SKKN Một số biện pháp rèn đọc cho học sinh nhằm nâng cao chất lượng phân môn Tập đọc ở lớp Ba

1. MỞ ĐẦU

  1.1. Lý do chọn đề tài:

Tập đọc là một phân môn có ý nghĩa cực kỳ quan trọng trong chương trình giảng dạy môn Tiếng Việt ở bậc tiểu học. Học tốt Tập đọc không những giúp cho học sinh rèn luyện kỹ năng đọc – nghe – nói – viết mà còn tạo điều kiện cho học sinh học tốt các môn học khác trong bộ môn Tiếng Việt.Tập đọc là một phân môn không thể thiếu đối với học sinh tiểu học, nó là một công cụ, là chìa khóa, là phương tiện để học sinh tiếp nhận tri thức của loài người. Nó là môn mang tính chất tổng hợp vì ngoài nhiệm vụ dạy học phân môn Tập đọc còn có nhiệm vụ trau dồi kiến thức về Tiếng Việt cho học sinh (Về phát âm, từ ngữ, câu văn), kiến thức ban đầu về văn học đời sống giáo dục thẩm mỹ. Phân môn Tập đọc ở tiểu học nói chung và ở lớp Ba nói riêng đặt ra một nhiệm vụ quan trọng. Trong các giờ Tập đọc học sinh biết đọc diễn cảm bài văn, bài thơ, đã tạo cho các em hứng thú say mê và  để lại một vốn văn học đáng kể cho các em. Mặt khác nó còn có tác dụng mạnh mẽ trong giáo dục mỹ cảm, giúp các em hiểu được cái đúng, cái đẹp, cái tinh tế của nghệ thuật ngôn từ. Học đọc, các em đồng thời học cách nói, cách viết một cách trong sáng, có nghệ thuật góp phần không nhỏ vào việc rèn luyện cách suy nghĩ diễn đạt. Dạy Tập đọc không những rèn kỹ năng đọc mà còn phát triển ở các em vốn từ ngữ Tiếng Việt phong phú.Từ đó giúp các em học tất cả các môn học khác bởi: Đọc đúng mới viết đúng, mới hiểu đúng và làm đúng.  

Những điều trên khẳng định sự cần thiết của việc hình thành và phát triển một cách có hệ thống và có kế hoạch năng lực đọc cho học sinh. Là người giáo viên nếu chỉ bằng lòng với những kiến thức mình đã có được ở trong trường học và lượng kiến thức đã được tiếp thu chuyên đề thì đó sẽ là một điều đáng tiếc. Theo tôi, một mặt phải nắm chắc được yêu cầu của cả cấp học, lớp học. Mặt khác, phải tiếp tục tìm tòi phương pháp, hình thức tổ chức cụ thể cho từng tiết học của mỗi phân môn. Sau một tiết dạy, phải tự đúc rút được kinh nghiệm để rồi tìm ra những cái hay hơn và mạnh dạn tổ chức các hoạt động dạy- học theo quy trình hợp lý, linh hoạt có sáng tạo nhằm đổi mới phương pháp dạy- học đạt hiệu quả cao trong giảng  dạy.

Quá trình dự giờ trên lớp cũng như qua các đợt thực hiện chuyên đề tôi thấy chất lượng đọc của học sinh còn yếu. Đặc biệt trong tình hình hiện nay, xã hội ngày càng phát triển thì nhu cầu đòi hỏi tri thức con người ngày càng cao. Trong đó, ngôn ngữ nói và viết là rất cần thiết cho mỗi người, mỗi thành công không phải tự nhiên có được, mà phải trải qua một quá trình rèn luyện kiên trì ngay từ đầu.Việc dạy Tập đọc cho học sinh bên cạnh những thành công còn có nhiều hạn chế như: Học sinh chúng ta chưa đọc được như mong muốn, kết quả học đọc của các em chưa đáp ứng được yêu cầu của việc hình thành kỹ năng đọc. Các em chưa nắm chắc được công cụ hữu hiệu để lĩnh hội tri thức, tư tưởng tình cảm của người khác chứa đựng trong văn bản được đọc. Trong khi dạy, nhiều giáo viên chưa thực sự phát huy hết khả năng của mình để làm thế nào để chữa lỗi phát âm cho học sinh, làm thế nào đề các em đọc nhanh hơn, hay hơn diễn cảm hơn, làm thế nào để các em hiểu văn bản được đọc, làm thế nào để phối hợp đọc thành tiếng và đọc hiểu. Xuất phát từ  những thiếu sót và vướng măc trong quá trình giảng dạy tôi đã đi sâu nghiên cứu “Một số biện pháp rèn đọc cho học sinh nhằm nâng cao chất lượng phân môn Tập đọc ở lớp Ba”

