Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua giảng dạy môn Tiếng Việt lớp 1 (đủ 3 bộ sách)

Ở bậc Tiểu học, đặc biệt là lớp 1, phát triển kỹ năng sống không chỉ giúp các em học tốt môn Tiếng Việt mà còn góp phần hình thành nhân cách, tư duy và hành vi ứng xử tích cực. Dạy học kỹ năng như giao tiếp, hợp tác, quan sát, tư duy… thông qua hoạt động học tiếng đánh thức ở học sinh sự hứng thú và phát triển toàn diện hơn. Đề tài “Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua giảng dạy môn Tiếng Việt lớp 1 (đủ 3 bộ sách)” đề xuất 4 biện pháp thiết thực nhằm tích hợp kỹ năng sống vào giảng dạy môn học một cách hiệu quả và sinh động.

1. Tóm tắt lý do chọn đề tài

Nhiều học sinh lớp 1 khi bước vào Tiếng Việt còn non nớt về kỹ năng giao tiếp, lắng nghe, tư duy và quan sát. Mục tiêu GDPT 2018 yêu cầu phát triển năng lực và phẩm chất học sinh toàn diện, trong đó kỹ năng sống là trọng tâm nhưng thường chưa được thiết kế có hệ thống trong môn học chính khóa. Vì vậy, đề tài này ra đời nhằm lồng ghép kỹ năng sống cụ thể – quan hệ cá nhân, giao tiếp, tư duy, đọc hiểu – vào học môn Tiếng Việt lớp 1, giúp các em tự tin, có khả năng tự học và giao tiếp hiệu quả.

2. Các biện pháp triển khai trong bài sáng kiến

Biện pháp 1: Giáo dục kỹ năng giao tiếp và hợp tác khi làm việc nhóm thông qua hoạt động đọc

Giáo viên tổ chức cho nhóm nhỏ 3–4 em đọc theo vai, tập đọc nối tiếp hoặc đọc trong nhóm rồi trao đổi nội dung. Các em phải lắng nghe bạn đọc, sửa lỗi nhẹ nhàng cho nhau và cùng nhau thảo luận ý nghĩa đoạn văn. Hoạt động này không chỉ rèn kỹ năng đọc mà còn giúp học sinh biết hợp tác, chia sẻ và giao tiếp tích cự.

Biện pháp 2: Phát triển kỹ năng khởi tạo ý tưởng và thuyết trình thông qua hoạt động nói và kể chuyện

Sau khi học bài đọc, học sinh được yêu cầu kể lại bằng lời của mình, thậm chí sáng tạo thêm kết thúc, thêm nhân vật. Tiết kể chuyện trước lớp dưới dạng ngắn gọn giúp các em rèn kỹ năng nói, thể hiện ý tưởng, tự tin trình bày và sáng tạo nội dung. Điều này giúp phát triển năng lực ngôn ngữ và tự tin giao tiếp.

Biện pháp 3: Cải thiện kỹ năng quan sát, tư duy logic với hoạt động quan sát tranh

Trước hoặc sau khi học bài, giáo viên chiếu hoặc đặt tranh minh họa, yêu cầu học sinh quan sát và trả lời các câu hỏi như: “Hình ảnh gì? Ai đang làm gì?”, “Suy đoán xem chuyện gì xảy ra sau”. Nhờ vậy, các em rèn kỹ năng quan sát tỉ mỉ, liên kết thông tin và tư duy logic để trả lời câu hỏi.

Biện pháp 4: Nâng cao kỹ năng nghiên cứu, tìm kiếm thông tin với hoạt động đọc mở rộng

Cuối mỗi tuần, học sinh được giới thiệu thêm bài đọc mở rộng cùng chủ đề hoặc liên quan đến bài học, ví dụ như truyện ngắn, thơ trẻ em… Các em tự đọc, lựa chọn đoạn yêu thích, tự tổng hợp nội dung và chia sẻ lại trước lớp. Hoạt động giúp học sinh tự học, tìm kiếm thông tin, khai phá niềm yêu thích văn học.

3. Điểm mới và sáng tạo của đề tài

• Biến tiết đọc sách trở thành hoạt động kỹ năng sống, không chỉ là đọc hiểu mà còn rèn giao tiếp, hợp tác.

• Hoạt động kể chuyện thúc đẩy sáng tạo và tự tin, giúp học sinh tự xây dựng ý tưởng.

• Quan sát tranh giúp vận dụng tư duy tưởng tượng và suy luận từ dấu hiệu.

• Đọc mở rộng kết hợp nghiên cứu và thuyết trình, giúp học sinh dần chủ động học tập cá nhân.

• Các biện pháp dễ triển khai, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi lớp 1 và tương thích 3 bộ sách giáo khoa.

4. Hiệu quả của đề tài

• Học sinh tích cực tương tác, hào hứng khi đọc, kể chuyện và quan sát. Kỹ năng phát âm, diễn đạt và nghe hiểu tăng rõ.

• Các em thể hiện khả năng làm việc nhóm tốt hơn, biết hỗ trợ và giúp đỡ bạn.

• Nhiều học sinh tự tin hơn khi thuyết trình ý tưởng của mình.

• Bố mẹ, giáo viên phản hồi tích cực về sự thay đổi hành vi: học sinh ham đọc, lắng nghe và chia sẻ nhiều hơn.

• Giáo viên có thể áp dụng lâu dài, lan tỏa mô hình sang các môn học khác.

Thông qua 4 biện pháp gắn kết hoạt động đọc, kể chuyện, quan sát và đọc mở rộng, đề tài “Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua giảng dạy môn Tiếng Việt lớp 1” đã xây dựng được lộ trình phát triển kỹ năng cho học sinh Tiểu học đầu cấp. Các em không chỉ học chữ mà còn học cách giao tiếp, hợp tác, sáng tạo và tự học – những kỹ năng nền tảng cho cuộc sống sau này. Quý thầy cô có thể tải và tham khảo toàn văn tài liệu sáng kiến tại: Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua giảng dạy môn Tiếng Việt lớp 1 (đủ 3 bộ sách)