SKKN Một số phương pháp tiến hành thí nghiệm nhằm nâng cao chất lượng giờ dạy môn Hóa học lớp 9

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

          Hóa học là một trong các môn khoa học cơ bản có đóng góp quan trọng vào sự phát triển của xã hội. Quá trình phát triển của khoa học công nghệ đòi hỏi sự ra đời của các vật liệu mới, thuốc chữa bệnh… Bên cạnh những vai trò của hóa học với nền khoa học kĩ thuật thì hóa học còn giúp học sinh giải thích được nhiều hiện tượng thú vị trong đời sống hàng ngày, các hiện tượng trong thiên nhiên…. 

Môn Hóa học có vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo nói chung, của trường THCS nói riêng. Môn Hóa học ở trường THCS có những đặc trưng riêng. Nội dung kiến thức của môn học này luôn luôn gắn liền với sự vật và hiện tượng xảy ra trong cuộc sống hàng ngày. Việc khám phá và tiếp thu kiến thức phụ thuộc rất nhiều vào các thí nghiệm bởi đặc điểm của khoa học Hóa học vốn là khoa học thực nghiệm và nguyên tắc dạy học là nguyên tắc trực quan “học đi đôi với hành”. 

Làm các thí nghiệm Hóa học có tác dụng to lớn trong việc phát triển nhận thức của học sinh, phù hợp với nguyên lý giáo dục, giúp các em quen dần với phương pháp nghiên cứu khoa học, vì qua đó các em được tập quan sát, tư duy biện chứng, rèn luyện tính cẩn thận, kiên trì, góp phần giáo dục kỹ năng sống, chuẩn bị cho học sinh tham gia hoạt động thực tế. Do được tự mình tiến hành các thao tác thí nghiệm… các em có thể nhanh chóng làm quen với những dụng cụ và thiết bị dùng trong đời sống và sản xuất sau này.

Trong chương trình Hóa học 8, học sinh đã làm quen với các thao tác thí nghiệm đơn giản, tập đưa ra “Dự đoán’’ và được giáo viên hướng dẫn làm thí nghiệm để kiểm tra tính đúng đắn của dự đoán. Lên lớp 9 phương pháp này được phát triển và được nâng cao hơn, học sinh thường xuyên đưa ra nhiều dự đoán khác nhau về cùng một hiện tượng, tự lực đề xuất các phương án thí nghiệm, và thực hành thí nghiệm dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Như vậy, bên cạnh nhiệm vụ trang bị kiến thức và những hiểu biết cần thiết, trong mỗi bài học Hóa học cần nâng cao khả năng tự tiến hành thí nghiệm (thực hành) của học sinh, rèn luyện và phát triển ở các em những kĩ năng, năng lực nhận thức và góp phần hình thành những phẩm chất, nhân cách phù hợp với yêu cầu của xã hội hiện nay.

Đối với Trường THCS Nga Trung có chất lượng giáo dục chưa cao và không đồng đều ở nhiều môn học nói chung, riêng bộ môn Hóa học đa số các em được hỏi đều cho là môn học khó và các em thấy ngại học vì phải thao tác các thí nghiệm và hiểu bài học thông qua thí nghiệm thực tế mà bản thân các em thấy khó khăn với việc thao tác các thí nghiệm. Với nhiều năm giảng dạy Hóa học THCS, qua việc thực hiện các thí nghiệm Hóa học tôi đã tiến hành nghiên cứu, áp dụng:  “Một số phương pháp tiến hành thí nghiệm nhằm nâng cao chất lượng giờ dạy  môn Hóa học lớp 9”. 

1. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:

          Rèn luyện cho Học sinh kỹ năng thao tác thực hành thí nghiện Hóa học thành thạo giúp cho việc thực hành, thí nghiệm môn Hóa học được thành công và làm cho học sinh tin tưởng vào chân lí khoa học, từ đó các em hứng thú học tập môn Hóa học góp phần nâng cao chất lượng dạy và học.

III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:

Học sinh khối 9 Trường THCS Nga Trung – Nga Sơn

1. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
2. Kiểm tra đánh giá kết quả làm thí nghiệm của Học sinh ngay từ đầu năm học lớp 9.
3. Hướng dẫn học sinh phương pháp thực hành thí nghiệm hiệu quả trong các giờ học có thí nghiệm Hóa học.
4. Kiểm tra quá trình chuẩn bị, thao tác và kết quả thực hành bằng phiếu đánh giá.
5. NỘI DUNG 

           Năm học ……….giữ chức vụ Phó Hiệu trưởng và tham gia trực tiếp giảng dạy môn Hóa học Khối 9 Trường THCS Nga Trung, cùng với kinh nghiệm nhiều năm làm công tác giảng dạy tôi đã đi sâu tìm hiểu thực trạng của vấn đề và tiến hành nghiên cứu áp dụng sáng kiến vào giảng dạy.

