SKKN Một số biện pháp giúp học sinh giữ vở sạch – viết chữ đẹp ở lớp 1

1. Mở đầu
1.1. Lý do chọn đề tài:
Môn Tiếng Việt ở trường Tiểu học là hình thành và phát triển ở học sinh (HS) các kỹ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết) để học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động lứa tuổi, để hình thành kỹ năng giao tiếp. Trong đó chữ viết là một công cụ để giao tiếp và trao đổi thông tin, là phương tiện để ghi chép và tiếp nhận những tri thức văn hóa, khoa học vào đời sống… Do vậy, ở trường Tiểu học, việc dạy HS biết chữ và từng bước làm chủ được công cụ chữ viết để phục vụ cho học tập và giao tiếp là yêu cầu quan trọng hàng đầu của môn Tiếng Việt.
Kỹ năng viết đối với HS tiểu học, đặc biệt là HS lớp 1 lần đầu tiên làm quen với việc ghép chữ, viết chữ. Các em phải nắm được các nét cơ bản để tạo ra chữ cái, biết ghép âm, vần, dấu thanh để thành tiếng, từ… phải viết đúng chữ cái kiểu chữ viết thường cỡ vừa và nhỏ, tô đúng chữ cái viết hoa cỡ lớn và vừa, viết đúng chữ số cỡ to và vừa (từ 0 đến 9). Ngoài ra các em cũng phải hiểu biết về đường kẻ, dòng kẻ, độ cao, cỡ chữ, hình dáng, cấu tạo chữ cái, khoảng cách, nét nối liền, các dấu thanh, phải viết liền mạch, viết thẳng hàng, viết đúng mẫu và có tư thế viết đúng (tư thế ngồi, cách cầm bút và cách đặt vở đúng)… Đó toàn là những kiến thức mới mẻ mà dần dần các em phải chiếm lĩnh được. Như vậy đối với HS lớp 1 thì chữ viết được xem là một phần kiến thức cực kì quan trọng mà các em phải đạt được.
Để viết đúng đã khó nói gì đến viết đẹp, mà yêu cầu ngày nay vừa phải viết đúng vừa phải viết đẹp. Chữ viết và dạy viết được cả xã hội quan tâm. Nhiều thế hệ thầy cô giáo đã trăn trở, góp công, góp sức để cải tiến kiểu chữ, nội dung cũng như phương pháp dạy học chữ viết.
Tuy vậy, thực tế hiện nay, chữ viết của các em HS tiểu học chưa được đẹp, chưa đúng  mẫu, sự liên kết giữa các nét chữ hoặc liên kết giữa các chữ cái chưa chuẩn, tốc độ viết còn chậm, HS sử dụng nhiều loại bút để viết bài nên còn hạn chế trong việc “Giữ vở sạch – Viết chữ đẹp”. Đây là một mảng quan trọng có ảnh hưởng đến chất lượng học sinh và được các trường quan tâm, đặc biệt đối với HS lớp 1. Nâng cao chất lượng giờ dạy để học sinh viết đúng, viết nhanh, viết đẹp thì phong trào “Giữ vở sạch – Viết chữ đẹp” mới có chất lượng. Với tình hình hiện nay, đa số các em HS nói chung, đặc biệt là các em HS lớp 1 nói riêng hầu như các em chưa có ý thức trong việc rèn chữ, giữ vở. Trong những năm dạy lớp 1 tôi thường kể cho các em nghe câu chuyện “Văn hay chữ tốt”, nói về danh nhân Cao Bá Quát nổi tiếng là văn hay chữ đẹp để giáo dục các em vì sao phải rèn chữ đẹp. Vì bài văn, bài toán dù hay, dù đúng đến đâu mà chữ viết nguệch ngoạc, xấu không đọc được thì bài văn, bài toán đó không còn giá trị vì có ai đọc được nó.
Với những lí do trên, tôi đã chọn đề tài:  “Một số biện pháp giúp học sinh Giữ vở sạch – Viết chữ đẹp ở lớp 1E trường Tiểu học Thị Trấn Thường Xuân” .
1.2. Mục đích nghiên cứu:
Nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Tiếng Việt và việc rèn chữ giữ vở cho học sinh lớp 1, để các em viết đúng cỡ chữ, độ cao chữ, khoảng cách giữa các chữ, các con chữ… từ đó dẫn đến viết sạch, viết đẹp, trình bày bài được tốt hơn, các em có khả năng nhận thức và nhớ được tư thế ngồi viết, quy tắc viết chính tả. Đó chính là mục đích của việc rèn chữ, giữ vở cho học sinh lớp 1 nói chung, HS lớp 1E trường Tiểu học Thị Trấn Thường Xuân nói riêng.
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu về nội dung dạy tập viết của chương trình Tiếng việt – Giáo dục Công nghệ lớp 1.
Các phương pháp dạy tập viết.
Thực trạng dạy và học tập viết của học sinh lớp 1E trường Tiểu học Thị Trấn Thường Xuân, Thanh Hóa.
