SKKN Một số biện pháp dạy lồng ghép giáo dục môi trường thông qua môn tự nhiên và xã hội lớp 3

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài:

Môi trường đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống của chúng ta. Giáo dục môi trường là một quá trình thông qua các hoạt động giáo dục hình thành và phát triển ở học sinh sự hiểu biết và quan tâm tới những vấn đề về môi trường, tạo điều kiện cho các em tham gia vào sự phát triển một xã hội bền vững về sinh thái. 

Giáo dục bảo vệ môi trường nhằm giúp cho mỗi cá nhân và cộng đồng có sự hiểu biết và nhạy cảm về môi trường cùng các vấn đề của nó, những khái niệm cơ bản về môi trường và bảo vệ môi trường, những tình cảm, mối quan tâm trong việc cải thiện và bảo vệ môi trường, những kỹ năng giải quyết cũng như cách thuyết phục các thành viên khác cùng tham gia. Đó cũng chính là hình thành và phát triển ở các em thói quen, hành vi ứng xử văn minh, lịch sự và thân thiện với môi trường, bồi dưỡng cho các em tình yêu thiên nhiên, những xúc cảm và kỹ năng sống bảo vệ môi trường không chỉ ở trường mà là mọi lúc, mọi nơi.

Sự thiếu hiểu biết về môi trường và giáo dục bảo vệ môi trường là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm và suy thoái môi trường. Do đó giáo dục bảo vệ môi trường là một vấn đề quan trọng nhằm đào tạo con người có kiến thức, có đạo đức về môi trường, có năng lực phát hiện và xử lý các vấn đề về môi trường trong thực tiễn. Nhưng thực tế hiện nay, môi trường Việt nam và trên thế giới đang bị ô nhiễm gây ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống của người dân. Vì vậy bảo vệ môi trường đang là vấn đề cấp bách, nóng bỏng không chỉ ở Việt Nam mà cả trên toàn thế giới. Vì thế, giáo dục bảo vệ môi trường là việc làm cần thiết không thể thiếu trong nhà trường hiện nay.

Như chúng ta đã biết bậc học Tiểu học là bậc học nền móng, bậc phổ cập của hệ thống giáo dục quốc dân. Học sinh tiểu học đang ở độ tuổi định hướng và phát triển về nhân cách. Giáo dục các em là cơ sở ban đầu làm nền tảng cho việc đào tạo các em thành những công dân tốt cho đất nước “cái gì (về nhân cách ) không làm được ở tiểu học thì khó làm được ở các cấp học sau.” Do đó việc giáo dục bảo vệ môi trường cho các em là rất khó vì nhận thức của học sinh Tiểu học về môi trường và bảo vệ môi trường còn nhiều sai lệch và phiến diện. Nguyên nhân chủ yếu là do việc giáo dục bảo vệ môi trường trong nhà trường Tiểu học vẫn chưa thực sự được chú trọng, việc lồng ghép giảng dạy giáo dục bảo vệ môi trường tại các nhà trường Tiểu học chưa tốt. Học sinh Tiểu học chỉ mới nhận biết về môi trường và bảo vệ môi trường thông qua các vấn đề như rác thải, phải vệ sinh trường lớp sạch sẽ,… Còn rất nhiều nội dung cơ bản về môi trường, ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng của nó đến đời sống, bảo vệ môi trường chưa được truyền đạt một cách đầy đủ.

Trong những năm gần đây, ở bậc tiểu học nói chung và tại trường tiểu học Thuần Lộc nói riêng, nội dung giáo dục môi trường đã được đưa vào dạy lồng ghép trong các môn học như: Khoa học, Tự nhiên và xã hội, Đạo đức, Tiếng Việt…và được giảng dạy ngay từ lớp một. Song, việc giáo dục môi trường qua các môn học kể trên hiện nay ít nhiều vẫn còn hạn chế. Các kiến thức về môi trường hoặc có liên quan đến môi trường đôi lúc còn tản mạn, chưa có hệ thống. Mối quan hệ giữa các yếu tố của môi trường tự nhiên chưa được đề cập một cách sâu sắc, triệt để nên chưa nêu bật được sự cần thiết phải bảo vệ môi trường. Kết quả thực hiện mục tiêu giáo dục môi trường phải là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa giáo dục lí thuyết và thực hành, giáo dục trong giờ học chính khoá và qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp, được thực hiện bằng nhiều con đường giáo dục khác nhau….

