SKKN Hướng dẫn học sinh lớp 11 học lập trình Python bằng điện thoại thông minh

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

I. Lý do chọn đề tài 

Thiết bị dạy học là điều kiện không thể thiếu cho việc triển khai chương trình giáo dục, sách giáo khoa nói chung và đặc biệt là quá trình triển khai thực hiện đổi mới phương pháp dạy học hướng vào hoạt động tích cực, chủ động của học sinh. Chức năng chủ yếu của thiết bị dạy học là tạo điều kiện cho người học nắm vững chính xác, sâu sắc kiến thức, phát triển năng lực nhận thức và hình thành nhân cách của người học. Thiết bị dạy học và thí nghiệm, thực hành góp phần quan trọng đến chất lượng dạy – học của giáo viên, giúp học sinh hiểu bài sâu sắc, nâng cao lòng tin của học sinh vào khoa học. Qua đó rèn luyện lòng say mê nghiên cứu, mong muốn tìm kiếm tri thức. Sử dụng thiết bị dạy học một cách hợp lý, đúng lúc, đúng chỗ sẽ đem lại hiệu quả cao trong dạy học. Để đáp ứng được những yêu cầu này, phương tiện thiết bị dạy học phải tạo được điều kiện thuận lợi cho học sinh thực hiện các hoạt động độc lập hoặc các hoạt động nhóm 

Trong khi chương trình Tin học phổ thông đặc biệt là trong chương trình Tin học lớp 11 được xem là khó, đòi hỏi học sinh phải có mức độ tư duy nhất định, thời gian dành cho môn học cũng không được nhiều trong khi đó kiến thức của các bài lại liên quan đến nhau, để viết được một chương trình học sinh cần phải nắm chắc và nhớ được kiến thức từ những bài học đầu tiên. Vậy vấn đề đặt ra là phải làm sao để sau mỗi tiết học môn Tin học trong nhà trường giáo viên phải giúp học sinh hệ thống được các kiến thức một cách cô đọng, ngắn gọn, sinh động nhất và được thực hành soạn thảo chương trình nhiều nhất có thể, từ đó mới tăng được khả năng nhớ và khả năng vận dụng được các kiến thức một các linh hoạt nâng cao được hiệu quả trong việc dạy và học, truyền được đầy đủ kiến thức, kĩ năng cho các em, cho các em hứng thú hơn, đam mê hơn với môn học, tự tin để hòa nhập với “thế giới công nghệ thông tin”. Để học sinh có thể học tốt chương trình Tin 11 ngoài kiến thức về thuật toán đòi hỏi người học phải có thiết bị hỗ trợ cho việc học đó là chiếc máy tính. Thực tế trong nhà trường THPT hiện nay, đặc biệt là những trường vùng khó khăn như trường THPT Lê Lợi việc tiếp cận với bộ môn Tin học còn nhiều hạn chế. Một điều dễ hiểu đó là vì hầu hết các em ít có điều kiện tiếp xúc máy tính và tin học, nguyên nhân chính là điều kiện kinh tế cũng như cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ, vì thế lĩnh vực công nghệ thông tin vẫn còn khá mới mẻ. Đa số học sinh luôn quan niệm môn Tin là môn học phụ nên các em không dành nhiều thời gian cho môn học này. Vì vậy quá trình dạy – học bộ môn Tin học trong nhà trường còn gặp rất nhiều khó khăn. Học sinh hầu như chỉ được tiếp cận với ngôn ngữ lập trình thông qua các tiết học trên lớp. Về nhà đa số các em không có máy tính để thực hành, làm bài tập, các em chỉ thực hiện các nhiệm vụ học tập mà giáo viên giao trên giấy nên không thể test thử bài làm của mình, không kiểm tra được bài làm của mình đúng hay sai, kết quả như thế nào,.. Điều này dẫn đến việc tiếp thu kiến thức môn học của học sinh bị hạn chế, học sinh không có cơ hội tự chủ khám phá chương trình, rèn luyện kĩ năng lập trình.  