1.2. Mục đích nghiên cứu:

Giúp cho các em ở bậc tiểu học nói chung, lớp Ba nói riêng, rèn được kỹ năng đọc và cảm thụ tốt bài văn, bài thơ, góp phần hình thành nhân cách con người một cách toàn diện.

1.3. Đối tượng nghiên cứu:

       Các kỹ năng đọc đối với yêu cầu cần đạt của học sinh lớp Ba theo chuẩn kiến thức, kỹ năng.

        Nghiên cứu kỹ các giải pháp rèn đọc cho học sinh lớp Ba ở trường Tiểu học Hưng Lộc 2, huyện Hậu Lộc.

1.4. Phương pháp nghiên cứu: Sử dụng kết hợp các phương pháp:

     – Phương pháp nghiên cứu lý thuyết.

     – Phương pháp điều tra, khảo sát, thống kê.

     – Phương pháp thực nghiệm.  

     – Phương pháp phân tích tổng hợp.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1. Cơ sở lý luận: 

            Hoạt động trong giờ Tập đọc đó là một hoạt động trí tuệ phức tạp mà cơ sở là việc tiếp nhận thông tin, dựa vào hoạt động của cơ quan thị giác. Đọc được xem là hoạt động có hai mặt quan hệ mật thiết với nhau, là cơ chế sử dụng mật mã gồm hai phương diện. Một là quá trình vận động của mắt, sử dụng bộ mã chữ âm để phát ra một cách trung thành những dòng văn tự ghi lại lời nói âm thanh. Thứ hai là sự vận dụng tư tưởng, tình cảm sử dụng bộ mã chữ – nghĩa (tức là mối quan hệ giữa các con chữ và lý tưởng). Khái niệm chứa đựng bên trong để nhớ và hiểu được nội dung những gì đã đọc được. Mục tiêu cuối cùng của phát triển kỹ năng đọc là đạt đến sự tổng hợp giữa những mặt riêng lẻ của quá trình đọc

        Dạy Tập đọc là dạy đọc đúng, từ đọc đúng sẽ đi đến đọc hiểu, chính đọc hiểu là mục tiêu cuối cùng của dạy Tập đọc. Phương pháp dạy Tập đọc phải dựa trên những cơ sở của ngôn ngữ học. Nó liên quan mật thiết đến vấn đề ngôn ngữ học như vấn đề chính âm, chính tả, chữ viết, ngữ điệu (thuộc ngữ âm học) vấn đề dấu câu, các kiểu câu (thuộc ngữ pháp học), vấn đề nghĩa của câu, đoạn, bài. Việc hình thành kỹ năng đọc đúng, đọc diễn cảm và đọc hiểu phải dựa trên những tiêu chuẩn đánh giá một văn bản, tính chính xác, tính đúng đắn, tính thẩm mỹ, dựa trên những đặc điểm kiểu ngôn ngữ, của phong cách chức năng, các thể loại văn bản được dùng làm ngữ liệu ở Tiểu học. Hướng đẫn học sinh đọc diễn cảm phải dựa trên những hiểu biết văn học, tính hình tượng, tính tổ chức cao và tính  đa nghĩa của nó.   Với học sinh lớp Ba, đặc điểm tâm lý ở lứa tuổi này đã bắt đầu từ nhận thức cảm tính sang màu sắc lý tính nhiều hơn. Vì vậy trong mục tiêu, yêu cầu của dạy Tập đọc cũng được nâng cao lên, đó là học sinh ngoài đọc đúng, đọc hay, các em còn phải rèn kĩ năng đọc thầm, đọc hiểu đọc cảm thụ tốt nội dung văn bản. Ở giai đoạn này ngôn ngữ của các em rất phát triển, cùng vốn ngôn ngữ thì tư duy của các em cũng rất phong phú, đa dạng, có tính sáng tạo, tưởng tượng cao. Chính vì vậy rèn cho các em kĩ năng đọc, đặc biệt là kĩ năng cảm thụ văn bản tốt để các em có thể đọc văn bản một cách hay hơn, để phát huy tối đa hiệu quả một giờ dạy tập đọc đó chính là mục tiêu của mỗi chúng ta. đó là công cụ của học sinh tiếp cận thế giới, tiếp cận với tri thức nhân loại. 

