SKKN Dạy học gắn liền với thực tiễn môn công nghệ nhằm kích thích học sinh trường thpt sáng tạo khoa học kỹ thuật, hỗ trợ giải quyết các vấn đề khó khăn trong sản xuất và đời sống

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài:
Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục (GD) đã xác định: “Đối với Giáo dục phổ thông (GDPT), tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh (HS)….”
Trong giai đoạn này, việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực nhằm phát triển tư duy sáng tạo cho HS là vô cùng quan trọng, GD kĩ năng sống đặc biệt là kĩ năng vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn là một trong những tiêu chí được coi trọng hàng đầu. Đồng thời, giáo dục phải đi đôi với hướng nghiệp để các em đỡ bỡ ngỡ khi chọn trường, chọn nghề.
Tuy nhiên, việc dạy học môn Công Nghệ gặp rất nhiều khó khăn vì nhiều lý do; vì môn Công Nghệ không nằm trong tổ hợp các môn thi tốt nghệp, rất ít các kỳ thi liên quan đến môn Công Nghệ từ đó học sinh và phụ huynh tập trung thời gian vào các môn học khác, … Trong thực tế giảng dạy ở các trường phổ thông, hầu hết các giáo viên (GV) chỉ chú trọng việc cung cấp kiến thức lí thuyết, nội dung bài học cho HS, rèn luyện kĩ năng (KN) làm các bài thi bằng các câu hỏi lí thuyết, trắc nghiệm,… Việc dạy học gắn với thực tiễn, đưa ra ý tưởng về giải pháp hoặc các máy móc, thiết bị hữu ích trong sản xuất và đời sống là không có hoặc rất ít. Từ đó chưa tạo hứng thú, tạo động lực cho học sinh quan tâm và yêu thích môn Công Nghệ.
Công nghệ công nghiệp là bộ môn khoa học thực nghiệm, gắn liền với thực tiễn đời sống, sản xuất. Để góp phần cải thiện hiệu quả của việc đổi mới phương pháp dạy học gắn liền thực tiễn trong nhà trường và xu thế giáo dục định hướng phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh thì bộ môn Công nghệ đóng vai trò hết sức quan trọng. Dạy học gắn với thực tiễn khắc phục các khó khăn, hạn chế của việc giảng dạy bộ môn Công nghệ ở trường phổ thông hiện nay và tình trạng học sinh học lệch, có thói quen xem nhẹ các môn học được xem là môn phụ như: Công dân, Thể dục, Quốc phòng, Công nghệ. Môn Công nghệ hiện nay thực sự rất hữu ích đối với học sinh trong việc lựa chọn, phát huy những năng khiếu, sở thích của bản thân trong việc lựa chọn nghề nghiệp của mình trong tương lai mà học sinh chưa nhận ra.
Xác định được mục tiêu giáo dục toàn diện và giá trị của các hoạt động giáo dục trải nghệm sáng tạo nói chung và sáng tạo khoa học kỹ thuật (KHKT) nói riêng, Sở giáo dục đào tạo Nghệ An đã tổ chức thường niên cuộc thi “ Sáng tạo KHKT cấp THPT”; Liên hiệp hội các nhà khoa học và kỹ thuật Nghệ An cũng phối hợp với sở giáo dục đào tạo, sở khoa học công nghệ và Tỉnh đoàn Nghệ An tổ chức cuộc thi “Sáng tạo KHKT thanh thiếu niên tỉnh Nghệ An”. Đây thực sự là sân chơi bổ ích cho học sinh phổ thông được trải nghiệm, khám phá, phô diễn năng lực của bản thân để tập tành và hướng tới nghiên cứu khoa học kỹ thuật để cho ra đời các sản phẩm thực sự hữu dụng cho cuộc sống. Nhờ có sự quan tâm, tạo sân chơi của Sở GD&ĐT và các tổ chức cấp trên, Thầy trò trường THPT Quỳnh Lưu 4 có điều kiện để tổ chức các hoạt động trải nghiệm một cách bài bản và chất lượng, truyền được cảm hứng và khơi dậy được đam mê sáng tạo cho học sinh.
Là GV giảng dạy môn Công nghệ, qua nhiều năm công tác, có một số sản phẩm khoa học kỹ thuật đi dự thi KHKT và đạt các giải cấp tỉnh, tôi nhận thấy rằng việc đổi mới phương pháp dạy học, dạy học gắn liền với thực tiễn s tạo sự tò mò và phát huy được phẩm chất năng lực ở học sinh, các em s tạo ra được các ý tưởng hoặc các sản phẩm hữu ích cho sản xuất hoặc đời sống nhân dân.
