SKKN Hướng dẫn giải bài tập xác định công thức hóa học theo hóa trị cho học sinh lớp 8

1. Mở đầu

1.1. Lý do chọn đề tài:

Cùng với sự phát triển của xã hội, các nhu cầu của con người ngày càng tăng về vật chất lẫn tinh thần. Hóa học là một trong những nghành có vai trò rất quan trọng trong đời sống của con người. Nhờ có Hóa học con người đã tạo nên được các chất có những tính chất theo ý muốn, từ đó phần nào đã đáp ứng được nhu cầu phát triển ngày càng cao của con người.

Trong chương trình giáo dục phổ thông cấp THCS, Hoá học là môn khoa  học tự nhiên mà HS được tiếp cận muộn nhất (Lớp 8 mới bắt đầu tiếp cận). Do đây là một môn học mới, cung cấp cho học sinh những kiến thức mở đầu về chất và qui luật biến đổi chất này thành chất khác. Mọi khái niệm, định luật, tính chất các chất đều bắt đầu được xây dựng từ cơ sở thực nghiệm khoa học. Mặt khác ngôn ngữ Hóa học lại khó so với các ngôn ngữ thông thường do đặc thù riêng của bộ môn Hóa học. Trong khi mục tiêu chương trình Hóa học 8 lại yêu cầu:

Về mặt kiến thức: Giúp học sinh tiếp thu được hệ thống kiến thức phổ thông cơ bản và thiết thực đầu tiên về hóa học bao gồm hệ thống các khái niệm cơ bản, định luật, tính chât, ứng dụng của một số chất hóa học quan trọng. Những kiến thức này giúp học sinh tiếp tục học lên cấp cao hơn hoặc bước đầu vận dụng những hiểu biết của mình vào cuộc sống sản xuất.

Về kỹ năng: bước đầu rèn cho học sinh một số kỹ năng cơ bản phổ thông như quan sát; kỹ năng phân tích, tổng hợp, phán đoán, dự đoán các hiện tượng của phản ứng Hóa học sảy ra; kỹ năng phân loại các dạng bài tập, giúp học sinh nhận dạng bài tập nhanh.

Về thái độ: giúp học sinh có lòng ham thích học tập bộ môn, có sự  say mê trong học tập, có niềm tin vào sự tồn tại và biến đổi của vật chất. Giúp học sinh có ý thức tuyên truyền và vận dụng hiểu biết của mình vào đời sống sinh hoạt và sản xuất ở gia đình, ở địa phương. Ngoài ra còn rèn luyện cho học sinh những phẩm chất cần thiết như: cẩn thận, tỉ mỉ, trung thực, chính xác, yêu chân lý khoa học. Từ đó có trách nhiệm với bản thân, gia đình và cộng đồng xã hội.

Làm thế nào để đáp ứng mục tiêu chương trình dạy học môn Hóa học, tạo tiền đề vững chắc giúp các em tiếp thu, lĩnh hội kiến thức một cách tốt nhất? Đó là câu hỏi mà giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn Hóa học luôn phải trăn trở. Bởi ngoài hệ thống kiến thức về lý thuyết thì hệ thống bài tập Hóa học giữ một vị trí và vai trò rất quan trọng trong việc dạy và học Hóa học ở trường phổ thông nói chung. Điều đó càng đặc biệt hơn đối với học sinh lớp 8 ở trường DTNT nói riêng – một đối tượng HS là người dân tộc thiểu số với bản tính nhút nhát, rụt rè và năng lực tiếp thu có phần hạn chế hơn các đối tượng học sinh khác. 

        Trong chương trình Hóa học 8, học sinh đã phải lần lượt thực hiện các dạng bài tập như: Lập CTHH của hợp chất; lập PTHH; giải bài tập tính theo CTHH, PTHH; giải bài tập về nồng độ dung dịch ; giải các bài tập tổng hợp; phân biệt các chất… đây là những dạng bài tập xuyên suốt quá trình học tập môn Hóa học.

Là giáo viên giảng dạy qua nhiều năm tại trường DTNT huyện Như Thanh tôi thấy chất lượng đối tượng học sinh ở đây chưa đồng đều. Một  số học sinh vận dụng kiến thức để giải bài toán hóa học còn non yếu. Ngay cả việc lập CTHH của hợp chất theo hóa trị nhiều em còn lúng túng chưa được thành thạo thì làm sao các em có thể giải được các dạng bài tập khác tốt hơn.

Vì vậy, để nâng cao chất lượng giảng dạy môn Hóa học THCS nói chung, giảng dạy Hóa học ở trường THSC – DTNT huyện Như thanh nói riêng, người giáo viên dạy hóa ngoài việc nắm vững nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy còn cần nắm vững hệ thống các bài tập cơ bản nhất và cách giải tổng quát cho từng dạng bài tập, biết sử dụng bài tập phù hợp cho từng công việc: luyện tập, kiểm tra, nghiên cứu… nhằm đánh giá trình độ, nắm vững kiến thức của học sinh. Từ đó cần phải sử dụng bài tập khác nhau cho từng đối tượng học sinh khác nhau: Giỏi, khá, TB, Yếu, kém. Nhận thức rõ điều đó, trong quá trình giảng dạy, nghiên cứu, bản thân tôi luôn có ý thức tìm tòi, thử nghiệm … và đã tích lũy được một số ít kinh nghiệm cho mình, giúp học sinh dễ hiểu bài và giải bài tập tốt hơn, nhằm nâng cao chất lượng học tập bộ môn. Đó là lí do tôi lựa chọn đề tài “Hướng dẫn giải bài tập xác định Công thức Hóa học theo hóa trị cho HS lớp 8 ”.  

1. 2. Mục đích nghiên cứu:

Mục đích của chuyên đề này là giúp các em củng cố, nắm vững những kiến thức cơ bản liên quan đến dạng bài tập xác định công thức hóa học của hợp chất  theo hóa trị trong phạm vi kiến thức hóa học 8. Rèn kỹ năng giải bài tập xác định CTHH nhanh nhất, chính xác nhất để học sinh có kiến thức học tập Hóa học tốt hơn.

Bên cạnh đó, giảm bớt được áp lực cho học sinh khi giải toán hóa. Giúp các em có hứng thú, có niềm tin, có lòng ham muốn học tập bộ môn Hóa học, cũng như tự tin hơn trên con đường học tập của mình.

1. 3. Đối tượng nghiên cứu:

Đề tài nghiên cứu, tổng kết về thực trạng tiếp thu lý thuyết và làm bài tập về lập Công thức Hóa học theo hóa trị của học sinh lớp 8 trường DTNT Như Thanh.

1. 4. Phương pháp nghiên cứu:

Trong đề tài này tôi đã vận dụng các phương pháp phân tích lý thuyết, điều tra cơ bản, tổng kết kinh nghiệm sư phạm và sử dụng một số phương pháp thống kê toán học vv…

Tham khảo các tài liệu đã được biên soạn và phân tích hệ thống các dạng bài tập xác định CTHH theo nội dung đề tài. 

Trên cơ sở đó, tôi đã trình bày các dạng bài toán xác định CTHH theo hóa trị đã sưu tầm và nghiên cứu để nâng cao trí tuệ của học sinh.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

Trong chương trình Hóa học, các dạng toán Hóa học rất phong phú và đa dạng. Mỗi dạng toán Hóa học đều có nguyên tắc riêng và có phương pháp giải