Ở trường học, việc giáo dục môi trường cho học sinh tất yếu phải thông qua môn học. Tuy nhiên, quỹ thời gian học tập ở nhà trường có hạn, nên vấn đề giáo dục môi trường phải được tích hợp thông qua một số môn học, mà nội dung có quan hệ gần gũi với môi trường. Vậy nên đưa vào chương trình lồng ghép với các môn học như thế nào để có hiệu quả? Đây là vấn đề mà mỗi nhà quản lí, mỗi giáo viên phải trăn trở và quan tâm để tìm ra giải pháp dạy lồng ghép giáo dục môi trường cho học sinh trong các môn học thật sự có hiệu quả. Xuất phát từ lí do trên tôi đã chọn đề tài: “Một số biện pháp dạy lồng ghép giáo dục môi trường thông qua môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3“ ở trường Tiểu học Thuần Lộc – Hậu Lộc – Thanh Hóa”.

1.2. Mục đích nghiên cứu: 

– Tìm ra những biện pháp tối ưu nhất giúp bản thân nâng cao chất lượng dạy lồng ghép giáo dục môi trường thông qua môn Tự nhiên và xã hội lớp 3 

– Giúp cho các em hiểu và hình thành, phát triển ở các em thói quen, hành vi ứng xử văn minh, lịch sự và thân thiện với môi trường. Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, những xúc cảm, xây dựng cái thiện và hình thành thói quen, kĩ năng sống bảo vệ môi trường cho các em, giúp cho các em sớm có ý thức trong việc bảo vệ môi trường sống.

1.3. Đối tượng nghiên cứu:

+ Nghiên cứu nội dung, phương pháp dạy môn Tự nhiên và xã hội lớp 3 và việc dạy lồng ghép giáo dục môi trường thông qua môn Tự nhiên và xã hội lớp 3

+ Học sinh lớp 3B Trường Tiểu học Thuần Lộc năm học  ……….. (lớp thực nghiệm)

+ Học sinh lớp 3A Trường Tiểu học Thuần Lộc năm học  ……….. (lớp đối chứng)

1.4. Phương pháp nghiên cứu:

+ Phương pháp đọc tài liệu nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết

+ Phương pháp Phân tích, so sánh, tổng hợp.

+ Phương pháp Điều tra nghiên cứu.

+ Phương pháp Thống kê số liệu.

+ Phương pháp Quan sát.

+ Phương pháp Thực nghiệm.

+ Phương pháp nêu gương

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1. Cơ sở lí luận:

2.1.1. Vai trò của môi trường:

+ Môi trường cung cấp những thứ cần thiết cho sự sống của con người và mọi sinh vật như: không khí để thở, nước để uống, nguồn thức ăn và không gian để tồn tại…

+ Môi trường cung cấp các thứ cần thiết để cho xã hội loài người phát triển  như: các nguồn tài nguyên để tạo ra của cải vật chất, năng lượng cần thiết cho hoạt động phục vụ cho đời sống và sản xuất của con người…

+ Môi trường là nơi lưu trữ và cung cấp các nguồn thông tin cho con người như: Giúp cho con người biết được những điều bí ẩn trong quá khứ nhờ các hiện vật, di chỉ phát hiện được trong khảo cổ học; kết nối giữa hiện tại và quá khứ, dự đoán được tương lai…

+ Môi trường còn là nơi chứa đựng và phân huỷ các phế thải do con người và sinh vật tạo ra, dưới sự tác động của các yếu tố tự nhiên như nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng…cùng với sự tham gia của vi sinh vật sẽ phân huỷ và biến đổi trở thành các chất dinh dưỡng làm tăng độ phì cho đất. Tuy nhiên, nếu số lượng chất thải tăng lên quá nhiều, đặc biệt có nhiều loại phế thải không thể phân hủy được sẽ làm cho môi trường bị ô nhiễm, đe dọa đến sự sống của con người và sinh vật…

2.1.2. Mục tiêu giáo dục môi trường ở bậc tiểu học:

Bậc Tiểu học là bậc học nền tảng rất quan trọng, dễ tiếp thu những giá trị mới về kiến thức và kỹ năng…nên việc đưa giáo dục bảo vệ môi trường vào bậc học này sẽ giúp cho các em sớm có ý thức trong việc bảo vệ môi trường sống. Nếu được giáo dục tốt các em sẽ là lực lượng nòng cốt trong việc cải tạo, bảo vệ môi trường tại địa phương và đặc biệt hơn các em sẽ trở thành những tuyên truyền viên tích cực trong cộng đồng…