1. CƠ SỞ LÝ LUẬN: 

– Thí nghiệm hóa học là nguồn gốc, xuất xứ của kiến thức, qua quan sát thí nghiệm, học sinh thấy được hiện tượng, từ đó có nhận xét và rút ra kết luận vấn đề đang nghiên cứu, tức là từ thực tiễn đi đến tư duy lôgic có cơ sở khoa học.

– Qua thí nghiệm tạo cho học sinh hứng thú học tập, nâng cao lòng yêu khoa học, phát huy được khả năng sáng tạo, tính tò mò ham học hỏi .

– Thí nghiệm hóa học còn giúp học sinh có khả năng vận dụng những kiến thức đã học được trong nhà trường, trong phòng thí nghiệm vào các lĩnh vực trong tự nhiên, trong sản xuất và đời sống của con người.

– Thí nghiệm hóa học có tác dụng phát triển tư duy, giáo dục thế giới quan duy vật biện chứng, củng cố niềm tin vào khoa học của học sinh, giúp học sinh hình thành những đức tính tốt của con người mới: Làm việc khoa học, thận trọng, ngăn nắp, gọn gàng. Vì vậy việc hướng dẫn học sinh kĩ năng thực hành trong môn Hóa học ở trường THCS là nhiệm vụ hết sức quan trọng của người giáo viên.

1. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ: 
2. Thực trạng:

1.1. Về cơ sở vật chất:

Một số thiết bị và hóa chất thí nghiệm qua một thời gian sử dụng đã bị hỏng không còn đáp ứng được yêu cầu của bộ môn nên có một số thí nghiệm giáo viên chỉ thông báo kết quả, học sinh không được trực tiếp làm thí nghiệm.

Nhà trường đã có phòng học bộ môn rất thuận lợi cho việc tổ chức các tiết học có thực hành, thí nghiệm.

Trước những tình hình đó, tôi cố gắng phát huy những thuận lợi của nhà trường, đồng thời khắc phục khó khăn, tìm mọi biện pháp để các thí nghiệm Hóa học được thành công.

1.2. Về giáo viên:

Một số giáo viên thì ngại dạy môn Hóa học vì nó có nhiều thí nghiệm mà giáo viên nghiên cứu chưa kĩ các phương pháp dạy thí nghiệm Hóa học nên vẫn còn lúng túng trong cách tổ chức hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm. Một số giáo viên khác lại ngại không cho học sinh thực hành thí nghiệm mà chỉ giáo viên làm cho học sinh quan sát vì kĩ năng làm của các em quá chậm ảnh hưởng đến thời lượng 45 phút của tiết học. 

Ở một số thí nghiệm giáo viên làm không thành công từ đó làm học sinh hoang mang tiếp thu kiến thức một cách bị thụ động ép buộc.

1.3. Về học sinh: 

Học sinh còn rất lúng túng khi tiến hành thí nghiệm. Các em làm thí nghiệm rất chậm đôi khi còn không theo đúng trình tự thí nghiệm dẫn đến kết quả thí nghiệm chưa được chính xác, làm mất nhiều thời gian, ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng của tiết học.

Vì hóa học là môn học khá mới và  là một môn học khó, trừu tượng, nhiều hiện tượng phức tạp nên phần lớn các em có tâm lí sợ học bộ môn. Bên cạnh đó theo chương trình đổi mới sách giáo khoa Hóa học như hiện nay phần lớn các tiết dạy Hóa học đều có thí nghiệm học sinh rất thích làm thí nghiệm nhưng kĩ năng thực hành và xử lí kết quả thí nghiệm của các em còn rất lúng túng, thậm chí có thể bị nguy hiểm do hóa chất và dụng cụ bị vỡ. Từ lí thuyết áp dụng vào thực tế còn chưa tự tin, chưa thành thạo.

2. Kết quả thực trạng:

          Qua thực tế tìm hiểu việc làm thí nghiệm hoá học của học sinh lớp 9 trong giờ học Hoá học ở Trường THCS Nga Trung ngay từ đầu năm học ……….cho kết quả sau: