SKKN Tăng hiệu quả học trải nghiệm đối với bài luyện nói và nghe trong môn Ngữ văn 10 – Chương trình giáo dục phổ thông 2018

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Tên đề tài:

Tăng hiệu quả học trải nghiệm đối với bài luyện Nói và Nghe trong môn Ngữ văn khối 10 Chương trình GDPT 2018.

2. Lí do chọn đề tài:

Theo quyết định của Bộ Giáo Dục và Đào tạo, từ năm học 2022 – 2023, các trường Trung học phổ thông (THPT) trong toàn quốc sẽ thực hiện giảng dạy chương trình GDPT 2018 đối với khối 10. Một Chương trình được biên soạn ưu việt nhằm hướng tới phát triển toàn diện năng lực người học từ kiến thức đến kỹ năng đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo tinh thần Nghị Quyết số 29/NQ/TW, ngày 04/11/2013 của Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương khóa XI.

Bố cục chung của các chủ đề bài học đều xoay quanh phát triển 4 kỹ năng: Đọc – Viết – Nói – Nghe. Trong đó một trong những điểm mới tạo được sự hứng khởi cho cả giáo viên và học sinh khi tiếp nhận Chương trình GDPT – 2018 là các bài học rèn kỹ năng Nói và Nghe. Mỗi một chủ đề sau khi cung cấp kiến thức ở các bài đọc, chương trình luôn dành quỹ thời gian nhất định từ 2-3 tiết cho bài học luyện nói.

Với yêu cầu tổ chức giờ học mang tính thiết thực, hiệu quả đồng thời để tăng tính hấp dẫn, phong phú cho bài học, chúng tôi đề xuất hình thức học trải nghiệm trong một số bài học luyện Nói và Nghe trong chương trình Ngữ Văn khối 10 bộ sách Kết nối tri thức- NXBĐHQGHN.

Nghiên cứu đề tài này giúp chúng tôi tiếp cận và nắm vững hơn đề án đổi mới phương pháp dạy học của Bộ Giáo Dục và Đào tạo. Trang bị thêm các phương pháp kỹ năng tổ chức hiệu quả các giờ học luyện Nói và nghe. Đồng thời tăng tính chất học trải nghiệm thực tế của học sinh…..Từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và có những định hướng phát triển năng lực cho học sinh trường THPT Chuyên Lương Văn Tụy.

3. Mục đích nghiên cứu:

– Thực hiện tốt mục tiêu đổi mới phương pháp giảng dạy, đa dạng hóa hình thức dạy học mà vấn đề trọng tâm là chuyển giao nhiệm vụ học tập cho học sinh, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, rèn luyện bản lĩnh cá nhân, tự nhận thức năng lực và phát huy được các kĩ năng phong phú trong cuộc sống để học sinh có thể ứng phó với những tình huống phức tạp của cuộc sống.

– Rèn luyện cho HS những kĩ năng cơ bản như:

+ Kĩ năng giao tiếp

+ Kĩ năng lắng nghe tích cực

+ Kĩ năng trình bày ý tưởng.

+ Kĩ năng hợp tác

+ Kĩ năng tư duy phê phán.

+ Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm.

+ Kĩ năng đặt mục tiêu.

+ Kĩ năng quản lí thời gian.

+ Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin.

+ Kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin…

– Tạo hứng thú cho các em tìm hiểu kiến thức, trình bày quan điểm cá nhân đặc biệt qua đó biết tự khám phá năng lực thực sự của bản thân góp phần định hướng phát triển bản thân trong tương lai .

– Hoạt động dạy học ứng dụng các kĩ thuật dạy học tích cực: dạy học trải nghiệm, dạy học theo dự án, hoạt động nhóm…

– Khai thác triệt để tính hiệu quả của phương pháp dạy học trải nghiệm.

4. Lĩnh vực áp dụng của nghiên cứu

– Về mặt nội dung: đề tài nhiên cứu trên áp dụng vào việc giảng dạy môn Ngữ Văn khối 10, chương trình GDPT 2018 cấp THCS và TPHT nhất là cấp THPT.

– Về mặt phương pháp: Có thể vận dụng phương pháp học trải nghiệm ở các bộ môn khác nhau trong cấp học THCS và THPT.

II. PHẦN NỘI DUNG

1. CƠ SỞ LÍ LUẬN:

1.1 Giải pháp cũ:

Lối học thụ động truyền thống đã ăn sâu vào cách dạy học ở các nhà trường THPT bởi môi trường học ở Việt Nam còn nặng về áp đặt kiến thức. Mặc dù chương trình đã được biên soạn mới, những yêu cầu cung cấp kiến thức và phát triển các kỹ năng của học sinh cũng được đề cập cụ thể. Song phần lớn các giờ học giáo viên vẫn truyền thụ kiến thức một chiều, phương pháp dạy học chủ yếu vẫn là thuyết giảng, các phương pháp, kĩ thuật dạy học khác như: học trải nghiệm, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, khăn trải bàn,… mới chỉ mang tính hình thức. Đặc biệt là việc học trải nghiệm được tiến hành trong tiết luyện Nói và nghe. Cụ thể tồn tại:

Do có nhiều hình thức trải nghiệm nhưng giáo viên không biết lựa chọn hình thức trải nghiệm nào hữu ích nhất đối với môn ngữ văn, áp dụng chưa phù hợp;

Do hiểu chưa thấu đáo bản chất của hoạt động trải nghiệm hoặc xây dựng kế hoạch chưa tốt nên áp dụng qua loa nặng tính hình thức.

Phần lớn tiết luyện nói và nghe được thực hiện theo hình thức trải nghiệm đơn giản: giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh chuẩn bị; đến tiết luyện nói giáo viên gọi học sinh trình bày; học sinh lên cầm giấy nói rồi về chỗ, các bạn học sinh khác nhận xét về nội dung, tư thế tác phong, giáo viên nhận xét bổ sung, chốt ý trên sile; học sinh ghi chép các ý chính vào vở. Hết chu trình một tiết luyện nói và nghe.

Kết quả giờ học đơn điệu, nhàm chán. Học sinh với học sinh ít được tương tác; học sinh không phát huy được tính tích cực, chủ động, sự sáng tạo. Học sinh ngày càng có xu hướng “không mặn mà” với môn Văn, thiếu hứng thú tìm tòi, nghiên cứu, sáng tạo trong giờ học.

2. Giải pháp mới cải tiến

Trước những thực tế tồn tại trên, qua một năm thực tế giảng dạy chương trình GDPT 2018 và hơn 20 năm kinh nghiệm, chúng tôi đề xuất một số hình thức tổ chức học tập trải nghiệm nhằm giúp học sinh, giáo viên hào hứng hơn trong những tiết luyện Nói và nghe trong chương trình Ngữ Văn khối 10-chương trình GDPT 2018.

Để giờ luyện nói thực sự mang lại hiệu quả cao, phát huy tối đa tính tích cực chủ động của người học giáo viên phải lập kế hoạch rõ ràng cho mỗi tiết học, tùy vào nội dung yêu cầu của mỗi bài luyện nói để lựa chọn những hình thức học trải nghiệm phù hợp. Đã là tiết luyện nói và nghe thì bắt buộc giáo viên phải tổ chức giờ học để học sinh được nói, được thể hiện chính kiến quan điểm của bản thân về vấn đề đặt ra. Nhưng tổ chức như thế nào cho hay, hấp dẫn? Chúng tôi đề xuất một số hình thức trải nghiệm sau:

Hình thức thứ nhất: Nói theo hình thức thuyết trình- hùng biện (mô phỏng chương trình Cất Cánh- VTV3): Học sinh chuẩn bị kỹ nội dung theo nhóm (hình thức học tập dự án), cử đại diện nhóm thuyết trình, có ứng dụng CNTT trong quá trình thuyết trình để tạo sức thuyết phục, tạo cảm hứng.

Hình thức thứ hai: Nói theo hình thức đối mặt (mô phỏng cuộc thi đối mặt trên các chương trình games showl): Đưa ra vấn đề nghị luận, yêu cầu học sinh các nhóm chuẩn bị nội dung tranh biện, thực hiện tranh biện theo nội dung bằng hình thức chạy tiếp sức (đại diện nhóm lên tranh biện nếu cảm thấy cần được hỗ trợ sẽ có thành viên của nhóm lên thay thế, giúp sức). Điều này sẽ tạo độ hào hứng, sôi nổi và mọi thành viên đều cần có trách nhiệm cao và đều phát huy được tính chủ động, sáng tạo.

Hình thức thứ ba: Nói theo hình thức nhập vai/đóng vai (đóng vai hướng dẫn viên du lịch/nhà báo