SKKN Các biện pháp làm giàu vốn từ cho học sinh lớp 3 qua phân môn Luyện từ và câu

1. PHẦN MỞ ĐẦU 
2. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.

 Xuất phát từ yêu cầu đổi mới của đất nước, trong những năm qua Đảng, Nhà nước ta đã đặc biệt quan tâm đến phát triển giáo dục. Một trong những nhiệm vụ cơ bản của giáo dục đào tạo hiện nay là: hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh một cách toàn diện theo mục tiêu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa -hiện đại hóa đất nước.

Mục tiêu quan trọng của chương trình Tiếng Việt tiểu học là dạy cho học sinh một công cụ để giao tiếp và học tập. Nhưng để sử dụng Tiếng việt như một công cụ giao tiếp và học tập thì trước hết học sinh phải nắm được vốn từ Tiếng việt. Từ là đơn vị cơ bản của hệ thống ngôn ngữ, nếu không làm chủ được vốn từ của một ngôn ngữ thì không thể sử dụng được ngôn ngữ đó để học tập cũng như trong giao tiếp. [1] Ngoài ra vốn từ ngữ của một người càng giàu bao nhiêu thì khả năng diễn đạt của người đó càng chính xác và tinh tế bấy nhiêu. Vì vậy, làm giàu vốn từ cho học sinh là việc làm quan trọng và cần thiết.

Thật vậy, trong quá trình dạy học việc rèn luyện tư duy thích hợp được chú trọng ở tất cả các môn học. Môn Tiếng việt ở bậc Tiểu học xác định là môn học công cụ bởi mục tiêu quan trọng của nó. Phân môn Luyện từ và câu lớp 3 có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh vốn từ. Học sinh được lĩnh hội kiến thức thông qua một hệ thống bài tập. Như vậy sách giáo khoa tạo điều kiện để giáo viên và học sinh thực hiện phương pháp tích cực hóa hoạt động của người học, trong đó giáo viên đóng vai trò là người tổ chức hoạt động của học sinh, mỗi học sinh đều được hoạt động, mỗi học sinh đều được bộc lộ mình và được phát triển.

Mặt khác, với học sinh tiểu học, vốn từ mà các em có được chủ yếu dựa trên kinh nghiệm sống và cách hiểu tự nhiên còn nhiều hạn chế. Đa số các em chỉ mới hiểu được một số nét nghĩa của từ hoặc chỉ nắm nghĩa một cách chung chung chứ chưa đầy đủ và chính xác. Đặc biệt, khả năng vận dụng các từ đã học vào giao tiếp và học tập còn nhiều hạn chế, học sinh còn gặp khó khăn và bị lúng túng trong việc tìm từ và sử dụng từ. Làm giàu vốn từ cho học sinh ngoài việc cung cấp thêm các từ mới, giúp học sinh hiểu nghĩa của từ còn tạo tính thường trực của từ nhằm nâng cao khả năng lựa chọn và sử dụng từ của học sinh.

Tuy nhiên làm giàu vốn từ cho học sinh hiện nay đạt hiệu quả chưa cao, một mặt trong số các nguyên nhân đó là giáo viên chưa chú ý đúng mức và đầy đủ tới vai trò cũng như đặc trưng của phân môn Luyện từ và câu nói chung và bài mở rộng vốn từ nói riêng. Giáo viên còn lúng túng trong việc tổ chức làm giàu vốn từ sao cho hiệu quả, cách thức, biện pháp hướng dẫn học sinh mở rộng vốn từ và phát triển vốn từ gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, vốn từ của giáo viên chưa thật sự phong phú cũng là lý do khiến cho hiệu quả làm giàu vốn từ chưa được như mong muốn. Mặt khác, trong các giờ mở rộng vốn từ, giáo viên vẫn là người hoạt động chủ yếu, học sinh chưa phát huy được tính chủ động tích cực. Vì vậy, làm giàu vốn từ vẫn chưa phải là công việc hứng thú của học sinh và các em chưa có ý thức làm giàu vốn từ cho chính bản thân mình.

Vai trò của việc làm giàu vốn từ, từ thực tế học tập của học sinh và từ những khó khăn về các biện pháp làm giàu vốn từ, tôi thấy cần phải có một số biện pháp làm giàu vốn từ cho học sinh để giúp giáo viên thuận lợi hơn trong quá trình làm giàu vốn từ, giúp học sinh nắm từ tốt hơn, sâu sắc hơn, hệ thống hơn, vận dụng vào giao tiếp hiệu quả và văn hóa hơn. Góp phần nâng cao chất lượng dạy Luyện từ và câu nói riêng và tác dụng của phân môn Luyện từ và câu nói chung.