Vùng đất mà trường đứng chân là vùng bán sơn địa của Tây Quỳnh Lưu, học sinh chủ yếu là con nông dân. Do vậy, từ nhỏ các em đã được quan sát, tiếp xúc với ruộng đồng, nương rẫy. Từ nhu cầu thực tiễn của cư dân địa phương mà học sinh của trường luôn mong muốn sáng tạo ra những tư liệu sản xuất để giúp bà con nông dân đỡ vất vả hơn trong quá trình lao động sản xuất với tiêu chí: tăng năng suất, giảm sức lực và giá cả chi phí thuê mướn nhân công. Mục tiêu của hoạt động sáng tạo KHKT của trường THPT Quỳnh lưu 4 không chỉ có giật giải các cuộc thi mà là giúp học sinh được trải nghiệm và giúp ích cho bà con nông dân trên địa bàn. Những sản phẩm dự thi cấp tỉnh của học sinh Quỳnh Lưu 4 đa số mang màu sắc nông dân, nông thôn đã được Ban giám khảo và lãnh đạo các Sở ban ngành cấp tỉnh khen ngợi và đánh giá cao. Đó cũng là động lực để thầy trò tiếp tục vượt qua mọi khó khăn để sáng tạo và cống hiến. Thời gian qua, dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, các cuộc thi đều bị ảnh hưởng nhưng việc dạy học và sinh hoạt câu lạc bộ KHKT của trường vẫn duy trì mọi hoạt động bình thường (bằng hình thức trực tuyến & trực tiếp), vẫn có sản phẩm tốt để dự thi khi Sở có quyết định tổ chức.
Từ những quan điểm chỉ đạo, từ thực trạng và mong muốn nêu trên, cùng với những trải nghiệm và kết quả đạt được trong công tác giảng dạy, hướng dẫn sáng tạo khoa học kỹ thuật chúng tôi mạnh dạn thực hiện đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “Dạy học gắn với thực tiễn môn Công nghệ công nghiệp nhằm kích thích học sinh trường Quỳnh Lưu 4 sáng tạo khoa học kỹ thuật, hỗ trợ giải quyết các vấn đề khó khăn trong sản xuất và đời sống”
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài:
Nghiên cứu vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn công nghệ công nghiệp gắn liền thực tiễn, dạy học kết hợp trải nghiệm. Dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và định hướng phát triển năng lực cho học sinh. Lồng ghép các vấn đề khó khăn trong sản xuất, trong đời sống con người, lồng ghép các nhà khoa học, các phát minh đã làm thay đổi xã hội, giúp xã hội phát triển. Từ đó tạo hứng thú cho học sinh học môn công nghệ để có sự tiến bộ tốt trong môn học, có những ý tưởng, sáng tạo những giải pháp khoa học kỹ thuật giúp giải quyết các vấn đề khó khăn trong sản xuất, đời sống, cảnh báo được những thiên tai để kịp thời ứng phó và đạt thành tích cao trong các kỳ thi KHKT. Đồng thời định hướng nghề nghiệp chọn trường, chọn nghề cho các em học sinh.
3. Đối tượng nghiên cứu
– Giáo viên và học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4 và một số trường THPT trên địa bàn huyện Quỳnh Lưu.
– Những địa phương có những hình thức sản xuất chuyên canh hoặc những làng nghề.
– Cuộc thi KHKT của sở GDĐT và bộ GDĐT, cuộc thi sáng tạo KHKT của hiệp hội các nhà KH và KT phối hợp sở GDĐT, sở KHCN và tỉnh đoàn tổ chức.
– Nghiên cứu về đặc điểm địa lý, những vấn đề thiên tai, dịch bệnh. – Nghiên cứu các yêu cầu dạy học hiện nay và các văn bản quy định hiện hành; chương trình etep, CV Số: 4612/BGDĐT V/v HD thực hiện CT GDPT theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh từ năm học 2017 – 2018; CV số: 5512/BGDĐT – GDTrH ngày 18/12/2020 với cấu trúc kế hoạch bài dạy trong công văn 5555, Thông tư số: 32/2020/TT – BGDĐT ngày 15/6/2020 của GD&ĐT.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
– Nghiên cứu các yêu cầu dạy học hiện nay và các văn bản quy định hiện hành.
– Nghiên cứu về đổi mới một số hình thức dạy học gắn liền thực tiễn, định hướng phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh, định hướng nghề nghiệp cho học sinh theo công văn Số: 4612/BGDĐT V/v HD thực hiện CT GDPT theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh từ năm học 2017 – 2018; Thông tư số: 32/2020/TT – BGDĐT ngày 15/6/2020 của GD&ĐT.
– Nghiên cứu về các kỳ thi KHKT của Bộ GDĐT, Sở GDĐT, Liên hiệp các hội Khoa học và kỹ thuật, Tỉnh đoàn Nghệ An, …
– Nghiên cứu thông tư số 38/2012/TT-BGDĐT ngày 02/11/2012 ban hành Quy chế thi nghiên cứu KHKT cấp Quốc gia học sinh THCS và THPT; Thông tư số 32/2017/TT-BGDĐT ngày 19/12/2017 sửa đổi, bổ sung một số điều Quy chế nghiên cứu KHKT cấp Quốc gia học sinh THCS và THPT;
5. Phương pháp nghiên cứu
– Thông qua nghiên cứu và áp dụng trong quá trình giảng dạy môn CN Công Nghiệp tại trường THPT Quỳnh Lưu 4; Nội dung các buổi tập huấn và các tài liệu tập huấn môn công nghệ công nghiệp của sở giáo dục và đào tạo, tham khảo một số tài liệu liên quan; trao đổi tiếp thu ý kiến của các đồng nghiệp. Tích cực học hỏi từ đồng nghiệp trong chuyên môn cũng như trong các cuộc thi KHKT để làm cơ sở cho việc nghiên cứu đề tài.
– Nghiên cứu, vận dụng các nguồn học liệu từ Internet.
6. Tính mới và đóng góp của đề tài:
Đề tài SKKN của chúng tôi lần đầu tiên viết và chúng tôi chưa thấy ai đã viết đề tài tương tự như thế này.
Đề tài đã góp phần cải thiện hiệu quả của việc đổi mới phương pháp dạy học gắn liền thực tiễn trong nhà trường và xu thế giáo dục định hướng phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh môn Công nghệ. Dạy học gắn với thực tiễn khắc phục các khó khăn, hạn chế của việc giảng dạy bộ môn Công nghệ ở trường phổ thông hiện nay và tình trạng học sinh học lệch, có thói quen xem nhẹ các môn học được xem là môn phụ như: Công dân, Thể dục, Quốc phòng, Công nghệ. Môn Công nghệ hiện nay thực sự rất hữu ích đối với học sinh trong việc lựa chọn, phát huy những năng khiếu, sở thích của bản thân trong việc lựa chọn nghề nghiệp của mình trong tương lai mà học sinh chưa nhận ra. Đồng thời, đề tài cũng tạo sự kích thích, hứng khởi cho các em học sinh sáng tạo những ý tưởng hoặc sản phẩm KHKT giúp giải quyết các vấn đề khó khăn trong sản xuất và trong đời sống con người.
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
1. Cơ sở khoa học:
1.1. Cơ sở lý luận:
1.1.1. Khái niệm:
– Khái niệm khoa học: Khoa học là hệ thống các kiến thức về quy luật của tự nhiên, xã hội và tư duy dựa trên những phương pháp được xác định để thu nhận kiến thức.
– Khái niệm kỹ thuật: Kỹ thuật thông thường được hiểu là toàn bộ các thiết bị, phương tiện, máy móc và công cụ vật chất nằm trong tư liệu sản xuất để quản lý, khai thác, bảo quản và chế tạo các sản phẩm dùng cho sản xuất và thỏa mãn các nhu cầu của đời sống xã hội.
– Dạy học từ thực tế là việc sử dụng những bối cảnh, tư liệu đưa vào các bài giảng hoặc lấy làm đề tài cho học sinh vận dụng các kiến thức để giải quyết các vấn đề của địa phương ấy. Cách dạy này mang lại hiệu quả cao cho học sinh.
– Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Chương trình giáo dục phổ thông mới.
– Thông tư số 38/2012/TT-BGDĐT ngày 02/11/2012 ban hành Quy chế thi nghiên cứu KHKT cấp Quốc gia học sinh THCS và THPT; Thông tư số 32/2017/TT-BGDĐT ngày 19/12/2017 sửa đổi, bổ sung một số điều Quy chế nghiên cứu KHKT cấp Quốc gia học sinh THCS và THPT; Các văn bản Hướng dẫn tổ chức kỳ thi KHKT cấp tỉnh hằng năm của SGD&ĐT Nghệ An.
1.1.2. Nội dung “Dạy học gắn với thực tiễn môn Công nghệ công nghiệp nhằm kích thích học sinh trường Quỳnh Lưu 4 sáng tạo khoa học kỹ thuật, hỗ trợ giải quyết các vấn đề khó khăn trong sản xuất và đời sống”:
– Đổi mới phương pháp dạy kiểm tra bài