SKKN Xây dựng ý thức học tập tích cực cho học sinh Trường THPT Tương Dương 1 thông qua một số chủ đề hoạt động trải nghiệm

PHẦN I . ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài: 

Đứng trước sự phát triển nhanh chóng của nhiều lĩnh vực xã hội, giáo dục thời  đại mới đã và đang phấn đấu đổi mới về nội dung, chất lượng và phương pháp sao cho đạt được hai  mục tiêu lớn là “Đào tạo nguồn nhân lực” và “Rèn luyện kỹ năng sống” cho học sinh giúp các em làm chủ bản thân, có khả năng ứng xử phù hợp với những người khác, với xã hội và khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. 

Trường học hiện nay vì thế mà không những là nơi cung cấp cho học sinh những tri thức khoa học một cách có hệ thống, mà còn rèn cho các em những kĩ xảo, kĩ năng sống cần thiết để hình thành và phát triển những phẩm chất tốt đẹp.  

Mục 2.5 Chỉ thị 26/CT-UBND ngày 19/10/2022 của UBND tỉnh về triển khai nhiệm vụ giáo dục, đào tạo và giáo dục nghề nghiệp năm học 2022-2023 trên địa bàn tỉnh Nghệ An đề cập về môi trường giáo dục toàn diện có ghi rõ: 

“Xây dựng môi trường giáo dục an toàn lành mạnh, thân thiện, tăng cường giáo dục đạo dức lối sống, hình thành phẩm chất con người việt nam trong thời đại mới, tiếp tục phát huy quảng bá những giá trị tốt đẹp của con người quê hương xứ nghệ ra trường quốc tế.” 

“Chú trọng giáo dục mô hình giáo dục trải nghiệm, phát triển năng lực người học thông qua liên kết thực hành, tổ chức cho người học có nhiều cơ hội tham gia hoạt động xã hội, hoạt động cộng đồng, từ thiện nhân đạo, sáng tạo”. 

Luật GD, điều 28.2 cũng đã ghi “Phương pháp GD phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại  niềm vui, hứng thú học tập”. 

Trong thời kì bùng nổ công nghệ thông tin với xu thế hội nhập thế giới, các trường học hiện nay đang đứng trước nhiều thuận lợi nhưng cũng đầy thách thức là làm sao truyền thụ tri thức cho học sinh để các em thích nghi với sự phát triển của xã hội vừa hướng cho học sinh lối sống có văn hoá, tích cực, lành mạnh không nhận thức lệch lạc, không suy thoái niềm tin theo những mặt trái của xã hội. Đó chính là nỗi niềm trăn trở mà mỗi giáo viên và nhà quản lí giáo dục luôn thường trực. Dạy chữ – dạy người là 2 nhiệm vụ quan trọng song song, lâu dài, mang tính chiến lược trong việc phát triển giáo dục và phát triển đất nước bởi không chỉ bồi dưỡng nhận thức về các chuẩn mực xã hội mà còn góp phần định hình, phát huy những phẩm chất cần thiết của nhân cách con người có ích cho bản thân, gia đình, tổ quốc và cho xã hội. 

Cuộc sống luôn chuyển động không ngừng, nền giáo dục nước nhà cũng đang từng bước cải cách đổi mới phù hợp xu thế phát triển của thời đại. Ai cũng hiểu năng lực để mỗi người vào đời không chỉ bó hẹp trong yêu cầu ghi nhớ tích luỹ kiến thức mà còn để phân tích sâu, vận dụng sáng tạo trong công việc và để sống tốt hơn. Chính vì lẽ đó chưa khi nào yêu cầu trải nghiệm trong dạy và học lại cấp thiết như vậy.  

Trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là một hoạt động giáo dục bắt buộc của nội dung chương trình giáo dục nhà trường nhằm hướng đến mục tiêu hình thành và phát triển phẩm chất nhân cách, các năng lực tâm lý – xã hội…; giúp học sinh tích luỹ kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình. Học sinh được chủ động, phấn khởi, tích cực tham gia trải nghiệm sẽ trở nên tự tin tự lực, biết phản biện gắn kết với thực tiễn và biết định hướng tương lai. Thông qua hoạt động trải nghiệm giúp nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện GD và ĐT theo tinh thần Nghị quyết 29 của TW. 

