SKKN Vận dụng phương pháp dự án trong dạy học chủ đề “Nhiễm sắc thể và đột biến nhiễm sắc thể – sinh học 12”.

PHẦN I. ĐẶT VẤN  ĐỀ 

  1. Lý do chọn đề tài 

        Nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững nhiều quốc gia đã không ngừng đổi mới giáo dục để nâng cao chất lượng nguồn lực, trang bị cho thế hệ tương lai nền tảng văn hóa vững chắc, phát triển năng lực và kỹ năng thích ứng cao trước mọi biến động của thiên nhiên và xã hội. Do vậy, đổi mới giáo dục đã trở thành nhu cầu cấp thiết và xu hướng mang tính chất toàn cầu. 

       Trong hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo trong đó nhấn mạnh “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học theo hướng hiện đại phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học, khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều ghi nhớ máy   móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức kĩ năng phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức các hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học, trải nghiệm, dự án …” 

        Thực trạng dạy học ở trường phổ thông hiện nay còn mang tính “hàn lâm” trong đó người dạy đóng vai trò chính trong việc truyền thụ kiến thức cho học sinh, học sinh tiếp thu tri thức   một cách thụ động, ít chú ý đến việc rèn luyện tính tích cực, tự lập, sáng tạo cũng như khả năng vận dụng tri thức đó vào thức tiễn. Hơn nữa, giáo dục còn mang tính “ứng thí” nên việc học của học sinh mang nặng tính chất đối phó với các kỳ thi chạy theo thành tích, bằng cấp ít chú ý đến việc phát triển nhân cách toàn diện và năng lực của học sinh. 

         Để phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học, phát triển kỹ năng thực hành thì dạy học dự án là một phương pháp có nhiều triển vọng. Vì dạy học dự án góp phần gắn lý  thuyết với thực hành, gắn tư duy và hành động, đồng thời tham gia tích cực vào việc phát triển năng lực tự chủ, sáng tạo, tinh thần trách nhiệm, khả năng làm việc theo nhóm, khả năng thuyết trình diễn đạt, kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông tin. Bên cạnh đó, phương pháp dạy học theo dự án là một hình thức dạy học mà học sinh được học dưới sự hướng dẫn và giúp đỡ của các giáo viên  nhưng phải tự giải quyết nhiệm vụ học của mình, nó đòi hỏi sự kết hợp cả về mặt lý thuyết và thực hành. Thông qua đó sẽ tạo ra những sản phẩm học tập nhất định. 

         Mặt khác, việc đổi mới phương pháp dạy học đang được thể hiện rộng rãi ở các môn học trong trường phổ thông về thực chất là sự triển khai việc dạy học tích cực đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông 2018. Đặc thù của môn Sinh học là môn khoa học kết hợp giữa lý thuyết với thực nghiệm nên việc đổi mới dạy học giúp học sinh có thể tìm tòi khám phá kiến thức thông qua các hoạt động học tập cũng là tất yếu.  

         Phần nhiễm sắc thể và đột biến nhiễm sắc thể là nội dung gắn liền lý thuyết với thực tiễn. Thông qua tìm hiểu nguyên nhân, cơ chế phát sinh và các biện pháp phòng ngừa các hội chứng bệnh do đột biến nhiễm sắc thể, thấy được sự tác động mạnh mẽ của môi trường đến tình hình sức khỏe của con người  và tìm hiểu các thành tựu tạo các giống mới có giá trị từ ứng dụng việc gây đột biến nhiễm sắc thể, qua đó hình thành cho các em thái độ có ý thức tốt bảo vệ môi trường sống, bảo vệ sức khỏe, hệ gen của con người và đặc biệt là bản thân các em học sinh. 

         Xuất phát từ những lý do trên, tôi đã chọn đề tài: VẬN DỤNG PHƯƠNG  

DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “NHIỄM SẮC THỂ VÀ ĐỘT BIẾN NHIỄM SẮC THỂ – SINH HỌC 12” nhằm mục đích góp phần thiết thực vào đổi mới phương pháp, hình thức dạy học hiện nay, nâng cao hiệu quả dạy và học bộ môn Sinh học ở trường phổ thông, hình thành và phát triển cho học sinh các năng lực cần thiết trong quá trình học tập và thực tiễn đời sống. 

2. Mục đích nghiên cứu. 

       Phân tích, xây dựng và thiết kế kế hoạch dạy học chủ đề nhiễm sắc thề và đột biến nhiễm sắc thể(Sinh học 12- Cơ bản)  bằng phương pháp dạy học theo dự án nhằm phát triển các năng lực cho học sinh tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông mới. 

        Thiết kế giáo án theo định hướng chương trình phổ thông 2018, cung cấp thêm cho đồng nghiệp tài liệu và ví dụ tham khảo về phương pháp dạy học dự án để có thể áp dụng rộng rãi trong quá trình dạy học. 

        Tổ chức dạy học theo dự án chủ đề Nhiễm sắc thể và đột biến nhiễm sắc thể (Sinh học 12) nhằm phát huy tính tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh. 

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu. 

