PHẦN I: MỞ ĐẦU 

1. Lí do chọn đề tài Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp HS phát triển toàn diện, trang bị kiến thức cho HS tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động. Để thực hiện được mục tiêu này, chương trình giáo dục phổ thông gồm nhiều môn học có nội dung và nhiệm vụ khác nhau nhưng chúng có mối liên hệ chặt chẽ phát triển toàn diện nhân cách HS đó cũng là biểu hiện quan trọng của chất lượng đào tạo phổ thông. Tuy nhiên trong thực tế giảng dạy các môn học nói chung cũng như Ngữ văn nói riêng, việc thực hiện đầy đủ các mục nhiệm vụ môn học, khai thác mối liên hệ giữa các môn chưa được quan tâm đúng mức. Điều đó dẫn đến chất lượng giáo dục chưa đạt hiệu quả cao mà biểu hiện cụ thể là năng lực vận dụng kiến thức vào thực tế, năng lực giải quyết vấn đề còn hạn chế. Để khắc phục hiện tượng này, ngành giáo dục Việt Nam đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng dạy và học. Một trong những phương pháp đổi mới đem lại nhiều hiệu quả trong nhà trường hiện nay đó là phương pháp dạy học tích hợp.  

Tích hợp là một trong những xu thế dạy học hiện đại hiện đang được quan tâm nghiên cứu và áp dụng vào nhà trường ở nhiều nước trên thế giới. Ở nước ta, từ thập niên 90 của thế kỷ XX trở lại đây, vấn đề xây dựng môn học tích hợp với những mức độ khác nhau mới thực sự được tập trung nghiên cứu, thử nghiệm và áp dụng vào nhà trường phổ thông, chủ yếu ở bậc Tiểu học và cấp THCS. Trước đó, tinh thần giảng dạy tích hợp chỉ mới được thực hiện ở những mức độ thấp như liên hệ, phối hợp các kiến thức, kĩ năng thuộc các môn học hay phân môn khác nhau để giải quyết một vấn đề giảng dạy. 

Hiện nay, xu hướng tích hợp vẫn đang được tiếp tục nghiên cứu, thử nghiệm và áp dụng vào đổi mới chương trình và SGK THPT. Chương trình THPT, môn Ngữ văn, năm 2002 do Bộ GD&ĐT dự thảo đã ghi rõ: “Lấy quan điểm tích hợp làm nguyên tắc chỉ đạo để tổ chức nội dung chương trình, biên soạn SGK và lựa chọn các phương pháp giảng dạy” (tr.27). “Nguyên tắc tích hợp phải được quán triệt trong toàn bộ môn học từ Đọc văn, Tiếng Việt đến Làm văn; quán triệt trong mọi khâu của quá trình dạy học; trong mọi yếu tố của hoạt động học tập; tích hợp trong chương trình; tích hợp trong SGK; tích hợp trong phương pháp dạy học của GV và tích hợp trong hoạt động học tập của HS; tích hợp trong các sách đọc thêm, tham khảo.” (tr. 40).  

Phương pháp tích hợp cho phép GV có thể kết hợp nhiều kĩ năng trong một tiết dạy, vừa dạy kiến thức, vừa dạy kĩ năng sống, vừa dạy cách làm người. Không những thế, tích hợp còn là sự phối hợp nhiều môn khoa học hay các phân môn trong cùng một bộ môn để làm cho tiết học trở nên phong phú đa dạng và thu hút hơn đối với người tiếp nhận.  

Từ góc độ thực tiễn, tôi chọn tác phẩm Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử bởi đây là một tác phẩm thơ Mới tiêu biểu mang hơi hướng phong cách tượng trưng siêu thực của văn học phương Tây nên để thẩm thấu những tầng ý nghĩa ẩn sâu đằng sau thế giới ngôn từ nghệ thuật quả không hề đơn giản. Đó là những trang thơ thể hiện sự tài hoa cá tính, độc đáo của thi sĩ Hàn Mặc Tử được dệt nên bằng câu chữ tuyệt diệu với sự kết hợp hài hòa của chất nhạc, chất họa, cái tạng chất riêng khó lẫn của nhà thơ họ Hàn. Những vần thơ đa nghĩa gói trọn tâm tư, ẩn ức với những thế giới thơ đối lập mà thống nhất của một nhà thơ “tài hoa bạc mệnh”. 

Do vậy, việc “giải mã” tác phẩm cũng chính là đi tìm về vẻ đẹp đặc trưng của thơ Mới cũng như thơ tượng trưng Việt Nam đầu thế kỉ XX, là đi tìm về với cốt cách tài hoa nghệ sĩ của nhà thơ được Hoài Thanh mệnh danh là “lạ lùng” trong cuốn “Thi nhân Việt Nam” và Chu Văn Sơn xem là hiện tượng “lạ nhất” của thơ Mới. 

