Biện pháp phát triển năng lực học sinh khi học chủ đề 4: Thực vật và động vật TNXH 3 thông qua phương pháp đóng vai (đủ 3 bộ sách)

Thực hiện định hướng phát triển năng lực học sinh theo chương trình GDPT 2018, mở rộng khả năng tự chủ, sáng tạo cho học sinh qua môn Tự nhiên – Xã hội là yêu cầu quan trọng. Sáng kiến “Biện pháp phát triển năng lực học sinh khi học chủ đề 4: Thực vật và động vật TNXH 3 thông qua phương pháp đóng vai” được triển khai nhằm tăng hiệu quả tiếp thu kiến thức thông qua trải nghiệm thực tế, khơi dậy sự hứng thú và phát huy năng lực tư duy, giao tiếp của học sinh lớp 3. Sáng kiến phù hợp với học sinh tiểu học, đặc biệt thích hợp với giáo viên mong muốn đổi mới hình thức dạy học.

1. Lý do chọn đề tài

Trong nội dung chủ đề Thực vật và Động vật, học sinh thường ghi nhớ kiến thức một cách thụ động, dẫn đến việc không hiểu sâu và nhanh quên. Các phương pháp truyền thống ít khi khuyến khích học sinh tương tác, giao tiếp hoặc sáng tạo. Do vậy, cần áp dụng phương pháp đóng vai vào dạy học để học sinh vừa được nhập vai, vừa giải quyết vấn đề thực tế, từ đó phát triển năng lực nhận thức, giao tiếp, tư duy và trách nhiệm với môi trường.

2. Các biện pháp thực hiện

Biện pháp 1: Hoạt động đóng vai “Nhà khoa học tài năng” để tìm hiểu các bộ phận và chức năng của thực vật

Mục tiêu phương pháp là giúp học sinh chủ động tìm hiểu và giải thích cấu tạo các bộ phận thực vật như rễ, thân, lá, hoa. Giáo viên tổ chức học sinh đóng vai các nhà khoa học, phân nhóm mô phỏng quá trình nghiên cứu, giải thích vai trò từng bộ phận. Điểm mới là việc biến tiết học thành buổi thí nghiệm khoa học nhỏ, khuyến khích tư duy phân tích dữ liệu và khả năng thuyết trình.

Biện pháp 2: Kết hợp hoạt động sưu tầm và đóng vai để giới thiệu các bộ phận và chức năng của thực vật

Học sinh sưu tầm mẫu lá, quả, hoa từ vườn hoặc từ nhà, sau đó đóng vai người thuyết minh kiêm hướng dẫn viên. Phần trình bày về đặc điểm cấu trúc và lợi ích giúp các em tự tin giao tiếp, sáng tạo trong cách truyền đạt. Điểm mới là kết hợp khâu thu thập thực tế với đóng vai, giúp học sinh thực sự tiếp xúc với kiến thức chứ không học máy móc.

Biện pháp 3: Hoạt động trải nghiệm đóng vai “Phóng viên nhí” tìm hiểu cách sử dụng thực vật và động vật tại gia đình và địa phương

Học sinh khảo sát qua phỏng vấn gia đình, người thân về lợi ích, cách bảo vệ cây trồng, động vật nuôi; sau đó đóng vai “phóng viên nhí” để báo cáo kết quả thông qua bài phóng sự ngắn. Phương pháp này giúp phát triển kỹ năng thu thập thông tin, phân tích và thuyết trình cho học sinh, đồng thời kết nối kiến thức với môi trường sống.

Biện pháp 4: Bồi dưỡng ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh thông qua đóng vai tiểu phẩm về cách sử dụng hợp lý thực vật và động vật

Học sinh sáng tác tiểu phẩm kịch hóa cảnh ứng xử với động vật và cây trồng trong đời sống, ví dụ như cách chăm sóc cây, bảo vệ động vật bị thương. Qua đóng vai, các em thấu hiểu trách nhiệm bảo vệ môi trường, phát triển năng lực hợp tác, sáng tạo và cảm xúc tích cực. Đây là điểm sáng tạo giúp định hình thái độ bảo vệ thiên nhiên sớm ở học sinh.

3. Điểm mới, sáng tạo của đề tài

• Áp dụng phương pháp đóng vai đa dạng: nhà khoa học, hướng dẫn viên, phóng viên, diễn viên tiểu phẩm.

• Kết hợp hoạt động sưu tầm thực địa với kịch hóa và giao tiếp để nâng cao trải nghiệm học tập.

• Phát triển đồng thời kỹ năng tư duy, giao tiếp, phân tích, sáng tạo và trách nhiệm xã hội.

• Thu hẹp khoảng cách giữa kiến thức sách giáo khoa và thực tế, giúp học sinh hiểu sâu hơn.

• Cách thức thực hiện linh hoạt, gần gũi và dễ áp dụng tại các trường tiểu học.

4. Hiệu quả của đề tài

• Học sinh tích cực tham gia, mạnh dạn đóng vai, thuyết trình, tạo ra sản phẩm học tập phong phú.

• Phân tích kiến thức thực vật và động vật sâu sắc hơn, khả năng nhớ và ứng dụng được cải thiện rõ rệt.

• Năng lực giao tiếp, tư duy và sáng tạo học sinh được phát triển toàn diện.

• Giáo viên tiết học năng động, linh hoạt và đạt hiệu quả giảng dạy cao hơn.

• Phụ huynh đánh giá cao việc con em học cùng vui, chủ động, có trách nhiệm và yêu thiên nhiên.

Sáng kiến “Biện pháp phát triển năng lực học sinh khi học chủ đề 4: Thực vật và động vật TNXH 3 thông qua phương pháp đóng vai” đã chứng minh rằng việc lồng ghép đóng vai vào giảng dạy không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức hiệu quả mà còn phát triển năng lực đa dạng như tư duy, giao tiếp, sáng tạo và ý thức bảo vệ môi trường. Quý thầy cô quan tâm có thể tham khảo chi tiết và tải tài liệu đầy đủ tại: Biện pháp phát triển năng lực học sinh khi học chủ đề 4: Thực vật và động vật TNXH 3 thông qua phương pháp đóng vai (đủ 3 bộ sách)