SKKN Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy phân môn Tập đọc lớp 3

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

Trong những năm gần đây, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học ở Tiểu học đã được các nhà nghiên cứu, cán bộ quản lí chỉ đạo cũng như giáo viên trực tiếp giảng dạy đặc biệt quan tâm. Đổi mới phương pháp dạy học có thể hiểu là tìm con đường ngắn nhất để đạt chất lượng và hiệu quả cao. Con đường này không có sẵn, không bằng phẳng mà đầy chông gai, khúc khuỷu, gập ghềnh với sự đan xen giữa cái chung và cái riêng, cái cũ và cái mới. Vì vậy, đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) bao gồm cả hai mặt: Phải đưa vào các PPDH mới đồng thời đồng thời tích cực phát huy những ưu điểm của PPDH truyền thống. Lý luận dạy học đã khẳng định không có phương pháp vạn năng, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục, yếu tố kinh nghiệm và sự kế thừa thể hiện khá đậm nét (thuyết trình, vấn đáp là những phương pháp rất xưa cũ nhưng hiện tại vẫn được sử dụng trong các tiết dạy với mức độ đậm nhạt khác nhau). Đổi mới PPDH là sự kết hợp nhuần nhuyễn sáng tạo giữa kinh nghiệm của giáo viên với những yếu tố mới của PPDH hiện đại. Với cách nhìn từ phương pháp mới, giáo viên có thể thực hiện việc cải tiến PPDH nói chung và môn Tiếng Việt lớp 3 nói riêng nhằm gây hứng thú học tập, tạo niềm tin, niềm vui bằng sự hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt: nghe, nói, đọc, viết để học sinh giao tiếp. Thông qua việc dạy Tiếng Việt góp phần rèn luyện thao tác tư duy.

Tiếng Việt là tiếng ghi âm, nghĩa là viết như thế nào thì đọc như thế ấy, có đọc được thì mới hiểu được nội dung. Vì thế phân môn Tập đọc có vị trí đặc biệt trong chương trình Tiểu học. Nó đảm nhiệm việc hình thành và phát triển cho học sinh kĩ năng đọc, một kĩ năng quan trọng hàng đầu của học sinh Tiểu học đồng thời làm cơ sở, nền móng cho mọi sự phát triển. Đọc trở thành nhiệm vụ cấp thiết của mỗi người đi học. Biết đọc con người đã nhân khả năng tiếp nhận lên nhiều lần, từ đây họ biết tìm hiểu, đánh giá cuộc sống, nhận thức các mối quan hệ tự nhiên, xã hội. Tiếng việt – Tiếng mẹ đẻ có vai trò cực kỳ quan trọng đối với đời sống cộng đồng và đời sống mỗi con người. Đối với đời sống cộng đồng đó là công cụ để giao tiếp, tư duy. Đối với con người, đặc biệt là trẻ em nó càng có vai trò quan trọng hơn đó là góp phần hình thành và phát triển nhân cách để trở thành những chủ nhân tương lai của đất nước. Do có tầm quan trọng như thế nên  Tiếng Việt đã trở thành một môn học được giảng dạy trong trong nhà trường và đặc biệt được quan tâm hơn ở  cấp Tiểu học. Tiếng Việt có tính chất hai mặt, nó vừa là đối tượng học tập của học sinh vừa là phương tiện để học sinh học tập các môn khác, để học sinh  giao tiếp, tư duy. Trong các môn học thì môn Tiếng Việt có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh. Năng lực hoạt động ngôn ngữ được thể hiện qua bốn kỹ năng: “Nghe – Nói – Đọc – Viết”. Trong đó đọc là một kỹ năng chuyển dạng chữ viết sang lời nói có âm thanh và thông hiểu nó. Nếu không biết đọc thì con người không thể tiếp thu nền văn minh của loài người, không thể sống một cuộc sống bình thường, có hạnh phúc với đúng nghĩa của từ này trong xã hội hiện đại. Không biết đọc, con người sẽ không có điều kiện hưởng thụ sự giáo dục mà xã hội dành cho họ, không thể hình thành một nhân cách toàn diện. Vậy đọc thì phải đọc như thế nào? Đọc ra sao? Đó mới là điều quan trọng.