Mặt khác, việc tìm hiểu và đưa ra một cách tiếp nhận đối với tác phẩm Đây thôn Vĩ Dạ sẽ có ý nghĩa nhất định đối với người dạy và người học. Bởi vì theo ý kiến của rất nhiều GV và HS thì tác phẩm này vừa “khó dạy” vừa “khó học”. GV và HS vốn quen thuộc với thơ nhưng còn khá lạ lẫm với thơ tượng trưng hiện đại. Do đó việc tìm hiểu và thưởng thức một tác phẩm thể loại này còn vấp phải những 

“rào cản” nhất định. Bởi vậy, để hiểu rõ những tầng ẩn nghĩa sâu xa của tác phẩm, giáo viên không những phải nắm bắt rõ đặc trưng thể loại mà còn phải biết vận dụng phương pháp tích hợp để giúp học sinh thẩm thấu sâu sắc giá trị cũng như nét độc đáo của tác phẩm. Hướng đến việc thực hiện được yêu cầu đó chính là một động lực khiến tôi nghiên cứu đề tài “Vận dụng phương pháp dạy học tích hợp nhằm nâng cao hiệu quả giờ dạy học tác phẩm Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử”. 

• Mục đích nghiên cứu 

Đề tài hướng đến mục đích vận dụng phương pháp tích hợp nâng cao chất lượng dạy tác phẩm Đây thôn Vĩ Dạ ở chương trình lớp 11, qua đó góp phần cải tiến PPDH theo chương trình mới: phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo ở học sinh. 

• Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 

• Đối tượng: HS lớp 11A3, 11A4 – Trường THPT Hoàng Mai, HS lớp 11A5, 11A6 – THPT Hoàng Mai 2. Các lớp này HS đều có đặc điểm tâm lí và khả năng tiếp thu tương đương nhau. 
• Phạm vi: Văn bản thơ “Đây thôn Vĩ Dạ” (Ngữ văn 11, cơ bản) 

4. Nhiệm vụ nghiên cứu 

• Tìm hiểu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn về việc vận dụng phương pháp tích hợp trong dạy học môn Ngữ văn nói chung và văn bản Đây thôn Vĩ Dạ nói riêng của GV trường THPT Hoàng Mai và trường THPT Hoàng Mai 2. 

• Tiếp cận, soi chiếu tác phẩm từ nhiều góc độ như góc độ lí luận văn học, lí thuyết thi pháp thể loại, góc độ âm nhạc, hội họa, địa lí, lịch sử… để đổi mới cách dạy tác phẩm. Mặt khác, qua đề tài này với sự tích hợp cùng nhiều phân môn khác nhau từ lí luận văn học đến văn học sử…, tôi giúp HS có một cái nhìn sâu sắc, toàn diện hơn về tác giả và tác phẩm nhằm tạo tiền đề vững chắc cho việc tiếp nhận văn bản “Đây thôn Vĩ Dạ” của Hàn Mặc Tử. Từ đó tôi muốn mang đến cho các em không khí lớp học sôi nổi, các em sẽ có hứng thú, tích cực, chủ động trong cách tiếp cận tác phẩm “Đây thôn Vĩ Dạ” nói riêng và các tác phẩm trong thơ mới nói chung  

• Tiến hành thực nghiệm sư phạm để xem xét khả năng ứng dụng của đề tài trong việc nâng cao hiệu quả dạy học tác phẩm Đây thôn Vĩ Dạ 

• Phương pháp nghiên cứu 

• Phương pháp quan sát   
• Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.  
• Phương pháp nghiên cứu tài liệu 
• Phương pháp phân tích – tổng hợp, thống kê toán học, so sánh… – Phương pháp thực nghiệm sư phạm 

• Đóng góp của đề tài 

• Về mặt lí luận, đề tài góp phần tìm hiểu cơ sở lí luận của việc vận dụng phương pháp tích hợp nhằm nâng cao hiệu quả giờ dạy học tác phẩm Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử 

• Về mặt thực tiễn, đề tài bước đầu đề xuất cách thức tiến hành dạy học tác phẩm Đây thôn Vĩ Dạ theo phương pháp tích hợp nhằm nâng cao hiệu quả tiếp nhận tác phẩm cho HS 

• Cấu trúc của đề tài 

Ngoài phần Đặt vấn đề, Kết luận và Tài liệu tham khảo, nội dung của đề tài có các phần: 

1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 
2. Cơ sở của vấn đề nghiên cứu 

Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học tác phẩm Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử