SKKN Vận dụng kĩ thuật KWL vào dạy bài 39 – Địa lí 9 để giáo dục môi trường biển, đảo cho học sinh lớp 9

1.MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài

   Ngày 15/11/2004 Bộ chính trị đã ra nghị quyết 41/NQ/ TƯ về bảo vệ môi trường trong thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nghị quyết đã xác định: “Bảo vệ môi trường là một trong những vấn đề sống còn của nhân loại; là yếu tố bảo đảm sức khỏe và chất lượng cuộc sống của nhân dân, góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế – xã hội, ổn định chính trị, an ninh quốc gia và thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta”.

   Môi trường biển, đảo là một bộ phận quan trọng trong môi trường sống của chúng ta, là bộ phận không thể tách rời của lãnh thổ Việt Nam. Thực tế trong những năm gần đây ở nước ta cho thấy, một số vùng biển đã xảy ra tình trạng ô nhiễm và suy thoái môi trường  gây trở ngại và thiệt hại cho một số ngành kinh tế, đã có ảnh hưởng lớn đến đời sống của nhân dân. Do đó,  bảo vệ và cải thiện môi trường biển chính là điều kiện có ý nghĩa sống còn đảm bảo cho sự phát triển kinh tế – xã hội bền vững ở nước ta.

   Chính vì thế việc giáo dục môi trường biển, đảo cho học sinh – thế hệ tương lai của đất nước là điều hết sức quan trọng. Việc nâng cao hiểu biết về nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú của biển, đảo Việt Nam, sự cần thiết của việc sử dụng hợp lí và bảo vệ tài nguyên, môi trường biển, đảo là điều quan trọng hơn bao giờ hết. Cơ hội lồng ghép giáo dục môi trường biển, đảo ở chương trình THCS không nhiều. Nhưng qua thực tế giảng dạy cũng như dự giờ đồng nghiệp tôi nhận thấy giáo viên mới chỉ chú trọng truyền thụ thật nhiều kiến thức cho học sinh, nên không còn thời gian để lồng ghép giáo dục môi trường vào bài học, việc liên hệ thực tế và hình thành kĩ năng cho học sinh cũng rất hạn chế. Nếu có thì giáo viên cũng chỉ sử dụng một số hình ảnh có sẵn trong sách giáo khoa với một vài câu hỏi nên chưa gây hứng thú học tập của học sinh và tính giáo dục chưa hiệu quả. 

   Từ những thực tế trên, với một giáo viên đang trực tiếp giảng dạy bộ môn địa lí tôi rất băn khoăn là làm thế nào để tích hợp giáo dục môi trường biển, đảo vào giảng dạy có hiệu quả, mang tính giáo dục cao,  phù hợp với từng khối lớp, từng đối tượng học sinh, gây được sự hứng thú học tập của học sinh, nhưng lại không làm mất đi đặc trưng riêng của môn học. Qua nhiều năm giảng dạy địa lí 9, tôi nhận thấy để đáp ứng yêu cầu đó, một trong những biện pháp đạt hiệu quả cao là sử dụng các kĩ thuật dạy học tích cực, trong đó có kĩ thuật KWL, vì nó kích thích, thúc đẩy sự tham gia tích cực, nâng cao hiệu quả học tập, vừa tăng cường trách nhiệm cá nhân, vừa tăng cường sự hợp tác, giao tiếp, chia sẻ kinh nghiệm của học sinh. Do đó tôi chọn đề tài: “Vận dụng kĩ thuật KWL vào dạy bài 39 – địa lí 9 để giáo dục môi trường biển, đảo cho học sinh lớp 9”

1.2. Mục đích nghiên cứu

   Trên cơ sở lí thyết và thực tiễn về dạy học tích cực, triển khai áp dụng kĩ thuật: KWL, khăn phủ bàn, các mảnh ghép trong dạy học địa lí lớp 9, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục môi trường biển đảo của nước ta, từ đó các em có ý thức trong việc bảo vệ môi trường biển đảo.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

   Môi trường biển nước ta bao gồm: các yếu tố tự nhiên như nước biển, bờ biển và các bãi biển, thềm lục địa và đáy biển, đa dạng sinh học biển; và các yếu tố vật chất nhân tạo như các công trình xây dưng, các cơ sở sản xuất ven biển, và trên biển như đê, kè, cảng, xí nghiệp, dàn khoan dầu khí…

