ĐA DẠNG HÓA HÌNH THỨC TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY 

HỌC ĐỌC HIỂU TRONG VĂN BẢN VỢ CHỒNG A PHỦ THEO HƯỚNG 

TRIỂN NĂNG LỰC 

PHẦN MỞ ĐẦU 

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 

Cha ông ta đã từng nói “Học đi đôi với hành” đây là lời đúc kết của người xưa nhưng vẫn là bài học quý giá cho các thế hệ ngày nay và mai sau. Học tập là công việc suốt đời với mỗi con người nhưng phải chọn học như thế nào cho đúng. Học là quá trình tiếp thu kiến thức, nội dung cùng với nó là các kĩ năng, kĩ xảo tương ứng giúp phát triển vẹn toàn nhân cách và đặc biệt trang bị cho học sinh có những kiến thức để từ đó tham gia vào hoạt động của xã hội, để đem lại lợi ích cho cá nhân, gia đình và xã hội. Đi đôi với học là “ Hành’’ nghĩa là thực hành, là quá trình vận dụng kiến thức vào cuộc sống, là đem những cái đã học để vận dụng vào thực tế, kiểm chứng cái đã học. Việc làm đó còn được gọi là hoạt động trải nghiệm 

Hiện nay chương trình giáo dục định hướng phát triển năng lực đã trở thành xu hướng giáo dục quốc tế. Nhiều nước trên thế giới đã có sự thay đổi mạnh mẽ theo hướng chuyển từ dạy học truyền thụ kiến thức sang dạy học phát triển năng lực người học. Ở nước ta Đại hội XII của Đảng xác định: Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục – đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học; hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập; đổi mới căn bản công tác quản lý Giáo dục – Đào tạo, bảo đảm dân chủ, thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục – đào tạo; coi trọng quản lý chất lượng; phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới; đổi mới chính sách, cơ chế tài chính, huy động sự tham gia đóng góp của toàn xã hội, nâng cao hiệu quả đầu tư để phát triển Giáo dục – Đào tạo 

Đổi mới phương pháp dạy học cần phải đáp ứng mục tiêu giáo dục mới đó là không chỉ nhằm trang bị kiến thức mà còn chú trọng đến vận dụng kiến thức kĩ năng vào cuộc sống, đặc biệt quan tâm đến phát triển năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề phù hợp với hoàn cảnh. Điều đó có nghĩa dạy học không chỉ đơn thuần truyền đạt, cung cấp thông tin mà chủ yếu rèn luyện khả năng tìm kiếm và chiếm lĩnh tri thức  

Đã có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng việc vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học trong tổ chức các hoạt động dạy học là góp phần hình thành và phát triển năng lực người học trong các nhà trường trung học phổ thông. Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu: “đa dạng hoá hình thức tỏ chức các hoạt động dạy học đọc hiểu trong văn bản Vợ chồng A Phủ theo hướng phát triển năng lực” là góp phần cải tiến phương pháp dạy học, nâng cao hiệu quả dạy học văn hiện nay và qua đó giúp các em có cơ hội phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của bản thân 

II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 

• Thay đổi phương pháp dạy và học để gây sự hứng thú cho học sinh và tránh hiện tượng nhàm chán đối với người dạy 
• Phát huy được tính sáng tạo cũng như tài năng, năng khiếu của học sinh – Biết được tâm tư, nguyện vọng của các em góp phần định hướng nghề nghiệp cho các em 

III. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

1. Đối tượng nghiên cứu 

• Đối tượng dạy học là học sinh khối 12. 
• Bài dạy được tiến hành trong 4 tiết học. 

2. Thời gian nghiên cứu  

• Năm học 2020-2021 
• Năm học 2021 – 2022 

IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

• Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu tài liệu, các công trình nghiên cứu về phương pháp dạy học Văn, sách giáo khoa phổ thông, các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về đổi mới giáo dục và đào tạo, văn bản 5512 
• Phương pháp tổng hợp, đánh giá: Trên cơ sở thu thập tài liệu với thu thập thông tin từ học sinh tiến hành tổng hợp và đánh giá xử lí thông tin 

Dưới đây là một số phương pháp dạy học tích cực được vận dụng trong các hoạt động dạy học đọc hiểu văn bản “Vợ chồng A Phủ” như: 

1. Thuyết trình với sự tham gia tích cực của học sinh  
2. Giải quyết vấn đề  
3. Trò chơi  
4. Sơ đồ tư duy 
5. Phiếu học tập 
6. Hoạt động nhóm 
7. Kĩ thuật khăn trải bàn 

V. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 

– Hiện nay trong dạy học ngữ văn việc tổ chức các hoạt động dạy học đọc hiểu trong văn bản văn học chưa được chú trọng, hầu hết giáo viên chỉ dạy chay bằng phương pháp thuyết trình, đàm thoại chưa phát huy được tính hiệu quả của nó. Vì vậy nếu đề xuất được việc tổ chức đa dạng, phong phú các hoạt động trong dạy học đọc hiểu văn bản “Vợ chồng A Phủ” theo hướng phát huy năng lực và tính tích cực chủ động của học sinh sẽ có tính khả thi là góp phần nâng cao hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học bộ môn Ngữ văn trong Nhà trường hiện nay 

VI. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 

– Xây dựng và tổ chức được các hoạt động dạy học đa dạng, phong phú qua phương pháp dạy học mới để phát huy được năng lực người học trong văn bản “Vợ chồng Aphủ”. Cụ thể tổ chức các hoạt động sau: 

Hoạt động 1. Mở đầu  

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới 

Hoạt động 3. Luyện tập  

Hoạt động 4: Vận dụng  

VII. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI 

• Tổ chức đa dạng hóa các hoạt động đọc hiểu trong “Vợ chồng A Phủ” theo công văn 5512 sẽ giúp giáo viên, học sinh thay đổi phương pháp dạy và học, học sinh có cơ hội được trải nghiệm đồng thời tạo ra môi trường học tập thoải mái, vui vẻ để định hướng phát triển phẩm chất, năng lực và vận dụng vào thực tiễn 
• Việc tổ chức đa dạng hóa các hoạt động dạy sẽ đem đến giờ học “Học mà chơi, chơi mà học”, học sinh thoải mái, vui vẻ được bộc lộ khả năng, quan điểm, ý kiến của mình 

PHẦN NỘI DUNG 

I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 

1. Cơ sở lý luận 

1.1. Khái niệm năng lực và các năng lực cần hướng tới trong dạy học văn 

 Theo từ điển Tiếng Việt do Hoàng Văn Phê chủ biên nhà xuất bản Đà Nẵng năm 1998 cho rằng: Năng lực là khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó” hoặc “Năng Lực là khả năng huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng để thực hiện thành công một loại công việc trong một bối cảnh nhất định. Năng lực gồm có năng lực chung và năng lực đặc thù. Năng lực chung là năng lực cơ bản cần thiết mà bất cứ người nào cũng cần phải có để sống và học tập, làm việc. Năng lực đặc thù thể hiện trên từng lĩnh vực khác nhau như năng lực đặc thù môn học là năng lực  được hình thành và phát triển do đặc điểm của môn học đó tạo nên. Như vậy có thể hiểu một cách ngắn gọn năng lực là khả năng vận dụng tất cả những yếu tố chủ quan (mà bản thân có sẵn hoặc được hình thành qua học tập) để giải quyết các vấn đề trong học tập, công tác và cuộc sống 

Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể (2018) cũng đã đề cập đến các năng lực chung mà học sinh cần hướng tới bao gồm:   

• Năng lực tự học là xác định được nhiệm vụ học tập một cách tự giác, chủ động; tự đặt được mục tiêu học tập để đòi hỏi sự nỗ lực phấn đấu thực hiện.  
• Năng lực giải quyết vấn đề là phân tích được tình huống trong học tập; phát hiện và nêu được tình huống có vấn đề trong học tập. 
• Năng lực sáng tạo là đặt câu hỏi khác nhau về một sự vật, hiện tượng, xác định và làm rõ thông tin, ý tưởng mới; phân tích, tóm tắt những thông tin liên quan từ nhiều nguồn khác nhau 
• Năng lực giao tiếp là bước đầu biết đặt ra mục đích giao tiếp và hiểu được vai trò quan trọng của việc đặt mục tiêu trước khi giao tiếp 
• Năng lực hợp tác là chủ động đề xuất mục đích hợp tác khi được giao các nhiệm vụ; xác định được loại công việc nào có thể hoàn thành tốt nhất bằng hợp tác theo nhóm với quy mô phù hợp 
• Năng lực sử dụng công nghệ thông tin là tìm, xác định, xử lý được thông tin cần thiết để thực hiện nhiệm vụ học tập 

Theo quan điểm dạy học phát triển năng lực, không lấy việc kiểm tra khả năng tái hiện kiến thức đã học làm trung tâm. Mà cái quan trong là học sinh cần chú trọng khả năng vận dụng sáng tạo tri thức trong những tình huống ứng dụng khác nhau. Chính vì vậy dạy học truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ” cần phát triển các năng lực: 

• Năng lực tự học (sản phẩm là phiếu học tập cá nhân, bài nói, bài thuyết trình bằng sơ đồ, sơ đồ tư duy, bài viết ngắn) 
• Năng lực ngôn ngữ và giao tiếp (sản phẩm là bài nói, bài viết, thảo luận)  
• Năng lực giải quyết vấn đề (sản phẩm sơ đồ tư duy, vẽ tranh ) 
• Năng lực hợp tác (trao đổi, thảo luận nhóm) 
• Năng lực tư duy, sáng tạo (thể hiện qua những sản phẩm học tập của HS)