 3.1. Khách thể nghiên cứu: Học sinh khối 12 trường THPT Đặng Thai Mai 

3.2. Đối tượng nghiên cứu: Sử dụng phương pháp dạy học theo dự án trong dạy học chủ đề: Nhiễm sắc thể và đột biến nhiễm sắc thể. (Sinh học 12). 

4. Giả thuyết khoa học 

        Nếu xây dựng được các dự án học tập và thực hiện đồng bộ các dự án có tính khoa học, có tính khả thi khi dạy chủ đề: Nhiễm sắc thể và đột biến nhiễm sắc thể (Sinh học 12) cũng như các đơn vị khiến thức khác của bộ môn Sinh học thì sẽ hình thành được năng lực nghiên cứu khoa học, phát triển năng lực thực hành và rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn cho học sinh một cách có hiệu quả. 

5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 

5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu  

• Nghiên cứu lý luận:  

         Nghiên cứu các tài liệu về chủ trương, đường lối, Nghị quyết của Đảng và Nhà nước về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục, đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. 

          Nghiên cứu tổng quan các tài liệu về lý luận và phương pháp dạy học môn Sinh học, tài liệu tập huấn, website, chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, chương trình giáo dục phổ thông môn Sinh học, chuyên đề dạy học có liên quan đến dạy học theo dự án để làm nền tảng xây dựng cơ sở lí luận của đề tài 

Nghiên cứu nội dung chủ đề nhiễm sắc thể và đột biến nhiễm sắc thể của chương trình hiện hành và chương trình GDPT 2018, Sinh học 12 THPT. 

• Khảo sát, đánh giá thực trạng: 

        Nhằm tìm hiểu thực trạng việc vận dụng DHDA tại trường THPT Đặng Thai Mai tôi đã tiến hành khảo sát giáo viên về thực trạng vận dụng phương pháp dạy học dự án và khảo sát học sinh nhận thức về dạy học dự án trên cơ sở đó xác định cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất quy trình thiết kế DAHT và tổ chức DHTDA phù hợp. 

• Đề xuất giải pháp: 

         Xây dựng dự án học tập và vận dụng dự án vào dạy học chủ đề: Nhiễm sắc thể và đột biến nhiễm sắc thể(Sinh học 12) 

5.2. Phạm vi nghiên cứu 

• Về nội dung: Sáng kiến được thử nghiệm ở chủ đề: Nhiễm săc thề và đột biến nhiễm sắc thể.( Sinh học 12- cơ bản). 

• Về thời gian: Năm học 2022-2023 

6. Phương pháp nghiên cứu: 

• Nghiên cứu chương trình SGK và sách GV môn Sinh học lớp 12, phần kiến thức thuộc chủ đề nhiễm sắc thể và đột biến nhiễm sắc thể để soạn thảo tiến  trình dạy học theo đi h  hướng nghiên cứ u. 
• Phương pháp quan sát và điều tra: Điều tra thực trạng dạy học dự án ở trường THPT. 
• Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia: Trong quá trình nghiên cứu tôi đã hỏi ý kiến của các chuyên gia có kinh nghiệm trong giảng dạy môn Sinh học ở trường tôi và các trường THPT lân cận. 
• Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành thực nghiệm sư phạm trên hai nhóm đối tượng: nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm là học sinh lớp 12 – trường THPT Đặng Thai Mai. 
• Phương pháp thống kê toán học: Sử du g thống kê toán hoc để phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm. Từ đó, kh ng định hiệu quả của viêc vận dụng phương pháp dạy học dự án nhằm phát huy khả năng tự học và tự nghiên của học sinh.    

7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài  

         Luận điểm 1. DHDA vừa là PPDH vừa là hình thức, mô hình dạy học tích cực trong đó các nhiệm vụ học tập, các bài học được thể hiện dưới dạng các dự án, dưới sự hướng dẫn của người dạy, các dự án được thực hiện bởi sự cộng tác làm việc tích cực của các thành viên trong nhóm và được hoàn thành dưới dạng các sản phẩm. Kiến thức tự lĩnh hội được bổ sung từ nhiều nguồn khác nhau, làm phong phú tri thức cho người học, đáp ứng các mục tiêu gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội, tham gia tích cực vào việc đào tạo năng lực làm việc tự lực, năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, tinh thần trách nhiệm và khả năng cộng tác làm việc của người học. Đây là tiền đề cho việc nâng cao hiệu quả học tập cũng như rèn luyện kỹ năng cho học sinh trong quá  trình dạy học. 

        Luận điểm 2. Sử dụng các DAHT vào chủ đề “Nhiễm sắc thể và đột biến nhiễm sắc thể” đã tạo ra sự hứng thú học tập và tham gia tích cực, chủ động của học sinh gúp các em nắm vững và khắc sâu kiến thức đã đem lại hiệu quả học tập tốt hơn, tỷ lệ học sinh đạt kết quả cao hơn. Điều này cho thấy việc sử dụng phương pháp DHDA trong chủ đề “Nhiễm sắc thể và đột biến nhiễm sắc thể (Sinh học 12)” là hướng đi đúng, mang tính tích cực, có tính khả thi và nâng cao hiệu quả học tập cho học sinh.