Biện pháp rèn kỹ năng sáng tạo khi viết đoạn văn cho học sinh lớp 3 (đủ 3 bộ sách)

Trong xu hướng đổi mới giáo dục hiện nay, việc hình thành và phát triển kỹ năng sáng tạo cho học sinh tiểu học, đặc biệt trong dạy học tiếng Việt, được xem là yếu tố cốt lõi để đáp ứng yêu cầu của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Đối với học sinh lớp 3 – giai đoạn chuyển tiếp quan trọng từ viết câu sang viết đoạn văn – việc phát triển tư duy sáng tạo không chỉ giúp các em diễn đạt mạch lạc mà còn góp phần hình thành năng lực ngôn ngữ, tư duy logic và thẩm mỹ văn chương. Xuất phát từ thực tế đó, tôi thực hiện sáng kiến kinh nghiệm mang tên: “Biện pháp rèn kỹ năng sáng tạo khi viết đoạn văn cho học sinh lớp 3”, với mục tiêu nâng cao hiệu quả dạy học viết văn, tạo cảm hứng học tập và giúp học sinh phát triển toàn diện về năng lực và phẩm chất. Đối tượng áp dụng là học sinh lớp 3 theo chương trình Tiếng Việt mới của Bộ Giáo dục, phù hợp với định hướng phát triển năng lực người học trong chương trình GDPT 2018.

1. Tóm tắt lý do chọn đề tài

Qua quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy kỹ năng viết đoạn văn của học sinh lớp 3 còn nhiều hạn chế: câu văn còn rời rạc, thiếu mạch lạc; vốn từ nghèo nàn; tư duy sáng tạo chưa được phát huy đúng mức. Nguyên nhân chính đến từ phương pháp dạy học viết văn còn nặng về khuôn mẫu, ít vận dụng hoạt động mở rộng tư duy, liên tưởng hay gắn với trải nghiệm cá nhân. Trong khi đó, yêu cầu của chương trình GDPT 2018 là phát triển năng lực cá nhân và kỹ năng sáng tạo của học sinh. Vì vậy, cần thiết phải có những biện pháp cụ thể, khả thi để rèn kỹ năng sáng tạo trong viết đoạn văn, giúp học sinh viết hay hơn, sinh động hơn và yêu thích môn học này hơn.

2. Các biện pháp triển khai

Biện pháp 1. Thực hiện mô hình học thông qua chơi kết hợp kỹ thuật phân tích hình ảnh giúp học sinh mở rộng suy tưởng

Trong quá trình giảng dạy, giáo viên tổ chức các trò chơi học tập lồng ghép hình ảnh như “ghép từ – viết câu”, “đoán hình – kể chuyện”, kết hợp kỹ thuật phân tích tranh để kích thích trí tưởng tượng của học sinh. Việc đặt câu hỏi gợi mở khi quan sát tranh giúp học sinh phát triển khả năng tư duy hình tượng, mở rộng suy tưởng và xây dựng ý tưởng phong phú cho đoạn văn. Đây là cách tiếp cận thú vị, dễ áp dụng và mang lại hiệu quả rõ rệt.

Biện pháp 2. Dạy học tích hợp liên phân môn Tập đọc giúp phát triển vốn từ cho học sinh với kỹ thuật công đoạn và đọc mở rộng

Giáo viên tích hợp nội dung các bài Tập đọc có liên quan đến chủ đề viết đoạn văn, hướng dẫn học sinh phân tích câu văn, từ ngữ hay trong văn bản đọc. Từ đó, các em mở rộng vốn từ và vận dụng vào bài viết. Kỹ thuật công đoạn được sử dụng để chia nhỏ quá trình luyện viết và tổ chức đọc mở rộng giúp học sinh tăng khả năng biểu đạt. Biện pháp này nâng cao hiệu quả dạy học theo hướng phát triển năng lực ngôn ngữ toàn diện.

Biện pháp 3. Hướng dẫn học sinh sử dụng sơ đồ tư duy để phát triển ý văn mạch lạc, logic

Giáo viên hướng dẫn học sinh cách thiết lập sơ đồ tư duy trước khi viết đoạn văn, xác định ý chính, ý phụ, từ khóa và trình tự sắp xếp. Việc sử dụng sơ đồ giúp học sinh định hình nội dung cần viết, tránh lặp ý hoặc thiếu mạch lạc. Đồng thời, công cụ này còn hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng phân tích, tổng hợp và trình bày thông tin một cách logic, rèn luyện tư duy sáng tạo ngay từ bước lập dàn ý.

