Biện pháp phát huy sự sáng tạo của học sinh lớp 3 khi học về phép tu từ so sánh (đủ 3 bộ sách)

Trong chương trình Giáo dục Phổ thông 2018, việc phát triển phẩm chất và năng lực người học được đặt lên hàng đầu, đặc biệt trong môn Tiếng Việt ở tiểu học. Với đặc trưng là môn học giúp học sinh phát triển tư duy ngôn ngữ, kỹ năng diễn đạt và sáng tạo, việc vận dụng các biện pháp linh hoạt, tích cực là vô cùng cần thiết. Sáng kiến kinh nghiệm “Biện pháp phát huy sự sáng tạo của học sinh lớp 3 khi học về phép tu từ so sánh” được xây dựng nhằm giúp giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, tạo điều kiện cho học sinh vừa tiếp cận kiến thức tu từ vừa vận dụng vào thực tế một cách sinh động và hiệu quả.

1. Lý do chọn đề tài

Trong thực tế giảng dạy, nhiều học sinh lớp 3 vẫn gặp khó khăn khi tiếp cận khái niệm phép tu từ so sánh, do đây là một kiến thức tương đối trừu tượng. Học sinh thường học máy móc, thiếu sáng tạo và ít có khả năng liên tưởng. Điều này dẫn đến tình trạng học sinh không hứng thú với tiết học và khó vận dụng vào bài viết hoặc phát biểu. Chính vì vậy, cần có những biện pháp cụ thể nhằm phát huy tối đa khả năng sáng tạo của học sinh, từ đó giúp các em nắm chắc kiến thức và vận dụng linh hoạt trong học tập cũng như trong cuộc sống.

2. Các biện pháp thực hiện

Biện pháp 1: Thực hành đa dạng bài tập giúp học sinh phát huy khả năng nhận biết phép so sánh và phân biệt các kiểu so sánh

Mục tiêu của biện pháp là giúp học sinh nhận diện chính xác các dạng phép tu từ so sánh, từ đó phát triển tư duy phân tích. Giáo viên thiết kế hệ thống bài tập từ đơn giản đến nâng cao, bao gồm các ví dụ minh họa và bài tập phân biệt kiểu so sánh ví dụ – ẩn dụ – hoán dụ. Điểm mới là bài tập được lồng ghép vào tình huống thực tế, kích thích tư duy liên tưởng và sáng tạo từ ngữ của học sinh.

Biện pháp 2: Vận dụng tranh ảnh giúp học sinh nâng cao khả năng tạo phép tu từ so sánh giàu hình ảnh

Mục tiêu là phát triển tư duy hình tượng cho học sinh. Giáo viên sử dụng tranh ảnh hoặc video ngắn để khơi gợi cảm xúc, sau đó yêu cầu học sinh sử dụng ngôn ngữ để mô tả và sáng tạo câu văn có phép so sánh. Hình thức này không chỉ làm rõ khái niệm mà còn tạo không khí học tập sinh động, giúp học sinh hứng thú và dễ tiếp thu.

Biện pháp 3: Vận dụng kỹ thuật công đoạn giúp học sinh tiếp xúc nhiều ý tưởng so sánh phong phú

Biện pháp này nhằm phát triển khả năng tổ chức ý tưởng và làm việc theo nhóm. Giáo viên chia nhóm học sinh và giao nhiệm vụ theo từng công đoạn: tìm đối tượng cần so sánh, tìm hình ảnh so sánh, chọn từ ngữ phù hợp, hoàn chỉnh câu so sánh. Kỹ thuật này giúp học sinh chia sẻ ý tưởng và tích lũy vốn từ phong phú.

Biện pháp 4: Lồng ghép hoạt động phân tích, cảm nhận tác dụng phép tu từ so sánh trong văn học và liên tưởng thực tế

Biện pháp này hướng đến mục tiêu phát triển năng lực cảm thụ văn học và khả năng vận dụng. Giáo viên lựa chọn đoạn trích có sử dụng phép tu từ so sánh trong sách giáo khoa hoặc ngoài sách, cùng học sinh phân tích tác dụng biểu đạt, sau đó yêu cầu học sinh sáng tạo đoạn văn tương tự dựa trên tình huống thực tế.

Biện pháp 5: Kết hợp sử dụng phép tu từ so sánh trong hoạt động nói và viết giúp học sinh nâng cao khả năng vận dụng kiến thức

Mục tiêu là phát triển đồng thời kỹ năng viết và nói của học sinh. Giáo viên tổ chức hoạt động thuyết trình nhóm, thi kể chuyện sáng tạo có sử dụng câu văn so sánh, hoặc viết đoạn văn ngắn theo chủ đề có lồng ghép phép tu từ. Đây là biện pháp giúp học sinh áp dụng linh hoạt kiến thức đã học vào các tình huống học tập đa dạng.

3. Điểm mới, sáng tạo của đề tài

• Áp dụng tranh ảnh và hình ảnh trực quan để khơi gợi khả năng liên tưởng.

• Kết hợp nhiều kỹ thuật dạy học tích cực như công đoạn, hoạt động nhóm, phân tích văn học.

• Tổ chức các hoạt động thực hành nói – viết giúp học sinh rèn luyện tư duy ngôn ngữ.

• Lồng ghép kiến thức với hoạt động trải nghiệm và giao tiếp thực tế.

• Xây dựng chuỗi bài tập theo tiến trình từ nhận biết – phân biệt – sáng tạo – vận dụng.

4. Hiệu quả của đề tài

Sau khi áp dụng sáng kiến, giáo viên nhận thấy học sinh có sự chuyển biến rõ rệt về thái độ học tập và mức độ hiểu bài. Các em hứng thú hơn khi học văn, tích cực tham gia hoạt động nhóm và thể hiện sự sáng tạo trong các bài viết, phát biểu. Giáo viên cũng có thêm nhiều công cụ giảng dạy hiệu quả và phong phú hơn. Phụ huynh ghi nhận con mình yêu thích học tiếng Việt, thường xuyên vận dụng phép so sánh trong nói và viết. Nhà trường đánh giá cao đề tài vì có tính ứng dụng và khả năng nhân rộng.

Sáng kiến “Biện pháp phát huy sự sáng tạo của học sinh lớp 3 khi học về phép tu từ so sánh” không chỉ góp phần làm mới tiết học Tiếng Việt mà còn giúp học sinh phát triển toàn diện tư duy, ngôn ngữ và cảm xúc. Để xem chi tiết toàn văn tài liệu, kính mời quý thầy cô truy cập đường link: Biện pháp phát huy sự sáng tạo của học sinh lớp 3 khi học về phép tu từ so sánh (đủ 3 bộ sách)