SKKN Nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018

PHẦN I.  MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề 

Sau hơn 30 năm đổi mới, đất nước ta đã vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Nước ta đã thoát ra khỏi tình trạng kém phát triển, bước vào nhóm nước đang phát triển có thu nhập trung bình. Tuy nhiên, những thành tựu về kinh tế của nước ta chưa vững chắc, chất lượng nguồn nhân lực và sức cạnh tranh của nền kinh tế chưa cao, môi trường văn hoá còn tồn tại nhiều hạn chế, chưa hội đủ các nhân tố để phát triển nhanh và bền vững. 

Cũng trong khoảng thời gian trước và sau khi nước ta tiến hành đổi mới, thế giới chứng kiến những biến đổi sâu sắc về mọi mặt. Các cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba và lần thứ tư nối tiếp nhau ra đời, kinh tế tri thức phát triển mạnh đem lại cơ hội phát triển vượt bậc, đồng thời cũng đặt ra những thách thức không nhỏ đối với mỗi quốc gia, nhất là các quốc gia đang phát triển và chậm phát triển. Mặt khác, những biến đổi về khí hậu, tình trạng cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường, mất cân bằng sinh thái và những biến động về chính trị, xã hội cũng đặt ra những thách thức có tính toàn cầu. Để bảo đảm phát triển bền vững, nhiều quốc gia đã không ngừng đổi mới giáo dục để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, trang bị cho các thế hệ tương lai nền tảng văn hoá vững chắc và năng lực thích ứng cao trước mọi biến động của thiên nhiên và xã hội. Đổi mới giáo dục đã trở thành nhu cầu cấp thiết và xu thế mang tính toàn cầu. 

Trong bối cảnh đó, Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng 

Cộng sản Việt Nam (khoá XI) đã thông qua Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28 tháng 11 năm 2014 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, góp phần đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Ngày 27 tháng 3 năm 2015, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 404/QĐ-TTg phê duyệt Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông. 

Mục tiêu đổi mới được Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội quy định: “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hoà đức, trí, thể, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh.” 

Thực hiện các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội và Quyết định của Thủ tướng 

Chính phủ, chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) mới được xây dựng theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh; tạo môi trường học tập và rèn luyện giúp học sinh phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần, trở thành người học tích cực, tự tin, biết vận dụng các phương pháp học tập tích cực để hoàn chỉnh các tri thức và kĩ năng nền tảng, có ý thức lựa chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời; có những phẩm chất tốt đẹp và năng lực cần thiết để trở thành người công dân có trách nhiệm, người lao động có văn hoá, cần cù, sáng tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển của cá nhân và yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước trong thời đại toàn cầu hoá và cách mạng công nghiệp mới. 

Sau một thời gian chuẩn bị các điều kiện cần thiết, từ năm học 2020 – 2021, bắt đầu triển khai áp dụng chương trình GDPT và sách giáo khoa mới theo hình thức cuốn chiếu đối với mỗi cấp tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông. Theo lộ trình này thì đến năm học 2024 – 2025, chương trình GDPT mới sẽ được áp dụng cho toàn bộ 12 lớp phổ thông. 

Để công tác thanh tra, kiểm tra đáp ứng yêu cầu và góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Nghệ An, đồng thời để thực hiện Chỉ thị số 1048/CT-BGD&ĐT ngày 28 tháng 4 năm 2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc tăng cường công tác thanh tra giáo dục đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông và tự chủ giáo dục đại học, chúng tôi thực hiện đề tài: 

“Nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 trên địa bàn tỉnh Nghệ An”. 

2. Mục tiêu 

• Trên cơ sở lý luận, thực tiễn và pháp lý để đưa ra các giải pháp nhằm định hướng và nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra để xem xét đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của các tổ chức, cá nhân trên cơ sở kiểm tra, đối chiếu với những quy định của các văn bản quy phạm pháp luật về mục tiêu, kế hoạch, chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục, quy chế chuyên môn, các quy định liên quan và những quy định về điều kiện đảm bảo chất lượng giáo dục, đào tạo, đánh giá đúng thực trạng; khẳng định những mặt đã làm được để phát huy; chỉ ra những tồn tại, hạn chế, đồng thời đưa ra các kiến nghị và tư vấn những biện pháp khắc phục, sửa chữa các sai sót; ngăn ngừa và xử lý các vi phạm (nếu có) trong việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 trên địa bàn tỉnh Nghệ 

An;  

• Làm cơ sở để tham mưu cho các cấp có thẩm quyền xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra đúng trọng tâm, trọng điểm, hiệu lực, hiệu quả. 
• Làm cơ sở để hướng dẫn và là căn cứ để các nhà trường tổ chức thực hiện tốt công tác kiểm tra nội bộ trường học.  

3. Nhiệm vụ nghiên cứu  

• Làm rõ các cơ sở lý luận, thực tiễn và pháp lý của công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 trên địa bàn tỉnh Nghệ 

An;   

• Xác định các mục tiêu, nguyên tắc, nội dung, hình thức, phương pháp thanh tra, kiểm tra việc thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018; 
• Đánh giá thực trạng việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018; công tác thanh tra, kiểm tra thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 hiện nay;  
• Đề ra một số giải pháp mang tính hệ thống, đồng bộ nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra giám sát việc chuẩn bị các điều kiện và tổ chức thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018. 

