SKKN Một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa ở Trường THPT DTNT

A. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 

   Quá trình toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ, làm thay đổi tất cả các lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo… dẫn đến sự chuyển biến nhanh chóng về cơ cấu và chất lượng nguồn nhân lực của nhiều quốc gia. Điều này đòi hỏi giáo dục và đào tạo phải có những thay đổi một cách căn bản và toàn diện, từ triết lí, mục tiêu đến nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học… hướng đến phát triển cho người học hệ thống năng lực cần thiết để có thể tham gia hiệu quả vào thị trường lao động trong nước và quốc tế. Trong bối cảnh đó, việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học là yêu cầu cấp thiết đặt ra cho ngành giáo dục nước nhà. Theo đó, “phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh” (Luật Giáo dục số 38/2005/QH11, Điều 28). 

        Trước thềm hội nghị thượng đỉnh Davos, đêm 14/1 tại Geneva,Thụy Sĩ (theo giờ Việt Nam), Diễn đàn Kinh tế thế giới đã giới thiệu một báo cáo về những điểm đặc trưng quan trọng và cần thiết của giáo dục trong thời đại Cách mạng công nghiệp 4.0. Đây được coi là bản báo cáo rất quan trọng trong lĩnh vực giáo dục toàn cầu. Để đào tạo ra những cá nhân có kiến thức và kỹ năng thích ứng tốt trong thị trường lao động 4.0, giáo dục 4.0 cần có những thay đổi trong nội dung giảng dạy cũng như tạo ra những trải nghiệm học tập mới cho người học thông qua những phương pháp giáo dục mới. 

     Hoạt động ngoại khóa là một trong những mảng hoạt động giáo dục quan trọng ở Nhà trường trong việc giáo dục học sinh phát triển toàn diện. Tham gia các hoạt động ngoại khóa không chỉ giúp các em tăng cường sức khỏe, giải tỏa mệt mỏi sau những giờ học căng thẳng mà còn có ý nghĩa hỗ trợ cho giáo dục chính khóa, góp phần phát triển và hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng năng khiếu và tài năng sáng tạo của học sinh, là cơ hội để các em phát triển các kỹ năng cần thiết trong cuộc sống. Hoạt động ngoại khóa không thuộc chương trình học chính khóa nhưng có tầm quan trọng lớn đối với các em nhỏ, đối với các bạn học sinh – sinh viên đang học tập. 

 Có thể nói, đối với những đối tượng trong tuổi học đường, những bạn học sinh – sinh viên, hoạt động ngoại khóa không chỉ giúp phát triển thể chất mà còn giúp họ rèn luyện các kỹ năng cần thiết khác. Do đó, khi tham gia các hoạt động ngoại khóa sẽ giúp học sinh hòa đồng hơn, học được các kỹ năng hòa nhập, làm việc nhóm và tư duy sáng tạo cho tới việc thuyết trình, lãnh đạo. Đó là những kỹ năng cần thiết để một người có thể thành công hơn trong cuộc sống sau này. 

Tuy nhiên trong thực tế, vẫn còn nhiều nhà trường, nhiều gia đình chỉ quan tâm đến kết quả học tập, kiến thức các môn văn hóa mà không chú ý đúng mức tới các hoạt động ngoại khóa. Như vậy, nhà trường, gia đình đã xem nhẹ các hoạt động thể chất, kỹ năng của con, làm con mất đi sự linh hoạt cần thiết, ảnh hưởng tới sự phát triển về tâm sinh lý, ngôn ngữ, dễ trầm cảm, khó thích nghi, hợp tác với xã hội.  

Trường THPT Dân tộc nội trú Tỉnh là một ngôi trường đặc thù. Đa số học sinh là con em đồng bào dân tộc thiểu số miền Tây Nghệ An. Tại ngôi trường này, học sinh ngoài học tập các môn văn hóa trên lớp còn ăn, ở, sinh hoạt, rèn luyện 24/24h trong khuôn viên nhà trường. Vì vậy, ngoài việc cung cấp các kiến thức văn hóa trên lớp học, rất cần thiết phải tổ chức các hoạt động ngoại khóa giúp các em phát triển năng lực, rèn luyện kỹ năng. Từ tháng 9/2019, UBND tỉnh đã phê duyệt đề án xây dựng trường trọng điểm. Trường THPT DTNT tỉnh vinh dự, tự hào là một trong năm trường trọng điểm chất lượng cao. Đây là cơ hội nhưng cũng là thử thách đối với nhà trường trong thời kỳ đổi mới. Để đảm bảo thực hiện chương trình giáo dục chung, vừa đảm bảo chương trình giáo dục tăng cường của trường trọng điểm thì việc chú trọng đến phát triển phẩm chất, năng lực, kỹ năng của học sinh là nhiệm vụ trọng tâm của nhà trường. Thực hiện nhiệm vụ nhà trường, trong hơn hai năm qua, chúng tôi đã đúc rút được “Một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa ở Trường THPT DTNT Tỉnh Nghệ An”.  

1. TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI  

• Là lần đầu tiên đề tài “Một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa ở Trường THPT DTNT Tỉnh Nghệ An” được thực hiện ở trường THPT DTNT Tỉnh – là ngôi trường chuyên biệt, trung tâm chất lượng cao của giáo dục miền núi tỉnh nhà. 
• Các đề tài viết về hoạt động ngoại khóa lâu nay chủ yếu nghiên cứu trong phạm vi hẹp. Ví dụ “Hoạt động ngoại khóa thông qua hình thức Câu lạc bộ, trải nghiệm sáng tạo…”. Tuy nhiên đề tài này nghiên cứu về hoạt động ngoại khóa trên nhiều phương diện, đa dạng các hình thức.  
• Các giải pháp được đề xuất trong đề tài phù hợp với đặc điểm đối tượng học sinh và môi trường sinh hoạt, học tập ở Trường THPT DTNT Tỉnh. 
• Các giải pháp của đề tài đề xuất  đáp ứng được quan điểm, yêu cầu trong việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, phù hợp với thực tiễn và yêu cầu đổi mới của ngành giáo dục. 

III. MỤC ĐÍCH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

• Mục đích. 

1.1. Rèn luyện học sinh trở thành những công dân toàn cầu. 

Đề tài chủ yếu tập trung vào các giải pháp góp phần xây dựng các hoạt động ngoại khóa nhằm:  

+ Góp phần giúp cho nhà trường đạt được mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh, xây dựng trường trọng điểm chất lượng cao, học sinh tích cực thành công.  

+ Giúp các học sinh hòa đồng hơn, học được các kỹ năng hòa nhập, làm việc nhóm và tư duy sáng tạo cho tới việc thuyết trình, lãnh đạo. Đó là những kỹ năng cần thiết để một người có thể thành công hơn trong cuộc sống sau này. 

+ Khám phá bản thân tốt hơn qua những hoạt động ngoại khóa như biết sở trường, sở đoản của bản thân, sở thích và những điều không thích. Khi khám phá được đam mê, sở thích của bản thân, học sinh sẽ có điều kiện theo đuổi niềm đam mê đó tốt hơn. Tạo niềm vui, sự giải trí cho cuộc sống của bản thân. Các em sẽ có thêm những người bạn mới, có những giờ phút thư giãn, thoải mái với các hoạt động mà mình yêu thích. Không chỉ giúp phát triển bản thân hoàn thiện, có sức khỏe và thể chất tốt mà còn trở thành người thú vị và toàn diện hơn. Thể hiện được con người của mình qua tính cách, sở thích và khả năng thông qua các hoạt động ngoại khóa. 

1.2. Góp phần xây dựng thành công mô hình dự án trường trọng điểm. 

Thực hiện chương trình công tác năm 2019, UBND Tỉnh Nghệ An đã giao Sở giáo dục và đào tạo tham mưu “Triển khai thí điểm xây dựng các trường trung học trọng điểm chất lượng cao trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2019 – 2023, Trường THPT DTNT Tỉnh rất vinh dự, tự hào là một trong năm trường trên toàn tỉnh được chọn là trường thí điểm xây dựng trọng điểm chất lượng cao. Đề án này vừa thể hiện sự quan tâm của lãnh đạo tỉnh, lãnh đạo ngành giáo dục tới giáo dục miền núi vừa khẳng định Trường THPT DTNT Tỉnh là ngôi trường trọng điểm, có vai trò quan trọng, nhất là trong giai đoạn mới. Từ chương trình này, những người làm công tác quản lý, công tác đoàn thể, chuyên môn như chúng tôi cần đóng góp công sức nhiều hơn nữa để đề ra và thực hiện những giải pháp phù hợp nhằm phát triển  nhà trường trong giai đoạn hiện nay. 

