SKKN Một số biện pháp giúp học sinh giải bài tập nhận biết các chất bằng phương pháp Hoá học, Lớp 9

A.PHẦN I

LỜI NÓI ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài:
2. Cơ sở lí luận:

Ngành giáo dục đã đổi mới toàn diện sự nghiệp giáo dục nhằm tạo nên bước nhảy mang tính đột biến về chất lượng dạy và học ở tất cả các cấp học. Giờ  đây học sinh đóng vai trò là trung tâm trong quá trình học tập, chủ động trong việc tiếp thu kiến thức. Do đó đòi hỏi người giáo viên phải có kiến thức vững vàng, nhất là kiến thức bộ môn. Đồng thời phải có sự đầu tư tìm tòi những vấn đề hay, mới lạ giúp cho các em tiếp thu bài tốt hơn, phát huy được năng lực của các em. 

Mục tiêu chung của chương trình hóa học trung học cơ sở là cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức phổ thông, cơ bản và thiết thực đầu tiên về hóa học. Hình thành ở các em một số kĩ năng cơ bản, phổ thông và thói quen học tập làm việc khoa học làm nền tảng cho sự nghiệp giáo dục xã hội chủ nghĩa, phát triển năng lực nhận thức, năng lực hành động chuẩn bị cho học sinh học lên và đi vào cuộc sống lao động. Học sinh bằng họat động tự lực, tích cực của mình mà chiếm lĩnh kiến thức. Quá trình này được lặp đi lặp lại nhiều lần sẽ góp phần hình thành và phát triển cho học sinh năng lực tư duy sáng tạo.

Tăng cường tính tích cực phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh trong quá trình học tập là một yêu cầu rất cần thiết, đòi hỏi người học tích cực, tự lực tham gia sáng tạo trong quá trình nhận thức. Bộ môn hoá học ở phổ thông có mục đích trang bị cho học sinh hệ thống kiến thức cơ bản, bao gồm các kiến thức về cấu tạo chất, phân loại chất và tính chất của chúng. Việc giúp học sinh nắm vững các kiến thức cơ bản góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ở bậc phổ thông, chuẩn bị cho học sinh học lên lớp trên, ứng dụng trong thực tế đời sống hay tham gia các hoạt động sản xuất sau này cũng là một nhiệm vụ của bộ môn hóa học.

Do là môn học mang tính thực nghiệm cao nên thí nghiệm hóa học có vai trò to lớn trong hoạt động học tập hóa học của học sinh.  Thứ nhất hình thành khái niệm, tính chất hóa học mới. Thứ hai là ôn tập, củng cố, kiểm tra kiến thức thông qua thí nghiệm hóa học. Thứ ba là rèn luyện kĩ năng thực hành hóa học. Trong đó thí nghiệm hóa học để nhận biết các chất cũng là một yêu cầu trong nội dung chương trình hóa học THCS, nhưng do tính chất nguy hiểm của việc sử dụng hóa chất nên nhận biết các chất bằng suy luận lý thuyết là chính. Riêng ở chương trình hóa học lớp 9 có một số bài tập nhận biết các chất  mà giải các bài tập này đòi hỏi học sinh phải có kiến thức tổng hợp về hóa học như tính chất vật lí, tính chất hóa học của các chất, các phản ứng đặc trưng, các thao tác sử dụng hóa chất cụ thể,… 

Thực chất của việc nhận biết các chất bằng phương pháp hóa học là trên cơ sở phản ứng hóa học của chất cần nhận biết với một chất nào đó có xảy ra hay không xảy ra hiện tượng hóa học như khí bay lên có màu, kết tủa có màu,….mà phản ứng hóa học của các chất khác không có để kết luận tên gọi của chất hóa học cần tìm.

Các bài tập nhận biết các chất bằng phương pháp hóa học có vai trò rất quan trọng trong hệ thống bài tập hóa học nhằm giúp các em cũng cố kiến thức đã học; phát huy tư duy sáng tạo, nhạy bén; vận dụng kiến thức về đặc điểm của chất: lý tính, hóa tính để giải bài tập và kết hợp giữa lý thuyết với thực hành. Qua đó các em có một kế hoạch, trình tự làm việc khoa học.

Qua quá trình công tác tôi cũng muốn có một bộ tài liệu nghiên cứu cho riêng mình về bộ môn mình giảng dạy. Đặc biệt là : “Một số biện pháp giúp học sinh giải bài tập nhận biết các chất bằng phương pháp hoá học, lớp 9. ”

  Đó chính là lý do tôi chọn đề tài này.