4. Quan điểm tiếp cận 

• Quan điểm tiếp cận hệ thống – cấu trúc: Tiếp cận vấn đề nghiên cứu trên cơ sở xem xét đối tượng một cách cụ thể, toàn diện, nhiều mặt, nhiều mối quan hệ, trong trạng thái không ngừng vận động và phát triển, trong điều kiện và hoàn cảnh cụ thể.  

• Quan điểm tiếp cận thực tiễn: Trong quá trình nghiên cứu luôn bám sát thực tiễn các địa phương, nhà trường; bám sát thực tiễn về điều kiện kinh tế – xã hội, văn hóa vùng miền tại các địa phương. Đặc biệt, luôn bám sát tiến trình đổi mới giáo dục phổ thông; nghiên cứu kỹ lưỡng các văn bản pháp quy mới ban hành về giáo dục: Luật giáo dục; Chương trình Giáo dục phổ thông 2018;… 

5. Đối tượng và giới hạn của đề tài  

Sáng kiến kinh nghiệm tập trung nghiên cứu vấn đề nâng cao công tác thanh tra, kiểm tra giám sát việc chuẩn bị các điều kiện và tổ chức thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 

6. Phương pháp nghiên cứu  

• Thu thập, phân tích và khai thác thông tin từ các nguồn có sẵn liên quan đến vấn đề nghiên cứu, bao gồm các văn kiện, pháp luật, tài liệu của Đảng và Nhà nước ở Trung ương và địa phương về chính sách và thực hiện chính sách giáo dục. Trong đó tập trung thu thập từ các cơ quan ban hành chính sách giáo dục như Quốc hội, Chính phủ, Thanh tra Chính phủ, Bộ GD – ĐT, UBND tỉnh Nghệ An.  
• Thu thập, phân tích các nguồn tư liệu về kinh nghiệm thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra trong và ngoài lĩnh vực giáo dục. 
• Thu thập tư liệu, thông tin, báo cáo, kế hoạch của chính quyền, các sở, ban, ngành tại Nghệ An liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến chính sách giáo dục hiện nay.  
• Ngoài ra,  Đề tài cũng kế thừa, tổng hợp và phân tích các kết quả của các công trình nghiên cứu khác.  

7. Tính mới  

• Lần đầu tiên xác định hệ thống cơ sở lý luận, thực tiễn và pháp lý của công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 trên địa bàn tỉnh Nghệ An; 
• Lần đầu tiên chỉ ra các giải pháp nhằm định hướng và nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 

PHẦN II. NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VÀ PHÁP LÝ 1. Cơ sở lý luận 

1.1. Cơ sở lý luận chung 

Thanh tra, kiểm tra là nội dung không thể thiếu của quản lý nhà nước, là giai đoạn cuối cùng trong chu trình quản lý, có vai trò kiểm định, đánh giá hiệu quả của quản lý nhà nước. Qua thanh tra, kiểm tra để có các kiến nghị khắc phục những sơ hở, yếu kém, đề xuất những biện pháp đổi mới và nâng cao hiệu quả quản lý, sửa đổi cơ chế, chính sách nhằm quản lý tốt hơn, hiệu quả hơn. Chính vì vậy, trong hoạt động quản lý nhà nước phải có thanh tra, kiểm tra và thanh tra, kiểm tra phải phục vụ cho yêu cầu quản lý nhà nước. Ở đâu có quản lý nhà nước thì ở đó phải có thanh tra, kiêm tra. Quản lý nhà nước mà không có thanh tra, kiểm tra sẽ dẫn tới quan liêu và xa rời thực tiễn. 

         Thanh tra, kiểm tra làm cho chu trình quản lý nhà nước được khép kín, các hoạt động ban hành và tổ chức thực hiện quyết định quản lý được gắn bó chặt chẽ hơn, từ việc xem xét, đánh giá, kiểm chứng việc thực hiện các chủ trương, chính sách của đối tượng bị quản lý đến việc đề xuất các biện pháp hoàn thiện chủ trương, chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý của chủ thể. Đó là quy trình, quy luật tất yếu trong bất cứ hoạt động quản lý của Nhà nước nào, kể cả trong lĩnh vực Giáo dục và Đào tạo. Để thực hiện thành công Chương trình giáo dục phổ thông 2018 thì vai trò của công tác thanh tra ngày càng cần thiết và quan trọng, vai trò này được thể hiện ở các nội dung sau: 

• Thanh tra là phương thức bảo đảm trật tự, kỷ cương trong quản lý, góp phần tăng cường pháp chế. Với chức năng giám sát hoạt động của các đối tượng bị quản lý, bao gồm giám sát việc chấp hành chính sách, pháp luật, chức trách, nhiệm vụ của cơ quan hành chính nhà nước và công chức nhà nước; việc chấp hành chính sách, pháp luật của các tổ chức, cá nhân và các đối tượng khác chịu sự quản lý của Nhà nước; thanh tra kịp thời phát hiện những sai phạm và có biện pháp xử lý. Với chức năng, nhiệm vụ xem xét, giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với các quyết định hoặc hành vi hành chính của cán bộ, công chức nhà nước trong việc thực hiện chính sách, pháp luật, cũng như trách nhiệm và quyền hạn được giao; kết luận và xử lý kịp thời những việc làm trái pháp luật của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức nhà nước góp phần bảo đảm trật tự kỷ cương trong quản lý, làm trong sạch bộ máy nhà nước Trong điều kiện nước ta thực hiện quá trình đổi mới mà trọng tâm là đổi mới về kinh tế thì vai trò của công tác thanh tra ngày càng cần thiết và quan trọng để quản lý nền kinh tế thị trường hoạt động ngày càng có hiệu quả .