SKKN Góp phần giữgìn và phát huy truyền thống làng bản cho học sinh trường THPT Con Cuông thôngqua hoạt động trải nghiệm sáng tạo gắn với môn Giáo dục địa phương

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 

        1.1. Lí do chọn đề tài 

Cùng với sự phát triển của kinh tế, văn hóa, xã hội, sự hội nhập quốc tế là sự phát triển mạnh như vũ bão của công nghệ thông tin, giới trẻ hiện nay có điều kiện tiếp xúc, giao lưu với nhiều nền văn hóa khác nhau trên thế giới. Bên cạnh sự học hỏi, tiếp thu tinh hoa của những nền văn hóa hiện đại thì một bộ phận không nhỏ các em dần lãng quên những nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc. Vậy làm thế nào để có thể hòa nhập mà không hòa tan, làm thế nào để giới trẻ có nhận thức đúng đắn và giữ gìn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống? Đây là vấn đề bức thiết đặt ra cho mỗi nhà trường, mỗi quốc gia, dân tộc. 

        Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã được triển khai đồng bộ từ năm học 2022- 2023 đối với cấp THPT. Giáo dục Địa phương trở thành 1 trong 8 môn học, hoạt động giáo dục bắt buộc. Ở cấu trúc của cuốn Tài liệu giáo dục địa phương Nghệ An lớp 10, nội dung tìm hiểu về truyền thống làng bản là một trong những nội dung lớn, thuộc chủ đề đầu tiên. Con Cuông là một huyện miền núi cao ở miền tây nam Nghệ An, nơi tập trung sinh sống của nhiều cộng đồng các dân tộc thiểu số. Trải qua hàng nghìn năm phát triển nơi đây đã hình thành và lưu giữ những truyền thống văn hóa tốt đẹp, góp phần làm phong phú bản sắc văn hóa xứ Nghệ. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, việc giáo dục học sinh Trường THPT Con Cuông nhận thức rõ về truyền thống làng bản để từ đó góp phần giữ gìn phát huy những truyền thống tốt đẹp của địa phương nơi các em sinh sống mang một ý nghĩa vô cùng quan trọng. Thực tế đến hiện nay, vấn đề này còn là vấn đề khá mới mẻ, chưa có tác giả nào nghiên cứu chi tiết và đưa ra những giải pháp cụ thể ở môn Giáo dục địa phương. 

        Nghị quyết 29 của Ban chấp hành trung ương Đảng lần thứ 8 (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”. Đổi mới phương pháp dạy học với việc tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo là khâu đột phá quan trọng nhằm đáp ứng yêu cầu của đổi mới giáo dục, đồng thời khơi dậy niềm hứng thú và phát triển năng lực, phẩm chất toàn diện của học sinh. 

        Nhằm giúp cho học sinh nhìn nhận sâu sắc và có các thái độ, hành vi đúng đắn trước vấn đề giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của làng bản nơi các em đang sinh sống, cũng như việc tìm hiểu tích lũy kiến thức và nâng cao chất lượng dạy học môn Giáo dục địa phương trong bối cảnh đổi mới nền giáo dục nước nhà, chúng tôi đã suy nghĩ, tìm tòi và mạnh dạn chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “ Góp phần giữ gìn và phát huy truyền thống làng bản cho học sinh trường THPT Con Cuông  thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo gắn với môn Giáo dục địa phương”. 

1.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 

1.2.1. Mục đích. 

• Giáo dục học sinh nhận thức được ý nghĩa của việc giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của làng bản. 
• Góp phần giáo dục học sinh nâng cao nhận thức, phát triển năng lực, hình thành thái độ và hành vi đúng đắn trong việc giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của làng bản nơi địa phương các em sinh sống. 
• Hình thành và phát triển các năng lực cho học sinh như giao tiếp, hợp tác, thu thập, xử lí và tổng hợp thông tin, giải quyết vấn đề và sáng tạo… 
• Bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước, góp phần giáo dục lối sống có trách nhiệm cho các em học sinh. 

1.2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu.  

• Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của nội dung giáo dục giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của làng bản thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo gắn với môn Giáo dục địa phương. 
• Sử dụng các phương pháp, hình thức dạy học phù hợp để tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh. 
• Thực nghiệm sư phạm để đánh giá tính khả thi của đề tài. – Đưa ra được các kết luận và kiến nghị.  

1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 

1.3.1. Đối tượng.  

• Giáo viên tham gia giảng dạy môn Giáo dục địa phương ở trường THPT. – Học sinh Trường THPT Con Cuông trong việc bồi dưỡng ý thức giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của làng bản thông qua việc tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo. 

1.3.2. Phạm vi nghiên cứu. 

• Kiến thức: Đề tài tập trung nghiên cứu nội dung giáo dục ý thức giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của làng bản thông qua việc tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh trường THPT Con Cuông. 
• Không gian: Tổ chức cho học sinh thực nghiệm tại một số địa điểm trên địa bàn huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An.  
• Thời gian thực hiện: Năm học 2022 – 2023. 

