học sinh.

* Các bước tiến hành:

– Giới thiệu tên trò chơi, qui định thời gian chơi.

– Xác định mục đích áp dụng.

* Quá trình áp dụng:

– Những năm qua, tôi đã áp dụng các trò chơi học tập sau: (Trò chơi hái hoa, giải ô chữ, tiếp sức, đóng vai, ai nhanh hơn, khám phá ) vào quá trình giảng dạy lịch sử 7.

– Sau đây là một số dẫn chứng minh họa cho việc áp dụng trò chơi học tập lịch sử của bản thân tôi từ dễ đến khó.

1. Trò chơi đóng vai

Bài áp dụng:

Bài 10: Đại Cồ Việt thời Đinh và Tiền Lê (968 – 1009)

trang 48-50, sách Lịch sử và Địa lý lớp 7, bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống 

(Các nhân vật trong kịch: Đinh Bộ Lĩnh, người dẫn chuyện và Đinh Dự)

1.1. Mục đích áp dụng: 

Truyền thụ bài mới (giúp rèn kĩ năng diễn đạt cho học sinh).

1.2. Quá trình tổ chức:

1. Chuẩn bị của giáo viên:

– Giáo viên chuẩn bị kịch bản.

– Giáo viên chuẩn bị phiếu đánh giá để phát cho các cổ động viên với 2 câu hỏi sau:

+ Theo em, bạn nào thể hiện hay nhất ở cả 2 mặt diễn xuất và nội dung lời thoại?

+ Theo em, có bao nhiêu ý kiến giống em?

1. Tiến hành trên lớp:

*  Bước 1:

– Giáo viên chọn 2 em thể hiện và phân vai cho từng em.

– Giáo viên quy định:

+ Các em phải thể hiện chính xác lời thoại của nhân vật và diễn xuất phù hợp với tính cách từng nhân vật.

+ Giáo viên làm người dẫn chương trình.

+ Em nào thể hiện hay nhất sẽ được giáo viên thưởng điểm.

*Bước 2: Giáo viên điều khiển trò chơi theo thứ tự sau:

Người dẫn chuyện “Thấy cảnh đất nước bị chia xé, nghĩ mình không thể ngồi yên được. Bộ Lĩnh liền họp bạn bè lại mà nói rằng”

Đinh Bộ Lĩnh: “Chúng ta không tập trận giả như trước nữa phải đánh trận thật. Trai thời loạn không thể khoanh tay ngồi một xó mà nhìn. Đất nước đang cần đến chúng ta.”

Người dẫn chuyện “Ai nấy đều cho lời nói của Bộ Lĩnh là phải, liền chia nhau đi tập hợp các bạn bè, rủ nhau theo về với Bộ Lĩnh để cùng lo việc nước. Bộ Lĩnh mổ bò khao quân và kéo về đóng ở sách Đào Úc.”

Người dẫn chuyện “Cả châu Đại Hoàng đã thuộc quyền kiểm soát của Bộ Lĩnh, chỉ còn sách Bông do Đinh Dự chiếm giữ. Bộ Lĩnh đem quân đến thuyết phục, Đinh Dự ở sách Bông nghe tin quân Hoa Lư kéo đến, liền quát”

Đinh Dự: “Thằng Bộ Lĩnh này láo thật, nó dám đánh lại cả chú nó! Rồi tung quân ra đuổi đánh.”

Người dẫn chuyện “Thấy vậy, Bộ Lĩnh ngửa mặt lên trời than:”

Đinh Bộ Lĩnh “Trời ơi! Ta đâu muốn có chuyện nồi da nấu thịt này!”

*  Bước 3: Sau khi 2 bạn hoàn thành phần thi các cổ động viên nhận xét, đánh giá kết quả.

*Bước 4: Giáo viên chốt và nhận xét:

– Qua đoạn kịch trên học sinh phải nắm được: Sự yêu nước, thương dân của Đinh Bộ Lĩnh cùng với đó là quyết tâm về một đất nước độc lập dù cho bất cứ hoàn cảnh phải đối đầu ngay cả với người thân của mình…

– Rút kinh nghiệm về diễn xuất, mức độ chính xác của lời thoại, công bố kết quả chung cuộc.

2. Trò chơi hái hoa

Bài áp dụng:

CHƯƠNG 1: TÂY ÂU TỪ THẾ KỈ V ĐẾN NỬA ĐẦU THẾ KỈ XVI

BÀI 1: QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH

VÀ PHÁT TRIỂN CỦA CHẾ ĐỘ PHONG KIẾN Ở TÂY ÂU

(trang 9-13, sách Lịch sử và Địa lý lớp 7, bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống)

2.1. Mục đích áp dụng: 

Củng cố bài (giúp rèn luyện tính tư duy độc lập cho học sinh).