Tất cả những vấn đề trên là cơ sở vững chắc và có ý nghĩa to lớn đối với học sinh Tiểu học. Nắm vững được điều này giáo viên sẽ tạo điều kiện để học sinh tiếp thu kiến thức một cách thoải mái, chủ động và nắm chắc các kĩ năng dạy phân môn Tập đọc, từ đó phát huy tính tích cực của các em, nâng cao hiệu quả giờ học. Hơn nữa, tuổi của các em ở Tiểu học là tuổi chơi mà học, học mà chơi. Các cơ quan trong cơ thể chưa phát triển hoàn thiện nên mức độ tập trung chú ý lâu chưa bền vững, ngồi lâu trong một tiết học nếu không thay đổi hình thức tổ chức dạy học chắc các em sẽ không thấy thoải mái. Bởi vậy, cần có những biện pháp tổ chức hoạt động dạy và học linh hoạt để các em có cơ hội vừa học, vừa vận động cơ thể. Thông qua trò chơi để học và trong một giờ học, mỗi em được gọi ít nhất hai lần đứng dậy phát biểu ý kiến để có cơ hội thay đổi tư thế. Học phân môn Tập đọc, việc đọc đúng, đọc hiểu và cảm thụ là hai khâu có quan hệ mật thiết với nhau, gắn bó hỗ trợ đắc lực cho nhau. Cảm thụ tốt giúp cho việc đọc diễn cảm được tốt. Ngược lại việc đọc diễn cảm giúp cho cảm thụ bài văn  về những cái hay, cái tinh tế, những tình cảm tốt đẹp về văn bản mình đã đọc. 

2.2. Thực trạng việc dạy và rèn đọc cho học sinh ở trường Tiểu học Hưng Lộc 2 . 

+ Đối với  giáo viên :

        – Giáo viên đã nắm rõ tầm quan trọng của việc dạy Tập đọc ở Tiểu học.  Giáo viên đã chú trọng phương pháp dạy học mới. Đảm bảo quy trình tiết dạy, chú ý luyện phát âm cho học sinh, đã giúp học sinh hiểu nội dung bài học.

        – Một số giáo viên chuẩn bị bài còn phụ thuộc nhiều vào câu hỏi sách giáo khoa, gợi ý sách giáo viên. Chính vì vậy bài dạy mang tính áp đặt đơn điệu,chưa phù hợp với đối tượng học sinh, làm cho học sinh tiếp thu một cách thụ động, ghi nhớ máy móc lời giảng của giáo viên .

       – Quá trình hướng dẫn học sinh đọc cảm thụ chưa quán xuyến tất cả các loại đối tượng mà chỉ tập trung chú ý đến học sinh giao nhiệm vụ luyện đọc cá nhân hoặc đọc để tìm hiểu bài.

       – Việc chọn từ giải nghĩa ở một số giáo viên còn lúng túng, chưa phân biệt được từ khó cần cung cấp và từ chọn cần để giảng về nội dung và nghệ thuật. Giảng từ chưa kết  hợp với giảng ý và gắn với văn cảnh cụ thể. 

