SKKN Một vài kinh nghiệm về tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy học Âm nhạc lớp 6

1. Mở đầu

1.1. Lý do chọn đề tài 

Dân tộc Việt Nam có truyền thống hàng nghìn năm văn hiến, truyền thống hiếu học. Từ lâu, đạo học và truyền thống “Tôn sư, trọng đạo” đã  trở thành một nếp văn hóa đi sâu vào tiềm thức của mỗi người dân Việt Nam. 

Trong thời kỳ hội nhập, đất nước đang chuyển mình mạnh mẽ với những bước phát triển vượt bậc về kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng. Song song với những thành tựu đó không thể không kể đến những mảng tối, những dấu hiệu tiêu cực tiềm tàng trong đời sống xã hội hiện đại. Từ đó mà chất lượng giáo dục đặc biệt là giáo dục đạo đức con người một lần nữa lại được xã hội đặc biệt quan tâm sâu sắc. “Tư tưởng đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh về giáo dục” là ngọn đuốc lớn soi đường cho chúng ta vững bước trên con đường đi tới tương lai.

Trong thời gian qua, hưởng ứng cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, các cuộc thi viết về Bác, hát về Bác, kể chuyện về Bác được  hưởng ứng đông đảo của các tầng lớp nhân dân. Tấm gương về đạo đức và tư tưởng của Người với cốt cách của người Việt Nam yêu nước, thương nòi, giàu tính nhân văn của nhân loại cần phải được thấm sâu vào cuộc sống hàng ngày của các tầng lớp nhân dân; Đảng ta đã xác định rõ bằng nghị quyết về việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”. 

Nhiệm vụ này đã đặt lên vai ngành giáo dục một sứ mệnh quan trọng là phải nâng cao chất lượng tri thức cho toàn dân, giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ để đất nước luôn mạnh về tri thức, giàu nhân văn và đậm đà bản sắc dân tộc.

Trong quyết sách về giáo dục toàn diện, môn học giáo dục nghệ thuật đã chỉ rõ điều đó với mục tiêu của môn Âm nhạc là giáo dục tính thẩm mỹ; Cảm thụ về cái đẹp thông qua ngôn ngữ âm nhạc (âm thanh:cao độ, trường độ ,âm sắc..).“Cái đẹp” bao gồm cả âm thanh và nội dung thể hiện theo quan điểm “Nghệ thuật vị nhân sinh” có nghĩa là nghệ thuật phải gắn liền với cuộc sống, bắt nguồn từ cuộc sống và phục vụ cuộc sống. Thông qua môn học để giáo dục cho học sinh thị hiếu thẩm mỹ, tình yêu đối với “cái đẹp” và  ý thức hướng tới cái đẹp. 

Giáo dục có tích hợp “Tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh” ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường là điều cần thiết để giúp các em có định hướng đúng trong việc hình thành và phát triển nhân cách. Tuy nhiên để việc giáo dục đạo đức học sinh được duy trì thường xuyên cũng như để cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” ngày càng có chiều sâu, tôi xin mạnh dạn đưa ra “Một vài kinh nghiệm về tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy học Âm nhạc lớp 6 ở trường trung học cơ sở”

1.2. Mục đích nghiên cứu

Việc tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh để giáo dục cho học sinh thị hiếu thẩm mỹ, tình yêu đối với “cái đẹp” và  ý thức hướng tới cái đẹp. 

Tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy học âm nhạc nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo, gây hứng thú cho học sinh. Làm cho giờ học sinh động, vui tươi, lôi cuốn  khiến giờ học có hiệu quả cao hơn.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

Học sinh khối lớp 6 trường THCS Đồng Lợi

1.4. Phương pháp nghiên cứu

– Phương pháp điều tra trắc nghiệm 

– Phương pháp thống kê – tích lũy số liệu

– Phương pháp tổng kết kinh nghiệm – tổng hợp tài liệu có liên quan

– Phương pháp quan sát sư phạm

– Phương phát đối chiếu, so sánh

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

  +  Nhận thức về tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh: 

     Cả cuộc đời của Hồ Chí Minh trong suốt như pha lê, sáng như sao khuê. Sống khiêm tốn, bình dị, hoà nhập không màng danh lợi cho bản thân, không phải chỉ trong thời kỳ hoạt động cách mạng đầy gian khổ mà cả khi đã trở thành Chủ tịch nước.

Chủ tịch Hồ Chí Minh là một trong những nhà tư tưởng, nhà lãnh tụ cách mạng đựơc bàn nhiều nhất đến vấn đề đạo đức. Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh đã được thể hiện rất rõ nét trong những câu chuyện, bài viết, bài nói, những bài hát ngắn gọn, được diễn đạt rất cô đọng, hàm súc theo phong cách riêng. Bản thân Chủ tịch Hồ Chí Minh là người thực hiện trước nhất, đầy đủ nhất những tư tưởng đó, nhiều hơn cả những điều mà Người nói, và viết về đạo đức. Đó cũng là điều nổi bật, đặc trưng và đặc sắc của tư tưởng đạo đức trong tư tưởng Hồ Chí Minh, một nội dung quan trọng được đặc biệt quan tâm là tư tưởng về đạo đức; bởi vậy đạo đức là nền tảng của cách mạng: “Cũng như sông phải có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì  dù tài giỏi đến mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”. Đạo đức Hồ Chí Minh là đạo đức Cách mạng, là truyền thống dân tộc và tinh hoa đạo đức nhân loại, có tác dụng và ý nghĩa trong ngày mai và mãi mãi sau này. Đảng ta xác định: “Tư tưởng của Người đã và đang soi sáng cho nhân dân ta giành thắng lợi, trở thành những giá trị bền vững của dân tộc Việt Nam”

     + Tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong việc dạy học Âm nhạc lớp 6 ở trường Trung học Cơ sở: 

Việc học tập tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là rất cần thiết để giáo dục đạo đức cách mạng cho thế hệ trẻ. Học tập tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh được đề cập xuyên suốt các môn học ở trường phổ thông trong đó có môn Âm nhạc. Đối với môn Âm nhạc cần khơi gợi để học sinh có hiểu biết sâu sắc về công lao, những đức tính tốt đẹp, khái quát nên hình tượng chân chính, cao thượng của Bác thông qua những câu chuyện kể âm nhạc, những bài tập đọc nhạc, những nét giai điệu của các bài hát. Môn Âm nhạc không chỉ giáo dục về thẩm mỹ mà còn giáo dục đạo đức cho học sinh. Giáo dục học sinh biết yêu “cái đẹp”, trân trọng, bảo vệ và phát huy “cái đẹp” trong cuộc sống, hình thành tình yêu đối với con người, yêu quê hương, đất nước,yêu thiên nhiên. 

Hồ Chí Minh là tấm gương đẹp đã được phản ánh rõ trong những bài tập đọc nhạc, những câu chuyện kể âm nhạc, những ca khúc, cần khai thác phân tích trực tiếp qua những nét giai điệu, lời ca để mang đến cho học sinh những cảm xúc thẩm mỹ về tư tưởng đạo đức của Người. Từ đó giáo dục cho học sinh biết “Sống học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Người”

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm

         Trong những năm gần đây, với xu hướng toàn cầu hóa của quá trình hội nhập thế giới, Văn hóa phương Tây cũng tác động không nhỏ vào đời sống của các tầng lớp nhân dân. Tiếp cận với nền kinh tế thị trường nên đã có nhiều mặt tích cực và tiêu cực tác động rất lớn đến tư duy và lối sống của nhân dân. Đặc biệt, lối sống xa hoa, hưởng thụ, lười phấn đấu, lười lao động, vô cảm đã hiện hữu ở một bộ phận không nhỏ thế hệ trẻ của Việt Nam trong đó các em học sinh ở bậc THCS là lớp người dễ bị ảnh hưởng nhất do cấu trúc tự nhiên về phát triển tâm sinh lý. 

           Vì vậy, để thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện của ngành giáo dục, hướng các em học sinh trung học cơ sở đến lối sống lành mạnh, tinh thần yêu nước, yêu Chủ nghĩa xã hội sâu sắc thì việc lồng ghép giáo dục đạo đức tư tưởng của Bác trong dạy học Âm nhạc sẽ góp phần không nhỏ vào việc hình thành nhân cách, lối sống của học sinh trong trường THCS. 

Xã hội ngày càng phát triển, nhu cầu về “thẫm mỹ” ngày càng cao. Do đó việc đào tạo con người biết nhận thức, cảm thụ cái đẹp lại càng quan trọng hơn, bộ môn âm nhạc tất yếu trở thành môn học trong chương trình giáo dục phổ thông. 

Vì thế, việc đổi mới các phương pháp dạy học, tích hợp giáo dục đạo đức tư tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học để môn Âm nhạc giữ một vị trí quan trọng trong trường học về giáo dục thẩm mỹ thông qua những “hình tượng bằng âm thanh”. 

Tuy nhiên vấn đề lồng ghép tích hợp như thế nào để thực sự đem lại hiệu quả thì đang còn là một vấn đề hết sức khó khăn, các nội dung tích hợp phải phù hợp vào từng bài, từng nội dung cụ thể ,từng đối tượng học sinh và sử dụng các phương pháp phù hợp để giáo viên lồng ghép thì đang còn nhiều hạn chế. Trên thực tế giảng dạy môn Âm nhạc trong nhà trường cũng đang còn nhiều bất cập, bởi vì đặc trưng của môn học là truyền tải kiến thức chủ yếu bằng âm thanh trìu tượng các em phải cảm nhận, tìm hiểu kiến thức bằng âm thanh. Mặt khác tâm lí chung của các bậc phụ huynh học sinh, một số ít các thầy cô giáo cho đến cả các em học sinh đều cho đây là môn phụ. Điều này tạo cho các em học sinh có thái độ thờ ơ, không chịu tìm tòi học tập và say mê với môn học.

* Khảo sát thực trạng: 

         Từ những thực trạng của vấn đề nêu trên, tôi đã tiến hành dạy thử ở ba lớp 6 khác nhau, sử dụng các phương pháp dạy học truyền thống. Kết quả thu được như sau: (Thông qua phiếu thăm dò ý kiến cuối buổi học)