SKKN Một số biện pháp tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học hợp tác môn Toán lớp MộtSKKN Một số biện pháp tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học hợp tác môn Toán lớp Một

I. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài.
Trong thời đại ngày nay, khoa học kỹ thuật phát triển với tốc độ nhanh, thông tin khoa học ngày càng nhiều song thời gian dành cho mỗi tiết học trong trường phổ thông không thay đổi. Để theo kịp sự phát triển của xã hội và cung cấp cho học sinh những kiến thức mới nhất, đầy đủ nhất trong một thời gian có hạn, việc đổi mới phương pháp dạy học luôn là vấn đề được nhiều người quan tâm, nó là khâu then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển tư duy sáng tạo của người học ở mọi quốc gia, mọi thời đại.” Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng năng lực tự học, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên” (Chương I, điều 4, Luật giáo dục nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2005). Thực tế cho thấy việc dạy học nói chung và dạy học ở Tiểu học nói riêng đã có sự đổi mới nhiều về phương pháp. Những phương pháp dạy học kích thích sự tìm tòi, đòi hỏi sự tư duy của học sinh được giáo viên đặc biệt quan tâm. Song để cho giờ học thực sự đổi mới, việc sử dụng hợp lý các hình thức tổ chức dạy học là hết sức cần thiết. Một trong những phương pháp dạy học góp phần hình thành nhu cầu tự học và tự giải quyết vấn đề trong học tập của học sinh đã và đang được khuyến khích, áp dụng là “phương pháp dạy học hợp tác”. Phương pháp này sẽ giúp phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, đào sâu kiến thức, hiệu quả vững bền cho học sinh, đồng thời phát huy cao độ khả năng hợp tác, giúp đỡ nhau trong học tập.
Có thể nói, hợp tác là biểu hiện văn minh của xã hội hiện đại. Muốn có được những người biết làm việc hợp tác, ngay từ bậc Tiểu học phẩm chất này phải được hình thành và rèn luyện. Lớp học với sự đa dạng của các đối tượng học sinh là môi trường tốt để hình thành và rèn luyện kỹ năng hợp tác cho mỗi người. Đối với học sinh Tiểu học việc rèn luyện cho các em kỹ năng hợp tác trong học tập hết sức cần thiết, vì nó tạo điều kiện cho các em có nhiều cơ hội giao lưu, học hỏi và giúp đỡ nhau, góp phần vào việc giáo dục nhân cách cho học sinh. Bên cạnh đó còn giúp các em một số kĩ năng cơ bản để phát triển nhân cách con người trong cuộc sống hàng ngày nhất là học sinh lớp Một. Bởi đối với học sinh lớp Một khả năng tư duy của các em còn non nớt, việc tự hoàn thành nhiệm vụ học tập của một số em còn chậm, trong một lớp có nhiều đối tượng học sinh khác nhau. Với kinh nghiệm nhiều năm liền trực tiếp chủ nhiệm và giảng dạy lớp Một, bản thân tôi đã có “Một số biện pháp tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học hợp tác môn Toán lớp Một” với mong muốn giúp các em phát huy hơn nữa những gì các em đã có, mạnh dạn hơn khi trao đổi nội dung bài học và giao lưu với bạn bè để tìm ra những kiến thức mới liên quan đến nội dung bài học, môn học từ đó các em sẽ đạt được kết quả cao trong học tập.
1.2. Mục đích nghiên cứu.
Nghiên cứu lí luận tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học hợp tác môn Toán lớp Một để vận dụng trong dạy học môn Toán ở Tiểu học nhằm góp phần nâng cao hiệu quả dạy học.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
Quá trình tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học hợp tác trong môn Toán ở Tiểu học.
Học sinh khối lớp Một trường Tiểu học nơi tôi đang công tác năm học …………
1.4. Các phương pháp nghiên cứu.
Phương pháp nghiên cứu lí luận.
Phương pháp điều tra khảo sát.
Phương pháp quan sát.
Phương pháp phỏng vấn.