     Vì những lẽ trên, phân môn Tập đọc trong trường Tiểu học có tầm quan trọng rất lớn. Học Tập đọc là một đòi hỏi đầu tiên đối với học sinh đi học. Đầu tiên học sinh phải học đọc (Tập đọc), sau đó học sinh đọc để học. Tập đọc là công cụ để học sinh học tập các môn học khác. Nó tạo ra hứng thú và động cơ học tập. Nó tạo điều kiện cho học sinh có khả năng tự học và tinh thần học tập cả đời. Việc dạy Tập đọc sẽ giúp cho các em hiểu biết hơn, bồi dưỡng các em có lòng yêu cái thiện, cái đẹp, dạy cho các em biết suy nghĩ một cách lôgíc cũng như biết tư duy hình ảnh. Mà trong thực tế, qua nhiều năm  là giáo viên trực tiếp giảng dạy ở bậc tiểu học, tôi thấy việc học tập đọc của học sinh vẫn còn hạn chế. Có nhiều em đọc yếu, đọc nhỏ, đọc chậm thậm chí học sinh lớp 3 còn đánh vần. Đọc chưa thể hiện được giọng điệu theo nội dung bài, theo thể loại văn tả, kể chuyện, kịch, lời đối thoại. Chính vì lẽ đó tôi đã tập trung tìm hiểu “Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy phân môn Tập đọc  lớp 3”.

1.2. Mục đích nghiên cứu:

       Nhằm giúp các em học sinh lớp 3 hứng thú học, đọc, cảm nhận văn bản tốt hơn . Để những tiết học Tập đọc  lớp 3 đạt kết quả cao nhất.

1.3. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy phân môn Tập đọc  lớp 3 tại trường Tiểu học Điện Biên 1.

1.4. Phương pháp nghiên cứu :

          Để thực hiện đề tài này, tôi đã sử dụng các phương pháp sau :

– Nghiên cứu tài liệu

– Quan sát thực tế

– Đúc rút kinh nghiệm

– Điều tra, thống kê số liệu.

– Thực nghiệm sư phạm 

2. NỘI DUNG

2.1. Cơ sở lí luận: 

      Tập đọc là một phân môn thực hành. Nhiệm vụ quan trọng nhất của nó là hình thành năng lực đọc cho học sinh. Năng lực đọc được tạo nên từ 4 kỹ năng cũng là 4 yêu cầu về chất lượng của phân môn Tập đọc: Đọc đúng, đọc nhanh (đọc lưu loát, trôi chảy), đọc có ý thức (thông hiểu được nội dung những điều mình đọc hay còn gọi là đọc hiểu) và đọc diễn cảm. Bốn kỹ năng này được hình thành qua 2 hình thức đọc: Đọc thành tiếng và đọc thầm. Chúng được rèn luyện đồng thời và hỗ trợ lẫn nhau. Vì vậy khi dạy tập đọc không thể xem nhẹ yếu tố nào.

           Phân môn Tập đọc có một nhiệm vụ rất quan trọng đối với học sinh Tiểu học. Do đó, vấn đề dạy học phân môn Tập đọc hiện nay rất được chú trọng. Có nhiều chuyên đề, phương pháp đặt ra nhằm đưa chất lượng đọc của các em nâng lên. Nhưng nhìn chung chủ yếu chỉ tập trung đến các lớp đầu cấp để làm sao các em đọc đúng, đọc trôi chảy là được. Còn ở các lớp cuối cấp, giáo viên chỉ tập trung nhận xét cách đọc đúng, đọc trơn chứ chưa có biện pháp cụ thể để dành cho việc rèn luyện các kỹ năng đọc .