2.2. Quá trình tổ chức:

1. Chuẩn bị của giáo viên:

– Trước giờ chơi giáo viên chuẩn bị chậu cây và gắn hoa lên cây.

– Giáo viên chuẩn bị câu hỏi cụ thể ghi trên các hoa. Lưu ý hoa ở đây là hoa giấy nên tạo sự đa dạng về chủng loại, màu sắc hoa cho hấp dẫn.

1. Tiến hành trên lớp:

*Bước 1:

– Giáo viên đặt chậu cây có gắn hoa ở giữa lớp khi bắt đầu trò chơi.

– Giáo viên chia lớp làm bốn đội (mỗi dãy hai đội) và đặt tên cho từng đội:

+ Đội 1: Hà Lan

+ Đội 2: Áo

+ Đội 3: Đức 

+ Đội 4: Pháp

*Bước 2:

– Bốn đội bốc thăm giành quyền ưu tiên.

– Mỗi đội cử đại diện lên hái hoa trên cây:

+ Tự chọn một bông hoa rồi đọc cho cả lớp nghe câu hỏi.

+ Suy nghĩ và trả lời trước lớp yêu cầu của câu hỏi, nếu đáp đúng được 10 điểm.

+ Đồng đội có thể bổ sung một lần cho đội mình nhưng bị trừ 5 điểm.

NỘI DUNG CÁC CÂU HỎI TRÊN CÁC BÔNG HOA LÀ

 (Em hãy chọn câu trả lời đúng nhất cho các câu hỏi sau đây) 

Câu 1: Chế độ phong kiến Tây Âu ra đời trong hoàn cảnh

1. để quốc La Mã lâm vào tình trạng khủng hoảng, suy vong.
2. đế quốc La Mã đã bị diệt vong.
3. các lãnh địa của lãnh chúa đang hình thành.
4. quá trình bóc lột của lãnh chúa đối với nông nô diễn ra mạnh mẽ.

 Em chọn câu B là câu trả lời cuối cùng của em.

Câu 2. Chế độ chiếm hữu nô lệ La Mã sụp đổ vào năm

A.475.           B. 476.          C. 576.        D. 676.

 Em chọn câu B là câu trả lời cuối cùng của em.

Câu 3. Hai giai cấp cơ bản của xã hội phong kiến Tây Âu là

1. địa chủ và nông dân.              B. lãnh chúa và nông nô.
2. quý tộc và nông nô.                 D. lãnh chúa và nông dân.

 Em chọn câu B là câu trả lời cuối cùng của em.

Câu 4. Tầng lớp quý tộc quân sự hình thành từ bộ phận nào sau đây?

1. Quý tộc chủ nô La Mã
2. Các thủ lĩnh quân sự của bộ tộc Giéc-man
3. Các giám chủ, giám mục
4. Quý tộc tăng lữ

 Em chọn câu B là câu trả lời cuối cùng của em.

Câu 5 Hai giai cấp cơ bản trong xã hội phong kiến châu Âu là

1. địa chủ và nông dân.                           B. chủ nô và nô lệ.
2. nông dân và nông nô.                        D. lãnh chúa và nông nô.

 Em chọn câu D là câu trả lời cuối cùng của em.

Câu 6. Ở Tây Âu thời phong kiến, mỗi lãnh chúa phong kiến đều

1. có một lãnh địa riêng.
2. miễn giảm tô, thuế cho nông nô.
3. có một thành thị mang tên mình.
4. lao động vất cả cùng với nông nô.

 Em chọn câu A là câu trả lời cuối cùng của em.

Câu 7. Thiên Chúa giáo do ai sáng lập ra?

1. Chúa Giê-su.                  B. Thánh A-la.
2. Khổng Tử.                     D. Xít-đác-ta Gô-ta-ma.

 Em chọn câu A là câu trả lời cuối cùng của em.

Câu 8.  Ý nào sau đây không đúng khi nói về lãnh địa phong kiến?

1. Trong lãnh địa, hoạt động trao đổi, buôn bán diễn ra tấp nập.
2. Là vùng đất thuộc quyền sở hữu của các lãnh chúa phong kiến.
3. Trong lãnh địa, kinh tế nông nghiệp đóng vai trò chủ đạo.
4. Nông nô là lực lượng lao động chủ yếu trong các lãnh địa.

 Em chọn câu A  là câu trả lời cuối cùng của em.

Câu 9. Ý nào sau đây không phản ánh đúng đặc điểm của nông nô?

1. Là lực lượng sản xuất chính trong lãnh địa.
2. Thuê ruộng đất của lãnh chúa để cày cấy và phải nộp tô.
3. Ngoài địa tô, nông nô phải nộp nhiều loại thuế khác cho lãnh chúa.
4. Nông nô bị đối xử tàn tệ và không có quyền xây dựng gia đình riêng.

 Em chọn câu D là câu trả lời cuối cùng của em.