II. PHẦN NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận.
Mỗi môn học ở Tiểu học đều góp phần vào việc hình thành và phát triển những cơ sở ban đầu, rất quan trọng của nhân cách con người Việt Nam. Trong các môn học ở Tiểu học, cùng với môn Tiếng việt, môn Toán có vị trí quan trọng, vì :
Các kiến thức, kỹ năng của môn Toán ở Tiểu học có nhiều ứng dụng trong đời sống; chúng rất cần thiết cho người lao động, rất cần thiết để học các môn học khác ở Tiểu học và học tập tiếp môn Toán ở Trung học và các cấp học tiếp theo.
Môn Toán giúp học sinh nhận biết những mối quan hệ về số lượng, hình dạng không gian của thế giới hiện thực. Nhờ đó học sinh có phương pháp nhận thức một số mặt của thế giới xung quanh và biết cách hoạt động có hiệu quả trong đời sống.
Môn Toán góp phần quan trọng trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề; nó góp phần phát triển trí thông minh, cách suy nghĩ độc lập, linh hoạt, sáng tạo…
Đặc biệt đối với học sinh lớp Một, môn Toán lại càng quan trọng, vì : Vào lớp Một, lần đầu tiên trẻ em được tiếp xúc với toán học với tư cách là một môn học, sự kiện này sẽ quy định về đặc điểm quá trình nhận thức của trẻ em. Cụ thể hơn, trẻ em sẽ tiếp xúc với các đối tượng toán học, các quan hệ toán học, các phép toán…ban đầu làm nền tảng cho quá trình học môn Toán sau này. Lần đầu tiên trẻ em được làm quen và rèn luyện với các thao tác tư duy trong dạy học toán như là quan sát, so sánh, phân tích, tổng hợp, chứng minh…
Trong những năm gần đây bậc Tiểu học quan tâm nhiều đến đổi mới phương pháp dạy học. Việc đổi mới phương pháp dạy học được đồng bộ về chương trình sách giáo khoa, thiết bị đồ dùng dạy học và đánh giá kết quả học tập của học sinh. Để đáp ứng được với những đổi mới như trên trong giáo dục thì việc chọn các hình thức tổ chức dạy học làm sao cho phù hợp và mang lại hiệu quả cao là hết sức cần thiết.
Ta thấy rằng : Học sinh hình thành được kiến thức, rèn luyện được kỹ năng và tích lũy được vốn kinh nghiệm chủ yếu là do quá trình học tập, tương tác giữa thầy và trò, giữa trò và trò thông qua môi trường dạy học và giáo dục. Kết quả học tập cao hay thấp là do mỗi học sinh tích cực tương tác và trao đổi nhiều hay ít trong môi trường học tập. Vai trò quan trọng của nhóm học tập hợp tác thể hiện ở chỗ : Tạo cơ hội để mỗi học sinh đưa ra giải pháp, trình bày cách giải quyết, hướng suy nghĩ về nội dung học tập mà không e ngại như khi trình bày trực tiếp với giáo viên trên lớp. Thông qua thảo luận, mỗi học sinh có thể tự so sánh biết được tính hợp lí, tính đúng đắn trong cách giải quyết, trình bày của mình và của bạn. Tự đưa ra những thông tin phản hồi nhanh thể hiện sự hiểu biết hoặc không hiểu biết về nội dung học tập. Từ đó so sánh đối chiếu với các thông tin từ bạn bè mà tự điều chỉnh nhận thức.
Đối với học sinh Tiểu học nói chung, học sinh lớp Một nói riêng, việc lựa chọn hình thức tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học hợp tác ở môn Toán là hết sức quan trọng. Vì hình thức tổ chức dạy học này vừa đáp ứng được yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay và vừa nâng cao được chất lượng học tập cho học sinh.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến.
Trường Tiểu học nơi tôi công tác là một trong những trường thuộc xã khó khăn của huyện, thiếu thốn về cơ sở vật chất, phòng học (trong năm học này Nhà trường có 8 phòng học/11 lớp) do vậy Ban giám hiệu nhà trường phải tổ chức cho giáo viên và học sinh trong trường dạy – học 2 ca, nên việc tổ chức cho các em tham gia học 2 buổi/ngày chưa được thực hiện hay việc tổ chức cho các em tham gia các buổi sinh hoạt ngoại khóa còn hạn chế nên nhiều em chưa thật sự mạnh dạn trong giao tiếp, trong học tập cũng như trong sinh hoạt. Để giúp các em nhất là học sinh lớp Một mạnh dạn hơn trong giao tiếp, hình thành và nắm vững các kiến thức đã học thì ngoài sự giúp đỡ của giáo viên chủ nhiệm lớp thì cần có sự hỗ trợ, giúp đỡ của các bạn trong giờ học, trong các môn học cụ thể. Sự gần gũi với học sinh, thấu hiểu được những gì mà bản thân mỗi học sinh cần giúp đỡ nên qua nhiều năm trực tiếp dạy học lớp Một tôi đã tích lũy được “Một số biện pháp tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học hợp tác môn Toán lớp Một”. Chính vì vậy mà ngay từ khi nhận lớp tôi đã tìm hiểu sâu đặc điểm của học sinh trong lớp Một do tôi phụ trách nhằm phân loại đối tượng học sinh, phân chỗ ngồi hợp lý để giúp học sinh khi tham gia hợp tác sẽ thuận tiện hơn. Cụ thể như sau :
Lớp
Sĩ số
HS nam
HS nữ
SL
TL
SL
TL
1A
31
19
61,2
12
38,8