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp nghiên cứu văn bản, tài liệu.
Phương pháp quan sát thông qua dự giờ.
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm kiểm tra, đối chứng.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm:
Bộ vở “Em tập viết – CNGD lớp 1” gồm 3 tập do nhà xuất bản GD phát hành dưới sự chỉ đạo khoa học của giáo sư Hồ Ngọc Đại, giúp cho học sinh không ngừng nâng cao về chất lượng chữ viết mà còn phối hợp với các môn học khác nhằm phát huy vai trò của phân môn tập viết: “Vở em tập viết – CNGD lớp 1” chương trình CNGD có nội dung bài học được sắp xếp theo đúng trình tự trong chương trình và sách Tiếng Việt lớp 1- CNGD.
Chương trình Tập viết lớp 1- CNGD gồm có 3 tập:
* Em tập viết – CNGD lớp 1, tập 1 (Từ tuần 1 đến tuần 8): HS viết chữ cỡ vừa (mỗi đơn vị cao 2 li) theo nội dung từng bài học âm trong sách Tiếng Việt- CNGD lớp 1, tập 1, cụ thể;
HS tập viết chữ cái ngay trong giờ học âm và chữ ghi âm, theo nội dung bài học tương ứng trong sách Tiếng Việt 1-CNGD.
VD: Bài:  m d (Tuần 3-tiết 3,4): HS được tô 2 dòng chữ d (cỡ vừa) 1 dòng tiếng dạ, 1 dòng từ da cá theo nội dung bài học.
* Em tập viết – CNGD lớp 1, tập 2 (Từ tuần 10 đến tuần 16): HS viết chữ ghi vần, tiếng, từ cỡ vừa và nhỏ ngay trong giờ học vần, theo nội dung bài học tương ứng trong sách Tiếng Việt 1 -CNGD.
VD: Bài vần oe (Tuần 10-tiết 5,6): HS tập viết vần oe, từ đỏ hoe theo nội dung bài học.
*Em tập viết – CNGD lớp 1, tập 3 (Từ tuần 27 đến tuần 35): HS được tô
chữ viết hoa theo cỡ vừa, viết chữ hoa, viết từ, câu theo cỡ chữ nhỏ.
Vở “Em tập viết – CNGD lớp 1” hiện nay chất lượng tốt, giấy dày, có kẻ li (đường kẻ ngang và dọc) như vở ô li, có dấu chấm để HS biết được điểm đặt bút. Từ đó các em dễ căn vào đường kẻ ngang và kẻ dọc để viết chữ đúng và chính xác hơn, dễ viết hơn. Giúp các em viết đúng về khoảng cách giữa các chữ, câu, từ.
Vở em tập viết có phần luyện viết ở nhà giúp HS được luyện viết nhiều hơn nhằm củng cố thêm kỹ năng viết, đọc cho HS. Ngoài ra, trong các tiết tự học, tiết ôn luyện GV cho HS luyện thêm vào vở ô li nhằm giúp HS viết tốt hơn, ở nhà HS có thể luyện viết thêm trong vở ô li.
Như vậy ta thấy vở tập viết, vở ô li và chương trình rất phù hợp thuận lợi cho GV và HS trong quá trình học tập viết.
2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:
2.2.1. Thuận lợi:
–  Đa số các em đều qua mẫu giáo.
–  Sĩ số lớp không quá đông (24 em), nên thuận lợi trong việc theo dõi, hướng dẫn, giúp đỡ cũng như kiểm tra tới từng học sinh trong quá trình học tập.
– Cơ sở vật chất tốt, bàn ghế đúng kích cỡ, đủ ánh sáng, không gian thoáng mát, chữ mẫu đầy đủ.
–  Ban giám hiệu quan tâm sâu sát, tạo cơ sở vật chất tốt cho lớp học.
–  Đa số phụ huynh quan tâm đến việc học của các em, các em có đầy đủ đồ dung học tập.
–  Hiện nay trường tôi đã triển khai học chương trình Tiếng Việt lớp 1 Công nghệ giáo dục (CNDG) được 4 năm. Với chương trình CNDG học sinh nắm chắc hơn về hệ thống cấu trúc ngữ âm, về luật chính tả đặc biệt là cách đặt dấu thanh, điều này giúp HS viết đúng hơn.
2.2.2. Khó khăn:
– Đa số các em ngồi chưa đúng tư thế, khi viết còn tì ngực vào bàn, đầu còn cúi sát vở.
– Các em cầm bút còn chưa đúng, cầm sát ngòi bút, cầm bút chặt quá nên khi viết chữ sẽ nguệch ngoạc chưa đẹp.
– Khi các em viết cánh tay và cổ tay các em còn cứng, chưa biết cách thả lỏng để làm mềm nét viết nên nét viết các em còn thô, cứng chưa liền mạch hay bị gãy, đứt.
– Nhiều em chưa có ý thức rèn chữ giữ vở, còn vẽ viết bậy vào vở, thậm chí làm rách vở, mất vở.
– Một số phụ huynh chưa nắm được cấu tạo chữ viết theo chương trình mới và chưa thực sự quan tâm đến việc học của con em mình.

2.2.3. Thực trạng viết chữ của HS trong lớp
Như chúng ta đã biết các em khi học ở trường Mầm non thì hoạt động chủ yếu là vui chơi, chưa chú trọng nhiều đến việc dạy chữ. Riêng ở lớp mẫu giáo lớn 5 tuổi các em mới bắt đầu làm quen với chữ cái, nhận biết cấu tạo chữ và đọc bảng chữ cái mà không được tô, viết chữ, chủ yếu phụ huynh cho con viết ở nhà chữ viết tự do không đúng mẫu. Vì vậy các em chỉ mới tập làm quen với cách cầm bút, tô chữ, tư thế ngồi, cách đặt vở, học sinh biết viết thành hình chữ cái nhưng đang viết tự do, các nét không mềm và kết thúc nét viết chưa chính xác.
Xuất phát từ đó mà đầu năm tôi đã khảo sát cách viết chữ ở lớp tôi (lớp 1E – Trường Tiểu học Thị Trấn Thường Xuân) và nắm được  một số đặc điểm sau: Đa số HS biết viết thành hình chữ cái nhưng đang viết tự do, các nét không mềm và kết thúc nét viết chưa chính xác; 15 em cầm bút chưa đúng cách, 16 em ngồi chưa đúng tư thế, 13 em đặt vở chưa đúng từ đó gây ảnh hưởng đến chữ viết và thể lực của các em. Vì vậy tôi đã khảo sát bài viết (tuần 4 – tiết 5,6) để phân loại cụ thế số HS hay mắc ở những lỗi cơ bản nào, từ đó có hướng khắc phục cho từng em trong quá trình rèn chữ viết.
Bảng phân loại đối tượng học sinh hay mắc ở những lỗi cơ bản:

Số HS dự điều tra
Lỗi viết không đúng li
Lỗi viết thiếu nét, chưa đều
Lỗi viết nét nối liền
Lỗi viết dấu thanh
24 em
18 em
17 em
17 em
15 em

Từ thực tế trên, tôi thấy cần thiết phải tìm ra cách rèn chữ viết cho HS ngay từ đầu năm học.

2.2.4. Thực trạng giữ vở của học sinh
– Do các em mới bước vào lớp 1, bắt đầu làm quen với cách sử dụng và bảo quản sách vở nên các em chưa biết phải giữ  như thế nào cho sạch, đẹp.
– Học sinh lấy, cất vở chưa cẩn thận, chưa đúng cách nên làm sách vở quăn mép, rách, nhàu nát.
– Trong khi viết bài, làm bài một số em còn cẩu thả, tùy tiện trong khi viết, các em dùng tẩy, tẩy xóa nhiều, làm cho sách vở bẩn, rách.

2.3. Một số biện pháp “Giữ vở sạch – Viết chữ đẹp” cho HS lớp 1 Công nghệ giáo dục.
Đối với học sinh lớp 1, ngày đầu tiên đi học các em bắt đầu tiếp cận với cách học, với kiến thức của Tiểu học quả thật khó khăn, các em còn bỡ ngỡ, chưa biết đọc, chưa biết viết và chưa ý thức được mình sẽ làm gì trong các tiết học. Để làm quen với chữ viết đối với các em thì thật khó bởi đôi tay còn vụng về, non nớt, lóng ngóng. Là giáo viên lớp 1 tôi luôn trăn trở suy nghĩ một câu hỏi: “Ở lớp 1 có nên dạy các em cách viết đẹp hay không ?”. Sau nhiều năm đúc rút qua việc giảng dạy môn Tiếng Việt tôi nhận thấy rằng, đối với học sinh lớp 1 nếu cùng một lúc đòi hỏi các em viết đúng và đẹp ngay là một điều rất khó có thể thực hiện được. Do vậy, đối với giáo viên cần có sự dạy dỗ công phu, nhiệt tình, tập trung xây dựng biện pháp phù hợp với lứa tuổi các em.
Dạy học sinh biết được những kỹ năng và thao tác viết chữ từ đơn giản đến phức tạp, bao gồm kỹ năng viết nét, liên kết nét tạo chữ cái và liên kết chữ cái tạo chữ ghi tiếng, đồng thời giúp các em xác định khoảng cách, vị trí cỡ chữ trên vở kẻ ô ly để hình thành kỹ năng viết đúng mẫu, rõ ràng, đều nét, liền mạch, viết thẳng hàng các chữ trên dòng kẻ và cao hơn là viết nhanh, viết đúng, viết đẹp. Hơn nữa tư thế ngồi viết, cách cầm bút, cách để vở, cách trình bày bài viết cũng là một kỹ năng đặc thù của tập viết mà giáo viên cần thường xuyên quan tâm.
Ngoài ra chúng ta cần có sự kết hợp với gia đình, có sự kèm cặp sát sao của phụ huynh học sinh để rèn chữ, giữ vở cho học sinh có hiệu quả.

2.3.1. Biện pháp giúp HS viết chữ đẹp
* Dùng tên gọi các nét cơ bản để hướng dẫn HS lớp 1 viết chữ
Trong  quá trình hình thành biểu tượng về chữ viết và hướng dẫn HS viết chữ, tôi thường sử dụng tên gọi các nét cơ bản để mô tả hình dạng, cấu tạo của từng con chữ.