Trên đây là những lý do để tôi chọn, nghiên cứu và viết sáng kiến kinh nghiệm “Các biện pháp làm giàu vốn từ cho học sinh lớp 3 qua phân môn Luyện từ và câu”.

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu nội dung dạy Luyện từ và câu giúp mở rộng, hệ thống vốn từ của học sinh lớp 3, cung cấp cho học sinh những hiểu biết sơ giản, rèn cho học sinh kỹ năng dùng từ đặt câu một cách tốt nhất. Luyện từ và câu có vai trò hướng dẫn học sinh trong việc nghe, nói, đọc, viết, phát triển ngôn ngữ và trí tuệ của các em. Trong Tiếng Việt, phân môn Luyện từ và câu làm giàu vốn từ cho học sinh và phát triển năng lực dùng từ đặt câu của các em.

3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

Đối tượng nghiên cứu là: Dạy kiểu bài “Làm giàu vốn từ” qua phân môn Luyện từ và câu cho học sinh lớp 3A.

4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu, lí luận: 

– Phân tích tổng hợp tài liệu, hệ thống hóa, khái quát hóa một số vấn đề lí luận có liên quan đến dạy – học phân môn Luyện từ và câu lớp 3.

2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: 

Thông qua các bài dạy, tiết kiểm tra, chữa bài để tìm hiểu những sai sót của học sinh. Thường xuyên dự giờ đồng nghiệp, rút kinh nghiệm sau mỗi giờ dự để có những biện pháp dạy học làm giàu vốn từ nhằm giúp học sinh nắm từ tốt hơn, sâu sắc hơn, hệ thống hơn, vận dụng vào giao tiếp hiệu quả và văn hóa hơn. Góp phần nâng cao chất lượng dạy Luyện từ và câu. 

3. Phương pháp điều tra, khảo sát, thống kê chất lượng.
4. Phương pháp luyện tập, thực hành, trò chơi.

NỘI DUNG 

     II.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Đất nước ngày càng phát triển cần phải có những con người năng động, sáng tạo, tự lực, tự cường. Nhu cầu này đòi hỏi phải có sự điều chỉnh mục tiêu, nội dung Chương trình bậc Tiểu học một cách phù hợp. [3]

Mục tiêu của giáo dục Tiểu học đặt ra là: “Giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, phẩm chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học cơ sở”. [5]

Ngôn ngữ nói chung, Tiếng việt nói riêng có mối quan hệ mật thiết với phương pháp dạy học Tiếng việt. Ngôn ngữ bao gồm một hệ thống, bao gồm các bộ phận ngữ âm, từ vựng và ngữ pháp. Mỗi bộ phận của ngôn ngữ là một hệ thống nhỏ, có cơ cấu tổ chức riêng, có quan hệ chặt chẽ với nhau trong hệ thống ngôn ngữ. [1]

Với mục tiêu chung của môn Tiếng việt thì mục tiêu của phân môn Luyện từ và câu là một bộ phận nhỏ của môn Tiếng việt hết sức cần thiết để giúp học sinh mở rộng và phát triển vốn từ làm cho vốn từ ngôn ngữ của các em ngày càng phong phú, việc giúp học sinh nắm ý nghĩa của từ, tích cực hóa vốn từ để bồi dưỡng cho các em thói quen dùng từ chính xác, nói – viết thành câu, có ý thức sử dụng Tiếng việt có văn hóa trong học tập và giao tiếp.

Thông qua mục tiêu chương trình cũng như cụ thể hóa được vai trò của nhân tố ngôn ngữ trong việc sử dụng Tiếng việt. Bên cạnh đó, phân môn Luyện từ và câu ở lớp 3 còn góp phần quan trọng giúp học sinh mở rộng và phát triển từ. Từ đó, học sinh sẽ có một vốn từ nhất định để hình thành thói quen dùng từ, nói và viết thành câu; có ý thức sử dụng Tiếng việt văn hóa trong học tập, giao tiếp và thích học Tiếng việt. Do đó người giáo viên dạy lớp 3 (hay dạy bậc Tiểu học) cần phải hội tụ đủ các yếu tố như: Có kiến thức sâu rộng và chính xác của phân môn này; nắm vững mục tiêu chung cũng như mục tiêu của từng bài dạy; có những hiểu biết cơ bản về nội dung bài học, về ý đồ của sách giáo khoa và về cấu trúc của từng bài theo các thông tin thể hiện ở sách giáo khoa; có năng lực giảng dạy nhất định, biết xử lý linh hoạt và sáng tạo trong quá trình dạy – học. Đây chính là cơ sở vững chắc để giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách tốt nhất, các em biết vận dụng thành công vốn từ trong học tập và giao tiếp. [4]