Về thuận lợi :
– Ban giám hiệu đã quan tâm chỉ đạo sát sao đến công tác chuyên môn.
– Hàng tuần các tổ, khối sinh hoạt chuyên môn để tìm ra và thống nhất các phương pháp dạy học thích hợp. Đây là cơ hội cho giáo viên trong trường nói chung và trong tổ nói riêng để trao đổi, học tập kinh nghiệm lẫn nhau.
– Giáo viên nhiệt tình, quan tâm đến tất cả các đối tượng học sinh trong lớp.
– Học sinh chăm, ngoan, thích tham gia hoạt động hợp tác trong nhóm.
Về khó khăn :
+ Về phía Nhà trường : Do điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ cho giảng dạy còn chưa được đầy đủ, bàn ghế một số phòng học chưa chuẩn, chưa phù hợp cho việc tổ chức một số hoạt động dạy học. Bên cạnh đó, sự nỗ lực của giáo viên trong việc tìm phương pháp giảng dạy phù hợp với bộ môn đôi lúc chưa đồng bộ, vẫn còn có giáo viên đôi khi còn chưa linh hoạt trong việc lựa chọn các hình thức tổ chức dạy học phù hợp với từng tình huống, từng thời điểm và từng đối tượng học sinh, nhất là hình thức tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học hợp tác nên phần nào ảnh hưởng đến hiệu quả học tập và chất lượng môn Toán.
+ Về phía gia đình : Đa số phụ huynh học sinh là gia đình nông nghiệp, kinh tế gia đình còn nhiều khó khăn. Sự đầu tư về thời gian, vật chất phục vụ cho việc học tập của con em chưa hợp lý. Ngoài ra, còn một số phụ huynh do hoàn cảnh kinh tế gia đình phải đi làm ăn xa nên để con ở nhà với ông bà tuổi đã cao nên việc hiểu biết tâm lý con trẻ còn hạn chế nên việc trao đổi giao tiếp với con trẻ cả về học tập và cuộc sống thường ngày cũng ảnh hưởng rất nhiều.
Đứng trước thực trạng đó, tôi đã băn khoăn suy nghĩ và trăn trở phải làm thế nào để nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán. Vì vậy, ngay từ Tuần 8 của năm học, tôi đã cho kiểm tra chất lượng và tìm ra được một số nguyên nhân, từ đó đề ra các biện pháp khắc phục.
Kiểm tra ban đầu bằng thực tế của học sinh Lớp 1A, có kết quả như sau :

Sĩ số
HS hoàn thành
HS chưa hoàn thành

31
SL
TL
SL
TL
20
64,5
11
35,5

Qua giảng dạy và theo dõi cho thấy, nguyên nhân chủ yếu là do đa phần các em sinh ra trong gia đình nông nghiệp, điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn. Đặc biệt đối với học sinh lớp Một, lần đầu tiên các em được tiếp xúc với Toán nên tư duy của các em còn non nớt, khả năng phân tích, tổng hợp của các em rất hạn chế.
Nguyên nhân thứ hai là trong lớp có rất nhiều đối tượng học sinh, khả năng tiếp thu của một số em còn hạn chế, các em chưa thể tự mình hoàn thành được nhiệm vụ học tập của mình nếu không có sự hướng dẫn cụ thể của giáo viên và sự hợp tác của bạn bè.
Từ những cơ sở lý luận và thực tiễn trên, tôi xin mạnh dạn đề xuất “Một số biện pháp tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học hợp tác môn Toán lớp Một “.
2.3. Các giải pháp giúp tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học hợp tác môn Toán lớp Một.
* Giải pháp 1 : Giúp học sinh hiểu được khái niệm về phương pháp dạy học hợp tác.
Dạy học hợp tác là một phương pháp dạy học trong đó mỗi học sinh đều được học tập trong một hoặc nhiều nhóm, có sự cộng tác giữa các thành viên trong nhóm, giữa các nhóm và với sự hướng dẫn của giáo viên để đạt mục đích chung.

Phương pháp dạy học hợp tác vai trò của người giáo viên là người tổ chức, điều khiển việc học của học sinh thông qua học tập hợp tác. Hợp tác vừa là phương tiện vừa là mục tiêu của dạy học.
Hoạt động trong giờ dạy học hợp tác bao gồm : Hợp tác giữa các học sinh trong một nhóm ( bao gồm cá nhân tự nghiên cứu Thảo luận nhóm Trình bày kết quả thảo luận của nhóm; hợp tác giữa các nhóm (gồm hoạt động ghép hoặc đồng nhất hóa các kết quả học tập. Học tập lẫn nhau giữa các nhóm, tư duy tổng hợp, phê phán) và hợp tác giữa học sinh và giáo viên (bao gồm hoạt động phân tích tổng hợp, hợp thức các kiến thức đã thảo luận).
Dạy học hợp tác phải tạo một quy tắc chung cho một lớp hoặc một nhóm hợp tác, mọi người đều phải tuân theo quy tắc chung đó một cách bình đẳng. Nếu trong tổ, trong nhóm có sự cách li, sự cạnh tranh cá nhân thì dạy học hợp tác sẽ không đem lại kết quả tốt.