   Giáo dục môi trường biển, đảo là quá trình giáo dục nhằm giúp cho mỗi học sinh có nhận thức về môi trường biển, đảo thông qua kiến thức về môi trường (khái niệm, mối liên hệ, quy luật…) tạo cho học sinh có ý thức, thái độ đối với môi trường; trang bị các kĩ năng thực hành. Kết quả là học sinh có ý thức trách nhiệm với môi trường và biết cách hành động thích hợp để bảo vệ môi trường, ứng xử thích nghi thông minh với môi trường. Đó là các hoạt động giữ cho môi trường biển luôn được trong lành, sạch đẹp; phòng ngừa, hạn chế các tác động xấu tới môi trường, ứng phó với các sự cố môi trường; khắc phục ô nhiễm, suy thoái, phục hồi và cải thiện môi trường; khai thác, sử dụng hợp lí và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên; bảo vệ đa dạng sinh học. 

   Các vấn đề về môi trường biển, đảo rất đa dạng nên không phải ai cũng biết, hiểu và giải thích được hết. Vì thế việc hướng dẫn các em ghi ra những điều đã biết, khuyến khích các em đưa ra những điều muốn biết để rồi sau đó các em được thỏa mãn tất cả những điều muốn biết đó sẽ gây hứng thú học tập cho các em không chỉ ở bài học này mà còn các bài học sau đó. Do đó, tôi đã tích hợp dạy giáo dục môi trường biển, đảo qua bài 39 – địa lí 9 bằng kĩ thuật KWL rất hiệu quả.

1.4. Phương pháp nghiên cứu 

1.4.1.Phương pháp nghiên cứu lí thuyết

   Tìm hiểu lịch sử vấn đề nghiên cứu, khai thác các khía cạnh mà các công trình trước đó đã tiến hành làm cơ sở để tiến hành nghiên cứu đề tài của mình đặc biệt là nghiên cứu vấn đề phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong học tập môn địa li.

1.4.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

   Phương pháp này nhằm tìm hiểu thực tiễn sử dụng kĩ thuật dạy học KWL, khăn phủ bàn, các mảnh ghép trong dạy học tích hợp giáo dục môi trường biển, đảo qua bài 39 – địa lí 9 

   Để thực hiện phương pháp này bên cạnh trực tiếp rút ra kinh nghiệm từ thực tế giảng dạy của bản thân, tôi còn tham khảo các đồng nghiệp, đặc biệt là từ các giáo viên lâu năm có nhiều kinh nghiệm. 

1.4.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

   Phương pháp này dùng để xác nhận tính đúng đắn, hợp lý và tính khả thi của việc sử dụng kĩ thuật KWL, khăn phủ bàn, các mảnh ghép trong dạy học bài 39 – địa lí 9 mà đề tài này đề xuất. Các loại thực nghiệm cơ bản của đề tài  này là:

   Thực nghiệm thăm dò tìm hiểu khả năng thực hiện sử dụng kĩ thuật KWL, khăn phủ bàn, các mảnh ghép trong dạy học bài 39 – địa lí 9.

   Thực nghiệm kiểm tra, đánh giá nhằm kiểm tra đánh giá việc ứng dụng, vận vào dạy bài 39 địa lí 9.

2. NỘI DUNG 

2.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ

2.1.1. Kĩ thuật KWL

1. Khái niệm:

   KWL do Donna Ogle giới thiệu năm 1986, vốn là một hình thức tổ chức dạy học hoạt động đọc hiểu. Là kĩ thuật dạy học nhằm tạo điều kiện cho người học nêu được những điều đã biết liên quan đến chủ đề, những điều muốn biết về chủ đề trước khi học và những điều đã học được sau khi học. Học sinh bắt đầu bằng việc động não tất cả những gì các em đã biết về chủ đề bài đọc. Thông tin này sẽ được ghi nhận vào cột K của biểu đồ. Sau đó học sinh nêu lên danh sách các câu hỏi về những điều các em muốn biết thêm trong chủ đề này. Những câu hỏi đó sẽ được ghi nhận vào cột W của biểu đồ. Trong quá trình đọc hoặc sau khi đọc xong, các em sẽ tự trả lời cho các câu hỏi ở cột W, các thông tin này sẽ được ghi nhận vào cột L theo bảng sau:

1. Mục đích sử dụng kĩ thuật  KWL

Biểu đồ KWL phục vụ cho các mục đích sau:

– Tìm hiểu kiến thức có sẵn của học sinh về bài đọc

– Đặt ra mục tiêu cho hoạt động đọc

– Giúp học sinh tự giám sát quá trình đọc hiểu của các em

– Cho phép học sinh đánh giá quá trình đọc hiểu của các em.

– Tạo cơ hội cho học sinh diễn tả ý tưởng của các em vượt ra ngoài khuôn khổ bài đọc.