1.3. Nhân rộng mô hình đến trường bạn, ngoài hệ thống trường Dân tộc nội trú. 

Những giải pháp được đề xuất trong đề tài này là những kinh nghiệm được đúc rút từ quá trình tổ chức các hoạt động, sự phối hợp giữa nhiều cá nhân và tổ chức trong và ngoài nhà trường. Trong đó những người tham gia thực hiện đề tài đều thực hiện nhiệm vụ ở những bộ phận khác nhau, nhưng cùng chung một mục tiêu đó là tổ chức các hoạt động ngoại khóa một cách có hiệu quả, thiết thực. Với vai trò của nhiều bộ phận: quản lý – là Bí thư chi bộ, Hiệu trưởng nhà trường, kết hợp với một số kinh nghiệm được đúc rút từ cương vị những người đứng đầu tổ chức Công đoàn – Chủ tịch công đoàn, phối hợp với tổ chuyên môn mà cụ thể là tổ trưởng chuyên môn và đặc biệt là sự phối hợp thực hiện với phó Hiệu trưởng phụ trách chuyên môn, để cùng hướng tới mục tiêu là đưa ra những giải pháp hữu hiệu nhất nhằm hướng đến mục tiêu tổ chức các hoạt động ngoại khóa dành cho học sinh dân tộc thiểu số miền tây Nghệ An. Đồng thời, chúng tôi cũng có thể nhân rộng phương pháp, cách thức tổ chức, họat động trong nhà trường mà chúng tôi đã thể nghiệm có hiệu quả đến trường bạn. Từ đó có tiếng nói chung, cùng tham gia trao đổi, giao lưu, đúc rút kinh nghiệm, hướng đến tổ chức các hoạt động ngoại khóa được lan tỏa tới các Trường THPT DTNT nói riêng và các trường THPT nói chung. 

2. Phương pháp 

Phương pháp thu thập tài liệu, phương pháp thực nghiệm, phương pháp phỏng vấn, phương pháp điều tra, xử lí số liệu, phương pháp tổng hợp.  

1. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 

– Đề tài chỉ giới hạn trong phạm vi: “Một số kinh nghiệm trong việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa ở Trường THPT DTNT Tỉnh Nghệ An”. V. CẤU TRÖC CỦA ĐỀ TÀI 

Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, đề tài gồm ba phần: 

Phần I: Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài. 

Phần II: Một số giải pháp góp phần xây dựng các hoạt động ngoại khóa  ở Trường THPT Dân tộc nội trú Tỉnh Nghệ An. 

Phần III: Kết quả đạt được. 

1. PHẦN NỘI DUNG 
2. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 

• Cơ sở lí luận  

          1.1. Các văn bản chỉ đạo thực hiện 

          Nghị Quyết số 29 -NQ/TW ngày 04/11/2013 của Hội nghị lần thứ 8 BCHTW Đảng (khóa XI) về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo. 

          KH số 72/2008/QĐ – BGDĐT ngày 23/12/2008 về việc ban hành Quy định tổ chức hoạt động thể thao ngoại khóa cho HS, SV. 

         Công văn 3089/BGDĐT- GDTrH về việc triển khai thực hiện giáo dục STEM trong GDTrH ngày 14/08/2020. 

         Công văn 1139/BGDĐT về việc tổ chức ngày sách và Văn hóa đọc Việt Nam năm 2022. 

        Kế hoạch số 306/KH – UBND, ngày 23/05/2019 của UBND tỉnh Nghệ An về thí điểm xây dựng các trường trung học trọng điểm chất lượng cao trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2019 – 2023. 

        Nghị Quyết số 03/NQ-UBND ngày 19/11/2021 của BCH Đảng bộ Tỉnh Nghệ An về nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030.  

       1.2. Tổng quan về hoạt động ngoại khóa 

       1.2.1. Khái niệm về hoạt động ngoại khóa: 

    Hoạt động ngoại khóa nằm ngoài chương trình học chính khóa, bao gồm các hoạt động thực hiện bên ngoài giờ học liên quan đến các hoạt động văn hóa – xã hội – thể thao – giải trí. Tùy vào sở thích, hứng thú của mỗi học sinh trong điều kiện và khả năng mà nhà trường có thể tổ chức. Hoạt động ngoại khóa có nhiều dạng như hoạt động thể thao, hoạt động nghệ thuật, hoạt động văn hóa hay hoạt động của trường cùng các hoạt động tình nguyện và từ thiện. 

        Các hoạt động này có thể tổ chức theo diễn đàn, câu lạc bộ môn học hay trò chơi,… Các hoạt động ngoại khóa do học sinh của môt lớp, toàn trường hay chỉ một khối lớp, tổ bộ môn, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh hay giáo viên chủ nhiệm thực hiện. Ví dụ như học nhảy cuối tuần, cắm trại chào mừng ngày thành lập Đoàn TNCS HCM, thành lập Đảng cộng sản Việt Nam, nữ công… 

Tóm lại, hoạt động ngoại khóa là một thuật ngữ dùng chỉ các hoạt động nằm ngoài chương trình học chính khóa. Đó là các hoạt động kết hợp giữa vui chơi với dạy học, gắn với việc giảng dạy, học tập trong nhà trường với thực tế xã hội.