Biện pháp 4. Viết đoạn văn kết hợp hoạt động vẽ tranh để mở rộng tư duy, nâng cao khả năng tưởng tượng sáng tạo cho học sinh

Giáo viên tổ chức cho học sinh vẽ tranh theo chủ đề rồi viết đoạn văn miêu tả, kể chuyện hoặc bày tỏ cảm xúc từ bức tranh của chính mình. Hoạt động này giúp học sinh hình dung sinh động về nội dung cần viết, khuyến khích các em tưởng tượng phong phú hơn, thể hiện cái nhìn riêng trong bài viết. Việc kết hợp giữa hình ảnh và ngôn ngữ vừa tăng hứng thú học tập, vừa rèn luyện kỹ năng liên tưởng – một yếu tố quan trọng để viết sáng tạo.

Biện pháp 5. Kết hợp hoạt động sưu tầm và đánh giá giúp học sinh tăng cường khả năng quan sát khi viết văn

Học sinh được khuyến khích sưu tầm các đoạn văn hay, hình ảnh đặc sắc từ sách, báo, mạng internet hoặc chính tác phẩm của bạn bè trong lớp. Sau đó, giáo viên tổ chức hoạt động bình luận, đánh giá, phân tích ưu điểm và nhược điểm của các đoạn văn. Biện pháp này giúp học sinh hình thành thói quen quan sát, học hỏi từ thực tế và trau dồi khả năng tư duy phản biện – những nền tảng thiết yếu để viết văn hay và sáng tạo.

Biện pháp 6. Đổi mới hoạt động nhận xét, sửa lỗi khi viết đoạn văn cho học sinh

Thay vì giáo viên sửa lỗi trực tiếp, học sinh được khuyến khích tự nhận xét hoặc phản hồi đoạn văn của bạn bằng cách dùng kỹ thuật phòng tranh, bảng góp ý hoặc phiếu nhận xét. Giáo viên đóng vai trò điều phối và hướng dẫn phản hồi tích cực. Cách làm này giúp học sinh nâng cao kỹ năng tự đánh giá, tự sửa lỗi và có trách nhiệm hơn với bài viết của mình. Đồng thời, nó tạo ra môi trường học tập tích cực, tương tác và sáng tạo trong lớp học.

3. Điểm mới, sáng tạo của đề tài

• Lồng ghép nhiều kỹ thuật dạy học tích cực và đa dạng hình thức học tập như: học thông qua chơi, sơ đồ tư duy, vẽ tranh, phòng tranh.

• Kết hợp liên môn Tập đọc – Tập làm văn tạo sự liền mạch trong tiếp nhận và sử dụng ngôn ngữ.

• Hướng đến phát triển đồng thời năng lực sáng tạo, tư duy phản biện và kỹ năng giao tiếp qua đánh giá, thuyết trình.

• Có tính khả thi, dễ triển khai trong điều kiện lớp học tiểu học hiện nay.

• Góp phần nâng cao chất lượng dạy học viết đoạn văn theo hướng phát triển năng lực.

4. Hiệu quả của đề tài

Sau khi áp dụng các biện pháp trên trong giảng dạy thực tế, học sinh thể hiện sự tiến bộ rõ rệt trong khả năng viết đoạn văn. Các em viết mạch lạc hơn, giàu hình ảnh, câu văn sáng tạo và có cảm xúc. Học sinh tự tin, hứng thú hơn khi làm bài viết văn. Giáo viên giảm áp lực trong việc sửa lỗi cho học sinh, trong khi phụ huynh cũng ghi nhận sự tiến bộ trong khả năng ngôn ngữ và tư duy của con em. Nhà trường đánh giá cao tinh thần đổi mới và đề xuất nhân rộng mô hình trong các khối lớp khác.

Sáng kiến “Biện pháp rèn kỹ năng sáng tạo khi viết đoạn văn cho học sinh lớp 3” đã góp phần làm mới cách tiếp cận môn Tiếng Việt, mang lại hiệu quả thiết thực trong dạy học phát triển năng lực học sinh. Việc vận dụng các phương pháp linh hoạt, sáng tạo sẽ giúp học sinh học viết đoạn văn một cách hào hứng, hiệu quả và toàn diện hơn.

👉 Để xem chi tiết toàn văn tài liệu, kính mời quý thầy cô truy cập tại: Biện pháp rèn kỹ năng sáng tạo khi viết đoạn văn cho học sinh lớp 3 (đủ 3 bộ sách)