        Ngoài ra dạy tập đọc là giáo dục học sinh lòng ham đọc sách. Thông qua việc dạy tập đọc, làm cho học sinh thích đọc và thấy được khả năng đọc là có lợi ích cho các em trong cả cuộc đời. Phân môn Tập đọc giúp các em có vốn kiến thức về ngôn ngữ, đời sống kiến thức văn học, phát triển ngôn ngữ và tư duy, giáo dục tư tưởng, đạo đức, tình cảm, thị hiếu thẩm mỹ.

Phân môn Tập đọc rèn cho học sinh các kĩ năng đọc ( đọc thành tiếng , đọc hiểu), nghe và nói. Bên cạnh đó, thông qua hệ thống bài đọc theo chủ điểm và những câu hỏi, những bài tập khai thác nội dung bài đọc, phân mộ Tập đọc cung cấp cho học sinh những hiểu biết về thiên nhiên, xã hội và con người, cung cấp vốn từ, cách diễn đạt, những hiểu biết về tác phẩm văn học ( như đề tài, cốt truyện, nhân vật…) và góp phần rèn luyện nhân cách cho học sinh.

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến.

      Qua quá trình giảng dạy nhiều năm ë tr­êng TiÓu häc, t«i nhËn thÊy viÖc rÌn kỹ năng đọc cho häc sinh trong giê häc chiÕm mét vÞ trÝ rÊt quan träng ®Æc biÖt ®èi víi häc sinh líp 3. Thực trạng cơ bản trong quá trình giảng dạy phân môn Tập đọc lớp 3 là:

+ Về phía giáo viên:  

– Giáo viên có trình độ chuyên môn vững vàng, đa số GV đạt chuẩn và trên chuẩn, GV nhiệt tình trong công tác, có vốn từ ngữ về Tiếng Việt nhất định.

– Nhà trường có máy chiếu phục vụ cho công tác giảng dạy.

– Nhà trường đã tổ chức chuyên đề về dạy và học phân môn Tập đọc. 

– Trong quá trình giảng dạy, đôi khi giáo viên chuẩn bị bài chưa được chu đáo. Tranh ảnh, đồ dùng học tập chưa phong phú, hình thức tổ chức tiết học chưa sinh động. 

– Giáo viên dành thời gian cho việc rèn đọc chưa nhiều, còn tham giảng nội dung. Hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm chưa tỉ mỉ.

+ Về phía học sinh:

– HS ngoan đã có sự chuẩn bị bài theo yêu cầu của giáo viên.

– HS lớp 3 đã có vốn từ ngữ về Tiếng Việt nhất định.

– Một số học sinh ngắt nghỉ chưa hợp lí khi đọc bài dẫn đến hiểu chưa đúng, hiểu sai nội dung bài đọc.

– Học sinh chưa chủ động thể hiện cảm xúc khi đọc nếu chưa có sự hướng dẫn của giáo viên.

   Qua thực tế giảng dạy và theo dõi đối tượng học sinh lớp mình dạy (3A), đối với phân môn tập đọc, học sinh còn những tồn tại như: 

– Một số em đọc sai dấu thanh: Còn nhầm lẫn giữa thanh ngã và thanh hỏi. Ví dụ: suy nghĩ/ suy nghỉ; nghĩ kĩ/ nghỉ kỉ… ( Quyền, Huy, Quang Anh)

– Một số em còn phát âm sai khi đọc các nguyên âm đôi: người, cửa, tuổi, bưởi… ( Tiến, Hà)

– Nhiều em trong lớp chưa nắm vững cách ngắt hơi, nghỉ hơi, ngữ điệu, chưa biết nhấn giọng, lên giọng hạ giọng những từ cần thiết. (Cường, Trường, Hằng, Quân, Hồng Anh,…)

– Một số em đọc còn nhỏ, tốc độ chậm và một số em lại đọc quá nhanh.

   – Đa số các em đọc chưa hay, chưa thể hiện được cảm xúc của nhân vật, cảm xúc của người đọc đối với các bài tập đọc.