 Với vai trò là người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn để giúp học sinh khối 11 trường THPT Lê Lợi học tốt hơn môn Tin, từ thực tế nhiều năm công tác và kinh nghiệm giảng dạy ở trường, tôi thấy việc giúp học sinh được thực hành nhiều để nắm rõ kiến thức và nâng cao kỹ năng lập trình là cần thiết, song không phải nhà học sinh nào cũng có máy tính để có thể thực hành liên tục. Tuy nhiên các em lại được cha mẹ trang bị cho chiếc điện thoại thông minh để dễ dàng trong việc liên lạc. Với điện thoại thông minh, học sinh ngày nay có khả năng tiếp cận rất nhiều nguồn kiến thức khác nhau bổ sung cho kiến thức mà giáo viên và sách giáo khoa cung cấp. Nó là một phương tiện hỗ trợ học tập rất hữu ích khi không có sự trợ giúp của máy tính. Tận dụng chiếc điện thoại trong tay, các em có thể học lập trình Python hiệu quả. Tôi đã áp dụng cho học sinh trường mình và đã đạt được hiệu quả nhất định. Vì vậy tôi mạnh dạn xin chia sẻ một kinh nghiệm nhỏ: “Hướng dẫn học sinh lớp 11 học lập trình Python bằng điện thoại thông minh” với mong muốn giúp học sinh nắm vững và vận dụng kiến thức sau các buổi học, nâng cao kỹ năng lập trình và có sự đam mê, hứng thú với môn Tin học. 

II. Mục đích nghiên cứu 

Trọng tâm của đề tài là phát triển năng lực ứng dụng công nghệ thông tin trong học và tự học ở học sinh lớp 11 trong học lập trình Python. Giúp học sinh có một cái nhìn mới, một hướng tiếp cận mới với ngôn ngữ lập trình. Tạo điều kiện để học sinh có thể tự học lập trình mọi lúc, mọi nơi, nâng cao kỹ năng lập trình, giúp các em tiếp thu, ghi nhớ kiến thức một cách dễ dàng và tốt nhất. Từ đó giúp học sinh tự tin và cảm thấy hứng thú với môn học, đem lại hiệu quả học tập cao hơn. 

• Đối tượng nghiên cứu 

Học sinh lớp 11A4, 11A5, 11A6 trường THPT Lê Lợi. 

• Phạm vi nghiên cứu 

   Nghiên cứu việc dạy và học ngôn ngữ lập trình Python. 

V. Phương pháp nghiên cứu 

• Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Nghiên cứu sách và các nguồn tài liệu về kiến thức chuyên môn và các phương pháp giảng dạy trong môn Tin học 11. 
• Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: 

 + Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục: Vận dụng những kinh nghiệm đã tích lũy trong quá trình dạy học để áp dụng các phương pháp dạy học thích hợp, cũng như nắm bắt tâm sinh lý học sinh, tìm hiểu về  những thuận lợi, khó khăn cũng như mong muốn của học sinh khi học lập trình trong trường THPT. 

 + Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động: thông qua các sản phẩm của học sinh tạo ra như bài làm, bài chấm vở ghi, bài soạn, chương trình lập trình Python để tìm hiểu khả năng tiếp thu kiến thức và vận dụng vào thực hành cũng như các hoạt động tạo ra các sản phẩm lập trình để xây dựng phương pháp dạy học sát đối tượng. 

  + Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm: so sánh hiệu quả sáng kiến (kết quả và thái độ học tập của học sinh trước và sau khi áp dụng sáng kiến). 

1. Tính mới của đề tài 

• Giúp học sinh tiếp cận với công nghệ số, ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong học và tự học đáp ứng yêu cầu cần đạt về năng lực đặc thù môn Tin học trong chương trình GDPT 2018. 
• Góp phần đổi mới phương pháp giáo dục phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, vận dụng kĩ năng, vận dụng kiến thức,…đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh. 
• Giúp học sinh có cách nhìn nhận mới, hướng tiếp cận mới trong quá trình học lập trình, tạo cơ hội học tập mọi lúc, mọi nơi, cá nhân hóa việc học. 
• Giúp nhà trường, giáo viên và học sinh giải quyết vấn đề thiếu máy tính, hỗ trợ dạy và học lập trình bằng ngôn ngữ lập trình Python. 

PHẦN II.  NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

I. Cơ sở lí luận và thực tiễn 

• Cơ sở lí luận 

1.1. Tổng quan về thiết bị dạy học. 

 Thiết bị dạy học (TBDH) là một bộ phận trong hệ thống cơ sở vật chất, TBDH là tất cả phương tiện cần thiết được giáo viên, học sinh sử dụng trong hoạt động dạy và học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo trong hoạt động, khám phá và lĩnh hội tri thức của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đạt được mục tiêu giáo dục đề ra. 

 Theo Lotx.Klinbơ (Đức), TBDH là tất cả những phương tiện vật chất cần thiết giáo viên và học sinh tổ chức và tiến hành hợp lý, có hiệu quả quá trình giáo dưỡng và giáo dục ở các môn học, cấp học. 

 Theo các chuyên gia thiết bị giáo dục của Việt Nam, thiết bị dạy học (TBDH) là thuật ngữ chỉ một vật thể hoặc một tập hợp đối tượng vật chất mà người giáo viên sử dụng với tư cách là phương tiện điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh, còn đối với học sinh thì đó là nguồn tri thức, là các phương tiện giúp học sinh lĩnh hội các khái niệm, định luật, thuyết khoa học,… hình thành ở họ các kĩ năng, kĩ xảo, đảm bảo phục vụ mục đích dạy học. 

 TBDH bao gồm máy móc, dụng cụ thí nghiệm, mô hình mẫu vật, hóa chất, tranh ảnh, đồ dùng dụng cụ giáo dục thể chất, âm nhạc, mỹ thuật, thiết bị nghe nhìn và các thiết bị trực quan khác 

Theo quan điểm của người Ấn Độ đã từng tổng kết: “tôi nghe – tôi quên, tôi nhìn – tôi nhớ, tôi làm – tôi hiểu” . Ở Việt Nam, có câu tục ngữ cho rằng: “Trăm nghe không bằng một thấy”. Và hơn hết Chủ tịch Hồ Chí Minh, danh nhân văn hóa của Việt Nam và thế giới đã nói “Học phải đi đôi với hành”.  Cho nên việc sử dụng TBDH là một yếu tố không thể thiếu được trong quá trình dạy học. Với tư cách là công cụ lao động sư phạm trong quá trình dạy học, khi chúng ta sử dụng TBDH đúng quy trình, phù hợp với đặc trưng của từng bộ môn, TBDH đóng vai trò cung cấp nguồn thông tin cho học sinh trong học tập, tạo ra nhiều khả năng để giáo viên trình bày nội dung bài học một cách sâu sắc, thuận lợi, hình thành được ở học sinh phương pháp học tập tích cực, chủ động, sáng tạo. Trực quan trong dạy học là một trong những nguyên tắc lý luận dạy học, được nghiên cứu xuyên suốt qua các thời kỳ triết học: Trực quan trong triết học cổ đại, trực quan trong triết học siêu hình cận đại, trực quan trong triết học biện chứng duy tâm và trong triết học duy vật biện chứng. Cùng với sự phát triển của các tư tưởng trong lĩnh vực tâm lý học, giáo dục học, lý thuyết về dạy học trực quan đã có những bước tiến mới nhận thức được vai trò quan trọng của phương tiện dạy học trực quan. Tính trực quan trong dạy học đóng vai trò minh họa trong bài giảng của giáo viên, giúp học sinh không chỉ nhận biết được hiện tượng mà còn nắm rõ được bản chất của hiện tượng.