2. Cơ sở thực tiễn:

Bài tập nhận biết các chất rất đa dạng phong phú hầu như ở bài học nào cũng có, ngoài ra còn có các bài tập dạng nâng cao ở các kỳ thi học sinh giỏi các cấp. Việc giải các bài tập này đòi hỏi phải có sự nắm vững về lý thuyết và tính chất vật lí, tính chất hóa học của các chất, sau đó vận dụng sáng tạo để nhận biết các chất một cách hợp lí. 

 Đối với trường Trung học cơ sở Vĩnh Châu B thuộc xã vùng sâu, vùng xa các lớp THCS nhất là học sinh lớp 8 còn nhiều bỡ ngỡ khi tiếp xúc với bộ môn hóa học. Do điều kiện học tập còn thiếu thốn, việc quan tâm giúp đỡ của gia đình còn hạn chế nên việc học tập nói chung cũng như ở bộ môn hóa nói riêng của các em chưa thể sánh bằng học sinh ở vùng thuận lợi về sự nhạy bén hay tư duy sáng tạo. Đối với việc giải các bài tập nhận biết các chất hóa học, các em còn nhiều lúng túng như cần sử dụng tính chất nào, các phương trình hóa học nào, vận dụng các công thức tính toán nào và nhất là khi nào cần sử dụng các tính chất hóa học đặc trưng để đáp ứng các yêu cầu của đề bài. Nói chung việc vận dụng kiến thức để giải bài tập của các em chưa được thành thạo trong đó có các bài tập dạng nhận biết các chất. Do đó cần có sự hướng dẫn giúp đỡ của giáo viên.   

Giải bài tập nhận biết các chất  hóa học tốt sẽ  giúp các em củng cố được kiến thức đã học, nắm vững các tính chất của các chất đã học vào thực tiễn phân biệt chất, nhận biết các chất. Đây cũng là các phần yêu cầu về mức độ: thông hiểu hay vận dụng phải có trong các đề kiểm tra mà người giáo viên biên soạn.

Một khi đã nắm vững kiến thức để giải tốt các bài tập hóa học, nhất là giải tốt các bài tập nhận biết các chất các em sẽ có nhiều hứng thú đối với thế giới vật chất nói chung và các chất hóa học nói riêng, từ đó các em thêm yêu thích bộ môn hóa học.

Đối với đơn vị trường THCS Vĩnh Châu B thì bộ môn hóa học còn gặp  nhiều khó khăn, chưa có nguồn tài liệu nghiên cứu nào áp dụng trong đơn vị. Bản thân rất muốn nâng cao chất lượng giáo dục của trường nói chung, của bộ môn nói riêng nên đã thúc đẩy tôi nghiên cứu đề tài này làm nguồn tài liệu giảng dạy lâu dài.

1. Mục đích đề tài:

Tôi nghiên cứu để tài này nhằm giúp các em giải tốt bài tập dạng nhận biết các chất bằng phương pháp hóa học để các em sẽ được ôn tập, củng cố kiến thức đã học về hóa học, nắm được thao tác cụ thể đối với từng loại hóa chất,… Cụ thể là:

– Ôn tập những kiến thức đã học .

– Rèn luyện tư duy, tính nhạy bén và khả năng nắm vững kiến thức của học sinh .

– Giúp học sinh vận dụng những kiến thức của mình về tính chất vật lí cũng như về tính chất hóa học của các chất để nhận biết .

– Gắn kết giữa lí thuyết và thực hành, giúp cho học sinh khỏi lúng túng khi giải quyết vấn đề nào đó trong cuộc sống liên quan đến việc nhận biết các chất. 

– Giúp bản thân và đồng nghiệp nâng cao tay nghề và chất lượng chuyên môn của bộ môn mình phụ trách

Nhưng trước hết các em sẽ được hướng dẫn cách lập một kế hoạch nhận biết chất một cách lôgic. Từ đó phát huy hơn nữa kỹ năng nhận biết các chất bằng cách thay thế các chất thử khác đồng thời giúp các em hình thành được khái niệm thuốc thử dùng để nhận biết các chất hóa học. Đó cũng là mục đích đề tài mà tôi nghiên cứu.

III. Lịch sử đề tài:

Người giáo viên dạy hoá học ngoài việc nắm vững nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy còn cần nắm vững các bài tập hoá học của từng chương, hệ thống các bài tập cơ bản nhất và cách giải tổng quát cho từng dạng bài tập, biết sử dụng bài tập phù hợp với từng công việc: luyện tập, kiểm tra, nghiên