Vì vậy, mục tiêu giáo dục môi trường ở bậc Tiểu học cần đạt là:

+ Về kiến thức:  Giúp cho học sinh ban đầu biết được

– Các thành phần của môi trường và tác động qua lại giữa chúng

– Mối quan hệ giữa con người với môi trường…

– Biết được thế nào là ô nhiễm môi trường và các biện pháp bảo vệ môi trường xung quanh…

+ Về Kĩ năng:

– Biết giữ gìn vệ sinh mọi nơi, mọi lúc…

– Biết làm đẹp môi trường xung quanh…

– Biết trồng và chăm sóc cây xanh…

+ Thái độ:

– Có tình thương yêu, tôn trọng mọi người…

– Có ý thức sống thân thiện với thiên nhiên.

2.1.3.Tầm quan trọng của việc giáo dục bảo vệ môi trường ở trường tiểu học.

– Giáo dục bảo vệ môi trường nhằm làm cho các em hiểu và hình thành, phát triển ở các em thói quen, hành vi ứng xử văn minh, lịch sự, thân thiện với môi trường. Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, những xúc cảm, xây dựng cái thiện và hình thành thói quen, kĩ năng sống bảo vệ môi trường cho các em.

– Số lượng học sinh tiểu học rất đông chiếm khoảng gần 10% dân số. Con số này sẽ nhân lên nhiều lần nếu các em biết và thực hiện được tuyên truyền về bảo vệ môi trường trong cộng đồng, tiến tới tương lai có cả một thế hệ biết bảo vệ môi trường

– Để thực hiện được mục tiêu, nội dung giáo dục bảo vệ môi trường trong trường tiểu học hiện nay, con đường tốt nhất là :

+ Tích hợp lồng ghép nội dung giáo dục bảo vệ môi trường qua các môn học.

+ Đưa giáo dục bảo vệ môi trường trở thành một nội dung của hoạt động ngoài giờ lên lớp.

+ Quan tâm tới môi trường địa phương, thiết thực cải thiện môi trường địa phương, hình thành và phát triển thói quen ứng xử thân thiện với môi trường.

2.1.4. Vị trí, tầm quan trọng của môn Tự nhiên và xã hội trong chương trình Tiểu học.

– Trong chương trình giáo dục Tiểu học môn Tự nhiên và xã hội cùng với các môn học khác có vai trò quan trọng trong việc phát triển toàn diện cho học sinh. Môn học Tự nhiên và xã hội là môn học về môi trường tự nhiên và xã hội gẫn gũi, bao quanh học sinh, vì vậy có rất nhiểu nguồn cung cấp kiến thức cho các em. Do đó không chỉ có giáo viên cung cấp trí thức cho các em lĩnh vực này, các em có thể thu nhận kiến thức từ nhiểu nguồn khác.

– Môn Tự nhiên và xã hội là môn học tích hợp kiến thức của khoa học tự nhiên và khoa học xã hội trong đó kiến thức khoa học tự nhiên nhiều hơn so với kiên thức khoa học xã hội. Vì vậy môn Tự nhiên và xã hội là môn học có tầm quan trọng trong sự đổi mới giáo dục đó là việc coi trọng thực hành và vận dụng kiến thức, quan tâm đến năng lực tự học, tự khám phá kiến thức của học sinh.

– Môn Tự nhiên và xã hội được dạy ở các lớp 1,2,3 ( giai đoạn 1), lớp 4,5 ( giai đoạn 2) phát triển thành môn khoa học, môn lịch sử và địa lí

– Môn Tự nhiên và xã hội là môn học bắt buộc trong chương trình, thông qua môn học cung cấp cho học sinh hiểu biết đơn giản, cần thiết về tự nhiên, xã hội và con người. Học sinh có những hiểu biết cơ bản, ban đầu về các sự vật hiện tương, mối quan hệ giữa chúng trong tự nhiên, xã hội và con người là nền tảng để các em học ở các lớp trên.

2.1.5.Tích hợp giáo dục môi trường trong môn Tự nhiên và xã hội lớp 3.

Tích hợp kiến thức giáo dục môi trường vào môn Tự nhiên và xã hội là sự cân nhắc, lựa chọn, kết hợp chặt chẽ một cách có hệ thống các kiến thức giáo dục môi trường và kiến thức môn Tự nhiên và xã hội thành một nội dung thống nhất, gắn bó với nhau, dựa trên cơ sở các mối liên hệ được đề cập trong bài học…