Người xưa có câu: “Đi một ngày đàng học một sàng khôn”.  Cái “khôn” chính là sự hiểu biết về kiến thứ, thấu cảm về những điều thiêng liêng quý giá để hiểu được dân tộc mình, yêu đất nước mình và chủ động hội nhập quốc tế. Đó là những thu thập không thể có nếu chỉ nghe nói và nhìn qua phim ảnh. Các trường theo xu hướng tiến bộ đã triển khai nhiều hoạt động đổi mới thúc đẩy chất lượng học tập để đào tạo nên những con người năng động. Song nếu chỉ dừng ở tính thực tế của “giờ học thực tế” thì chưa đủ. Trải nghiệm sáng tạo khác với trải nghiệm đơn thuần vì trong đó cần hiệu quả sáng tạo của việc tổ chức đi và thu kết quả khi về. Dạy học gắn liền với hoạt động trải nghiệm qua hình thức tham quan tìm hiểu các di sản lịch sử văn hoá, tìm hiểu phong tuc tập quán bản sắc văn hoá dân tộc, trải nghiệm qua giờ sinh hoạt lớp, sinh hoạt đầu tuần, ngoại khoá…là một trong những phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động giáo dục góp phần quan trọng trong việc tạo hứng thú, tính tích cực, hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất của người học. Chính từ những hoạt động như: lao động, sinh hoạt tập thể, hoạt động xã hội đã góp phần rất lớn trong việc hình thành nhân cách của học sinh. Giúp các em biết tự giáo dục, tự rèn luyện, tự hoàn thiện mình. Từ đó góp phần đổi mới dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, thực hiện tốt mục tiêu giáo dục của nhà trường. 

Dạy học gắn liền với hoạt động trải nghiệm còn giúp giảm lối mòn nhàm chán kiểu dạy kiến thức hàn lâm đơn thuần trong các tiết dạy trên lớp, làm thay đổi quan niệm giảng dạy cũ, thúc đẩy tính tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh. 

Trường THPT Tương Dương 1 nằm trên địa bàn miền núi vùng cao huyện Tương Dương với phần đa học sinh là con em các dân tộc thiểu số Thái, Khơ Mú, Mông, Ơ du, Tày Poọng…  Các em chủ yếu là học sinh ở vùng sâu, vùng xa, bố mẹ làm nông nên điều kiện kinh tế khó khăn. Hành trang bước vào cuộc sống xa gia đình người thân của các em còn quá ít, nhận thức về xã hội ,kỹ năng sống còn nhiều hạn chế, hầu hết các em đều ngoan nhưng do học yếu, bị hổng kiến thức cơ bản nên khó tiếp thu bài dẫn đến thái độ chán nản khi phải đến lớp, phải  tiếp nhận lượng kiến thức lớn với  mức độ khó hơn ở bậc THPT, vì vậy việc học sinh lười học, ể oải, học đối phó chưa xác định được mục tiêu của việc học , bỏ học giữa chừng là hiện trạng phổ biến hiện nay ở trường . Đây chính là bài toán khó giải, là nỗi niềm mà mỗi cá nhân giáo viên và Ban giám hiệu trường THPT Tương Dương 1 luôn trăn trở. 

Làm sao đảm bảo được yêu cầu chất lượng giáo dục chung với trình độ đầu vào của học sinh thấp như thế. Làm sao để học sinh thay đổi được thái độ học tập, ý thức được tầm quan trọng của việc học, có niềm say mê với việc học. Làm sao để tìm ra phương pháp hữu hiệu tạo được sự hứng thú tìm hiểu khoa học, xây dựng được ý thức học tập tích cực cho học sinh. Làm sao để tạo cho các em môi trường học tập thân thiện gần gũi và gắn kết, giúp giảm áp lực trong những giờ học và học sinh được hoà mình trong không gian học tập mới ở ngoài lớp với điều kiện cơ sở vật chất nhà trường có hạn, làm thế nào để tạo ra sự “đổi gió” đáp ứng nhu cầu chính đáng “Trăm nghe không bằng một thấy” của học sinh. Làm sao để học sinh thụ hưởng triết lý giáo dục: “Mỗi ngày đến trường là một ngày vui”… Chỉ khi học sinh thích đến lớp đến trường thì các em mới tự giác học tập và rèn luyện hay nói cách khác, khi các em nhận thức được tầm quan trọng và lợi ích của viêc học và rèn luyện thì các em mới có động lực có ý thức học tập tích cực. Và với việc giáo dục thông qua hoạt động trải nghiệm được xem như là một luồng gió mới cùng với nhiều biện pháp khác thu hút học sinh đến trường dươc xem như là một trong  những chìa khoá xây dựng ý thức học tập tích cực giúp học sinh tự giác nỗ lực học tập để đạt kết quả cao như chúng ta mong muốn. 

Với những lí do trên chúng tôi đã chọn đề tài: “Xây dựng ý thức học tập tích cực cho học sinh Trường THPT Tương Dương 1 thông qua một số chủ đề hoạt động trải nghiệm” để viết sáng kiến kinh nghiệm với hi vọng góp phần vào việc nâng cao chất lượng giáo dục của trường THPT Tương Dương 1 và hi vọng đề tài này cũng có thể áp dụng cho các trường khác.  

2. Mục đích nghiên cứu: 

Đề tài tập trung nghiên cứu các lí luận chung về xây dựng ý thức học tập tích cực, phân tích đánh giá thái độ học tập của học sinh và trên cơ sở kế hoach dạy học của nhóm, chúng tôi thực hiện các biện pháp thông qua một số chủ đề hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp xây dựng ý thức học tập tích cực cho học sinh. 

Qua quá trình thực hiện sẽ đúc rút được các biện pháp hiệu quả nhất về việc xây dựng ý thức học tập tích cực cho học sinh. 

Giúp học sinh ý thức được tầm quan trọng của việc học, nâng cao ý thức trách nhiệm bản thân, thúc đẩy tinh thần tự học tự nghiên cứu và chủ động lĩnh hội Kiến thức của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. 

Giúp cho việc xây dựng mục tiêu “một ngày đến trường là một ngày vui, trường học thân thiện học sinh tích cực” thành hiện thực. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh đặc biệt góp phần thu hút học sinh đến trường, làm giảm tỉ lệ học sinh bỏ học giữa chừng. 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu 

Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động trải nghiệm trong giáo dục  

Nghiên cứu các hình thức trải nghiệm  

Nghiên cứu sự ảnh hưởng của các hoạt động trải nghiệm lên sự hình thành  ý thức học tập tích cực cho học sinh THPT.  

• Đối tượng nghiên cứu 

• Đối tượng nghiên cứu: Một số hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp giúp tạo động lực, xây dựng thái độ học tập tích cực cho học sinh. 

• Phạm vi nghiên cứu: hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp THPT. 

• Phương pháp nghiên cứu. 

Phương pháp nghiên cứu lí thuyết  

Phương pháp phân tích và tổng hợp lí thuyết: Sau khi thu thập tài liệu tham khảo, tiến hành đọc và phân tích để hiểu một cách đầy đủ về các nội dung cần thiết liên quan; chọn lọc và tập hợp theo từng nội dung cụ thể. Tổng hợp các thông tin từ tài liệu thành một hệ thống toàn diện ở mức độ khái quát hơn. 

Phương pháp thực nghiệm sư phạm:  

Tổ chức các hoạt động trải nghiệm, ngoại khoá nhằm giáo dục đạo đức, lối sống, củng cố thái độ học tập tích cực cho học sinh Phương pháp điều tra: 

 Thiết kế phiếu điều tra khảo sát đối với giáo viên và học sinh. Đối với giáo viên thiết kế phiếu khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm trong công tác giáo dục. Song song với phiếu điều tra là phỏng vấn trực tiếp để làm sáng tỏ