       – Một số giáo viên lại biến giờ Tập đọc thành giờ “Giảng văn” nặng nề, không phù hợp đối tượng học sinh. Giọng đọc của nhiều giáo viên chưa thực sự hay, còn mang nặng giọng địa phương, chưa chú trọng việc nhấn giọng ở những từ ngữ mang tính gợi tả, gợi cảm. Thời gian luyện đọc ít, áp đặt cách đọc để học sinh phải đọc thụ động, ít gợi ý để học sinh khám phá, tìm hiểu cách đọc, dẫn đến hiệu quả được trong giờ Tập đọc chưa cao. Chưa chú ý đến việc dạy cho học sinh ngắt, nghỉ và giọng đọc của bài, đặc biệt là chưa dành thời gian cho học sinh được đọc diễn cảm bài văn, bài thơ.

      – Phương tiện trực quan chủ yếu trong tiết Tập đọc là ngôn ngữ của giáo viên và bài tập đọc trong sách giáo khoa, tranh màu phóng to minh họa và một số vật thật hoặc mô hình để giảng từ và ý chưa được sử dụng thường xuyên, triệt để.

      – Giáo viên chưa chú ý đến việc dạy cho học sinh ngắt, nghỉ và giọng đọc của bài, đặc biệt là chưa dành thời gian cho học sinh được từ đọc đúng dẫn đến đọc hay bài văn, bài thơ.

    + Thực trạng việc đọc của học sinh:

     –  Học sinh nhìn chung ít học phân môn Tập đọc ở nhà, nếu có thì học sinh cũng chưa biết cách đọc, chỉ đọc bài một cách qua loa, chiếu lệ chưa có sự chuẩn bị chu đáo. 

      –  Đến lớp nhiều em chưa phát huy vai trò của cá nhân trong quá trình luyện đọc nhất là đọc thầm (Vì đòi hỏi tính tự giác là chủ yếu, trong lúc học sinh khác đọc thành tiếng thì một số em chưa theo dõi) quá trình đọc thành tiếng của bạn là thời gian “nghỉ ngơi’’của  một số em khác.

       – Tuy nhiên ở trường Tiểu học hiện nay, trong một lớp trình độ học sinh không đồng đều. Có học sinh đọc đúng, nhanh, đọc hay nhưng cũng không ít học sinh đọc còn ngắc ngứ, lý nhí, không biết ngắt nghỉ khi gặp dấu câu, không hiểu được sắc thái tình cảm điều đó dẫn đến việc cảm nhận văn bản còn hạn chế. Đặc biệt học sinh lớp 3B ở trường tôi, học sinh thường phát âm sai ở những tiếng có âm đầu như l/n, s/x, t/ch, vần ăn/ ăng.

      – Phần đọc hiểu nắm nội dung bài ở một số học sinh còn khó khăn.

    * Kết quả thực trạng:

      Ngay từ đầu năm (năm học: …………), sau quá trình tìm hiểu thực tế tôi tiến hành điều tra kết quả học tập của học sinh lớp 3B trường Tiểu học Hưng Lộc 2, tôi nhận thấy: Các em mới chỉ dừng lại ở việc đọc to nhưng mức độ đọc lưu loát còn một số em vẫn chưa đạt yêu cầu, các em còn đọc nhát gừng, đọc lặp từ, thêm từ, bớt từ đọc sai về các lỗi phát âm. Số em đọc đúng đọc trôi chảy ,ngắt nghỉ đúng chưa đạt. Mức độ đọc hay chỉ có rất ít em đạt được. Các em chưa thể hiện rõ giọng đọc của từng thể loại như thơ, văn bản kịch… Đặc biệt vẫn còn một số học sinh không biết thế nào là đọc hay. Ngay từ đầu năm học tôi đã phân loại để nắm được trình độ của học sinh, từ đó có kế hoạch luyện đọc cho từng em. Tôi đã thống kê chất lượng đọc của học sinh lớp 3B như sau: