SKKN Bảo tồn Ca trù qua hoạt động dạy học môn Ngữ văn trong trường THPT

MỤC LỤC 

Phần I. MỞ ĐẦU …………………………………………………………………………………………………….. 1 

1.1. Lý do chọn đề tài ……………………………………………………………………………………………….. 1 

1.2. Mục tiêu, ý nghĩa, tính mới của đề tài ………………………………………………………………… 2 

1.2.1. Mục tiêu ……………………………………………………………………………………………………… 2 

1.2.2. Đề tài có ý nghĩa ………………………………………………………………………………………….. 2 

1.2.3. Tính mới của đề tài ……………………………………………………………………………………… 2 

1.3.  Phương pháp nghiên cứu ………………………………………………………………………………….. 2 1.4. Phạm vi nghiên cứu đề tài ………………………………………………………………………………….. 3 

Phần II. NỘI DUNG ………………………………………………………………………………………………… 4 

2.1. Tổng quan về các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài 

2.2 Cơ sở lý thuyết của đề tài ……………………………………………………………………………………. 4 

2.2.1 Ca trù – Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại ……………………………………………. 4 2.2.1.1. Khái niệm ………………………………………………………………………………………………. 4 2 .2.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển ………………………………………………………………. 5 

2.2.1.3. Đặc điểm của hệ thống bài bản ca trù ………………………………………………………. 6 

2.2.1.4. Giá trị di sản ca trù ………………………………………………………………………………… 9 

2.2.2.Thực trạng bảo tồn ca trù trong trường học ………………………………………………….. 10 2.3. Bảo tồn ca trù qua dạy học ngữ văn trong nhà trường. ……………………………………… 12 

2.3.1. Bảo tồn qua việc nâng cao hiểu biết và truyền ngọn lửa yêu thích ca trù đến với giáo viên, học sinh từ sinh hoạt chuyên đề. …………………………………………………………… 12 

2.3.2. Bảo tồn di sản Ca trù qua dạy học chủ đề “Hát nói Việt Nam thời trung đại” .. 156 

2.3.2.1.Chủ đề “Hát nói Việt Nam thời trung đại” ……………………………………………….. 17 2.3.2.2.Bảo tồn di sản ca trù qua dạy học chủ đề “Hát nói Việt Nam thời trung đại” .. 20 

2.3.3. Bảo tồn di sản Ca trù qua hoạt động dạy học dự án “Ca trù và những biện pháp bảo tồn trong trường học”……………………………………………………………………………………. 33 

2.3.4. Bảo tồn di sản ca trù qua hoạt động dạy học Trải nghiệm …………………………….. 37 

2.3.4.1.Trải nghiệm qua hoạt động tham quan, thưởng thức và học tập tại CLB ca trù ở địa phương Diễn Châu ……………………………………………………………………………………… 38 

2.3.4.2. Trải nghiệm hoạt động học tập, luyện tập tại CLB ca trù của trường THPT 

Diễn Châu 3. ……………………………………………………………………………………………………. 39 

2.3.4.3. Trải nghiệm với hoạt động giao lưu, biểu diễn ……………………………………….. 401 2.4. Kết quả bảo tồn ca trù trong trường học …………………………………………………………. 42 Phần III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ ……………………………………………………………………….. 44 

3.1. Kết luận …………………………………………………………………………………………………………… 47 3.2. Kiến nghị ………………………………………………………………………………………………………… 48 

Tài liệu tham khảo …………………………………………………………………………………………………. 50 

 PHỤ LỤC 

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG SÁNG KIẾN 

Phần I. MỞ ĐẦU 

1.1. Lý do chọn đề tài 

Văn hóa là một trong bốn trụ cột của quá trình phát triển kinh tế – xã hội ở Việt Nam. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, Đại hội lần thứ XIII của Đảng tiếp tục khẳng định tầm quan trọng của văn hóa và phát huy vai trò của văn hóa trong điều kiện mới. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, cần bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa Việt Nam. Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa dân tộc là bảo tồn, giữ gìn thành quả hàng nghìn năm lao động sáng tạo, đấu tranh kiên cường dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa nhằm nâng cao sức mạnh nội sinh của dân tộc, tạo động lực để phát triển đất nước bền vững. Giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa giúp giữ được tính độc đáo, bảo đảm tính thống nhất, khơi dậy, phát triển niềm tự hào dân tộc. Sự kết nối quá khứ và hiện tại chính là cơ sở, nền tảng, hành trang cho tương lai của đất nước.  

Hướng dẫn Số: 73/HD-BGDĐT-BVHTTDL ngày 16 tháng 01 năm 2013 của Bộ Giáo dục và Đào tạo – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chỉ rõ: Sử dụng di sản văn hóa trong dạy học ở trường phổ thông, trung tâm Giáo dục thường xuyên nhằm hình thành và nâng cao ý thức tôn trọng, giữ gìn, phát huy những giá trị của di sản văn hóa; rèn luyện tính chủ động, tích cực, sáng tạo trong đổi mới phương pháp học tập và rèn luyện; góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu, tài năng của học sinh. 

Thấm nhuần quan điểm chỉ đạo của Đảng, Bộ và ngành Giáo dục, việc dạy học gắn với bảo tồn và gìn giữ di sản là một yêu cầu bắt buộc đối với hệ thống giáo dục. Thông qua giáo dục, những chủ trương chính sách, cũng như giá trị nhân văn của tư tưởng được triển khai một cách hệ thống bài bản. Quan trọng hơn là qua giáo dục thế hệ trẻ sẽ được đánh thức tinh thần trách nhiệm và tình yêu đối với các di sản văn hóa quý báu của ông cha. 

Ngày 1 tháng 10 năm 2009, ca trù được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Đây là một loại hình nghệ thuật có từ lâu đời, kết tinh những giá trị tinh thần văn hóa và lịch sử của dân tộc. Nghệ an là 1/16 tỉnh phía bắc có sự hiện diện của thể loại ca trù. Vào thời nhà Lê ca trù phát triển mạnh ra các huyện trong vùng như: Vinh, Yên Thành, Diễn Châu, Thanh Chương, Nam Đàn… Nhưng hiện nay chỉ ở huyện Diễn Châu còn bảo tồn và gìn giữ thể loại này. Đây là đơn vị đại diện cho Nghệ An tham gia các đợt Liên hoan tiếng hát ca trù toàn quốc  hàng năm. 

Ca trù có một vị trí danh dự trên bảng vàng di sản văn hóa phi vật thể (DSVHPVT) của nhân loại. Tuy nhiên, việc bảo tồn và gìn giữ di sản này vẫn chưa xứng tầm của nó. Nhất là trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói chung, huyện Diễn Châu nói riêng. Việc dạy học gắn với bảo tồn di sản ca trù vẫn chưa được chú trọng trong nhà trường. Mặc dù đây là một di sản mà văn học đã nhắc đến qua thể thơ Hát nói  được đưa vào chương trình nhà trường giảng dạy từ những năm 1990. 

Là người có cơ duyên được biết đến ca trù và khi nghe một nghệ nhân ca trù trăn trở: Mỗi lần tham gia Liên hoan tiếng hát ca trù toàn quốc vẫn chỉ là những khuôn mặt thân quen của các ca nương luống tuổi. Một mai thể loại này cũng mai một, lãng quên trên mảnh đất Diễn Châu ta vốn vẫn được biết đến là giàu giá trị văn hóa và tinh thần….(cười buồn, ngậm ngùi) – Nghệ nhân ưu tú Cao Xuân Thưởng, CLB ca trù Diễn Châu, bản thân thấy mình cần phải làm một điều gì đó góp phần bảo tồn và gìn giữ một loại hình nghệ thuật độc đáo của dân tộc và của quê hương Diễn Châu. 

Xuất phát từ những lí do trên đã thôi thúc tôi lựa chọn đề tài “Bảo tồn Ca trù qua hoạt động dạy học môn Ngữ văn trong trường THPT ở huyện Diễn Châu”. 

1.2. Mục tiêu, ý nghĩa, tính mới của đề tài 

1.2.1. Mục tiêu 

Đề tài đem đến một số giải pháp giúp bảo tồn Ca trù – di sản quý báu của dân tộc và nhân loại. Đồng thời nâng cao hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo cho học sinh, tạo hứng thú trong học tập.Từ đó đưa các giá trị tinh thần, văn hóa của dân tộc, quê hương gần hơn trong đời sống tinh thần của thế hệ trẻ. Giáo dục tinh thần trách nhiệm cho học sinh trong việc bảo tồn và gìn giữ các DSVHPVT của nhân loại. 

1.2.2. Đề tài có ý nghĩa 

Tạo cơ hội cho học sinh được đi sâu tìm hiểu, khám phá về một loại hình nghệ thuật đặc sắc của dân tộc. Giúp phát triển năng lực tư duy nghệ thuật. Phát hiện những nhân tố có sở trường đam mê với hoạt động sáng tạo nghệ thuật văn chương, âm nhạc. Góp phần bảo tồn loại hình nghệ thuật ca trù – di sản VHPVT của nhân loại. Mặt khác hình thành và phát triển một số kĩ năng mềm: Kỹ năng giao tiếp, trình bày, lắng nghe, hợp tác, biểu diễn, truyền thông… 

1.2.3. Tính mới của đề tài  

Đề tài được triển khai lần đầu tiên ở trường THPT trên địa bàn huyện Diễn Châu, nhằm giúp giáo viên hướng đến giải quyết các vấn đề dạy học gắn với bảo tồn các di sản văn hóa ở địa phương. Đề tài được thực hiện có giá trị về lý thuyết và thực tiễn. Giúp học sinh tiếp cận giá trị độc đáo của ca trù – di sản văn hóa của