SKKN Hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất HS thông qua tổ chức dạy học bài Giảm phân (Sinh học 10-CD) theo mô hình Lớp học đảo ngược

PHẦN 1. MỞ ĐẦU 

1. Lí do chọn đề tài 

Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đổi mới phương pháp dạy học phát triển phẩm chất, năng lực của chương trình GDPT 2018. 

Năm học 2022-2023 là năm học đầu tiên thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở cấp THPT. Chương trình là sự cụ thể hóa sự đổi mới của ngành giáo dục để bắt kịp xu thế phát triển giáo dục của thế giới và sự phát triển của xã hội Việt Nam, góp phần tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao cho sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0. Nghị quyết trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện GD – ĐT đã chỉ rõ: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển năng lực và phẩm chất người học. Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất hình thành phẩm chất và năng lực công dân, phát hiện bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho HS” [1]. Chương trình GDPT 2018 chú trọng phát triển năng lực và phẩm chất của người học, đáp ứng được yêu cầu của Nghị quyết trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện GD – ĐT. 

Trong dạy học, để phát triển năng lực và phẩm chất người học, GV có thể sử dụng nhiều phương pháp, kĩ thuật và mô hình dạy học tích cực khác nhau như : Dạy học dựa trên dự án, dạy học giải quyết vấn đề, dạy học thực hành, dạy học bằng nghiên cứu khoa học, kĩ thuật khăn trãi bàn, kĩ thuật mảnh ghép, mô hình lớp học đảo ngược (LHĐN)… Trong đó, dạy học theo mô hình LHĐN có thể kết hợp được nhiều phương pháp và KTDH khác nhau, người học có thể học được mọi lúc, mọi nơi nhờ ứng dụng CNTT và sử dụng thiết bị công nghệ trong dạy học, qua đó hình thành và phát triển được năng lực và phẩm chất của người học một cách hiệu quả. 

Xuất phát từ thực trạng dạy học bộ môn Sinh học THPT góp phần hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực của HS thông qua mô hình LHĐN. 

Dạy học theo mô hình LHĐN phù hợp với những chủ đề/ bài học có nhiều mức độ nhận thức và có nhiều nhiệm vụ học tập. Qua tìm hiểu về mô hình LHĐN và chương trình Sinh học 10 thuộc chương trình GDPT 2018 [6], tôi nhận thấy có nhiều chủ đề/ bài học có thể áp dụng mô hình LHĐN vào dạy học có hiệu quả, trong đó có bài “Giảm phân” của bộ sách Cánh Diều (CD) [7]. 

Qua điều tra khảo sát, tôi nhận thấy rằng việc tìm hiểu, nghiên cứu và áp dụng mô hình LHĐN của GV ở trường nơi tôi công tác cũng như trong huyện nhà còn nhiều hạn chế: Phần phiều GV chưa tìm hiểu về mô hình dạy học này; một số khác thì đã tìm hiểu nhưng chưa đầy đủ, chưa áp dụng vào dạy học. 

Dựa trên các phân tích ở trên, chúng tôi đã chọn đề tài: “Hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất HS thông qua tổ chức dạy học bài Giảm phân (Sinh học 10-CD) theo mô hình LHĐN” để tiến hành nghiên cứu. 

2. Mục đích nghiên cứu 

• Xác định mục tiêu năng lực và phẩm chất của bài “Giảm phân”. Từ đó, thiết kế được các hoạt động dạy học bài học theo mô hình LHĐN. 
• Đánh giá việc áp dụng mô hình LHĐN trong việc phát triển năng lực, phẩm chất cho HS THPT thông qua bài “Giảm phân”. 

3. Nhiệm vụ nghiên cứu 

• Tìm hiểu lý luận và thực trạng dạy học phát triển phẩm chất, năng lực cũng như thực trạng dạy học theo mô hình LHĐN hiện nay. 
• Khảo sát, phân tích số liệu về sự cấp thiết và tính khả thi của đề tài “Hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất HS thông qua tổ chức dạy học bài Giảm phân (Sinh học 10-CD) theo mô hình LHĐN”. 
• Thiết kế kế hoạch bài dạy “Giảm phân” theo mô hình LHĐN. 
• Thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực và phẩm chất khi tổ chức dạy học bài “Giảm phân” theo mô hình LHĐN. 
• Thực nghiệm sư phạm, phân tích số liệu, đánh giá kết quả áp dụng mô hình LHĐN thông qua tổ chức dạy học bài “Giảm phân” trong việc hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực ở HS. 

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 

• Đối tượng: Hoạt động dạy và học khi tổ chức dạy học theo theo mô hình LHĐN. 
• Phạm vi: Hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất HS thông qua tổ chức dạy học bài “Giảm phân” theo mô hình LHĐN. 
• Thời gian nghiên cứu : Đề tài được thực hiện trong 2 năm học (năm 2021-

2022 và 2022-2023) 

5. Phương pháp nghiên cứu 

5.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết  Sử dụng phối hợp các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu có liên quan đến đề tài nhằm thiết lập cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu. Nghiên cứu yêu cầu đạt của chương trình.  

5.2. Khảo sát, điều tra  Điều tra, khảo sát thực tế đối với HS trong nhà trường – nơi các tác giả đang công tác; khảo sát GV ở các trường THPT trong huyện Yên Thành.  

5.3. Thực nghiệm sư phạm  

Tổ chức thực nghiệm đề tài vào thực tiễn để xem xét tính khả thi và hiệu quả của đề tài cũng như tiếp tục bổ sung, hoàn thiện.  

5.4. Phương pháp thống kê toán học  

Sử dụng phần mềm phân tích, thống kê SPSS để xử lí các số liệu điều tra và kết quả thực nghiệm, từ đó rút ra kết luận về vấn đề nghiên cứu. 

6. Đóng góp mới của đề tài 

• Về lí luận: Đề tài góp phần làm rõ:  

+ Khái niệm, cơ sở khoa học, đặc điểm, vai trò và quy trình tổ chức dạy học của mô hình LHĐN. 

+ Mối quan hệ giữa dạy học đảo ngược với sự hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất của HS. 

• Về thực tiễn: 

+ Điều tra, đánh giá được thực trạng việc sử dụng mô hình LHĐN trong dạy học nhằm hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho HS THPT. 

+ Đưa ra được quy trình tổ chức dạy học theo mô hình LHĐN nhằm hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho HS THPT. 

+ Xây dựng được kế hoạch bài dạy “Giảm phân” theo mô hình LHĐN. 

+ Đánh giá được sự phát triển phẩm chất, năng lực cho HS thông qua các hoạt động học tập bài “Giảm phân” theo mô hình LHĐN thông qua bộ công cụ đánh giá. 

+ Góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn Sinh học bậc THPT. 

7. Cấu trúc của sáng kiến 

Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của sáng kiến được trình bày trong 3 chương: 

Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn sử dụng mô hình LHĐN trong dạy học nhằm hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho HS. 

Chương 2. Thiết kế tiến trình dạy học theo mô hình LHĐN trong dạy học bài “Giảm phân”. 

Chương 3. Thực nghiệm sư phạm.