1.4. Phương pháp nghiên cứu 

1.4.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết.  

• Phương pháp thu thập thông tin thông qua đọc sách báo, tài liệu nhằm mục đích tìm chọn những khái niệm và tư tưởng cơ bản là cơ sở lí luận của đề tài, hình thành giả thuyết khoa học, dự đoán những thuộc tính của đối tượng nghiên cứu xây dựng những mô hình lí thuyết hay thực nghiệm ban đầu. 
• Phương pháp phân tích, tổng hợp: Đọc các tài liệu liên quan đến đề tài để chọn lọc những kiến thức cơ bản phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài.  
• Phương pháp hệ thống hóa: Nghiên cứu các tài liệu, phân chia thành những mục theo mục đích mà mình nghiên cứu.  
• Phương pháp so sánh, đối chiếu: Tiến hành so sánh, đối chiếu các tài liệu và các nội dung, hoạt động có liên quan để phục vụ cho quá trình nghiên cứu.  

1.4.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn.  

• Phương pháp quan sát: Quan sát thực trạng tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở trường THPT.  
• Phương pháp điều tra: Đây là phương pháp khảo sát một nhóm đối tượng trên một diện rộng nhằm phát hiện những thông tin quan trọng về đối tượng nghiên cứu làm cơ sở thực tiễn để đề xuất các giải pháp. 
• Phương pháp tham vấn ý kiến chuyên gia: Tổ chức gặp gỡ, trao đổi để lấy ý kiến các chuyên gia về một số kết quả nghiên cứu lí luận và thực tiễn.  
• Phương pháp thực nghiệm sư phạm: 

+ Xây dựng các mẫu hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học trên lớp môn Giáo dục địa phương ở THPT, tiến hành thực nghiệm ở một số lớp trong khối 10.  

+ Lựa chọn các lớp thực nghiệm.  

+ Xử lí kết quả thực nghiệm: Phân tích kết quả khảo sát, điều tra theo dõi của lớp thực nghiệm.  

• Phương pháp thống kê và phân tích số liệu: là phương pháp sử dụng một số công thức toán học, phần mềm Excel để xử lí thống kê và đánh giá kết quả điều tra, kết quả thực nghiệm. 

PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

2.1. Cơ sở lí luận 

2.1.1. Lí luận chung về truyền thống làng bản 

2.1.1.1. Lí luận chung về truyền thống 

        Truyền thống theo gốc từ la tinh được viết là “Tradio”, gồm động từ tradere (traditus), có nghĩa là “truyền lại”, “nhường lại”, “giao lại” và “phân phát”.         Giáo sư Trần Văn Giàu cho rằng: “Truyền thống là những đức tính hay những thói tục kéo dài nhiều thế hệ, nhiều thời kì lịch sử và hiện có nhiều tác dụng, tác dụng đó có thể tích cực, cũng có thể tiêu cực”. 

       Nói một cách dễ hiểu nhất thì truyền thống là sự kế thừa di sản xã hội có giá trị được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Truyền thống bao gồm: đức tính, tập quán, tư tưởng, lối sống, thói quen, cách ứng xử được hình thành trong đời sống, trong điều kiện lịch sử nhất định; được bảo tồn trong đời sống vật chất và tinh thần, được xã hội công nhận và truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, có vai trò quan trọng đối với mỗi cá nhân, toàn xã hội. Đồng thời, truyền thống cũng là những tài sản tinh hoa của thế hệ trước chuyển giao cho thế hệ sau. 

       Có thể kể đến một số truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta là: Tinh thần yêu nước, bất khuất chống giặc ngoại xâm; Tinh thần đoàn kết tương thân tương ái, lá lành đùm lá rách; Truyền thống về nghệ thuật: có các hình thức văn hóa nghệ thuật truyền thống như tuồng, chèo, cải lương, dân ca, quan họ…; Về văn hóa truyền thống: phong tục tập quán vùng miền, địa phương, cách ứng xử… 

       Từ xa xưa, cha ông ta đã rất coi trọng và đề cao việc xây dựng và gìn giữ những truyền thống tốt đẹp để chuyển giao cho thế hệ sau. Các thế hệ sau không ngừng gìn giữ, phát huy để làm rạng rỡ truyền thống, thể hiện lòng biết ơn những người đi trước. Truyền thống tồn tại và phát triển nhờ vào hoạt động và tư duy sáng tạo của cá nhân con người và cộng đồng dân tộc, được kế thừa và sáng tạo qua các thế hệ nối tiếp nhau. Truyền thống có vai trò quan trọng trong đời sống nhân dân nói riêng và toàn thể đất nước nói chung. Đó là một yếu tố nội lực tạo nên sức mạnh tổng hợp trong sự nghiệp đấu tranh và bảo vệ Tổ quốc, là yếu tố nền tảng góp phần xây dựng và phát triển đất nước. Một đất nước lớn mạnh chắc hẳn đó là một đất nước giàu truyền thống.