SKKN Một số biện pháp ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học toán lớp 1

1. MỞ ĐẦU
1.1 Lí do chọn đề tài:
Hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) vào dạy học đã phát triển rộng ở các cấp học. Công nghệ thông tin có tác dụng mạnh mẽ làm thay đổi phương pháp, phương thức dạy học. Công nghệ thông tin là phương tiện để tiến tới “xã hội học tập”.
Trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, chúng ta đang thực hiện việc tuyên truyền, quảng bá khuyến khích giáo viên, học sinh học và sử dụng CNTT-TT để nâng cao kỹ năng dạy và học, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục. Mục tiêu cuối cùng của việc ứng dụng CNTT-TT trong dạy học là nâng cao một bước cơ bản chất lượng học tập cho học sinh, tạo ra một môi trường giáo dục mang tính tương tác cao.
Đặc biệt với môn Toán là môn học có khả năng giáo dục rất lớn, nó là công cụ cần thiết để học các môn học khác. Ngoài ra môn Toán còn giúp các em học sinh nhận thức thế giới xung quanh rèn cho học sinh phương pháp suy nghĩ, tác phong làm việc khoa học.
Việc sử dụng giảng dạy bằng công nghệ thông tin trong việc dạy Toán đã giúp học sinh từng bước phát triển tư duy,rèn luyện phương pháp và kỹ năng lôgíc, tập dượt khả năng quan sát, phỏng đoán tìm tòi. Phát huy khả năng tư duy độc lập,sáng tạo quá trình tự học, tự chiếm lĩnh kiến thức thông qua các phần mềm máy tính. Giờ học Toán bằng công nghệ thông tin diễn ra một cách nhẹ nhàng, sinh động. Đó là công việc hết sức quan trọng với người dạy và người học trong khi truyền thụ và lĩnh hội kiến thức.
Đối với học sinh lớp 1 các em nhận thức tiếp thu bài học thường gắn với hành động trực quan,trẻ thích quan sát các sự vật hiện tượng có màu sắc sặc sỡ, hấp hẫn, khả năng kiểm soát, điều khiển chú ý còn hạn chế. Ở giai đoạn này trẻ chỉ quan tâm chú ý đến những môn học, giờ học có đồ dùng trực quan sinh động, hấp dẫn có nhiều tranh ảnh,trò chơi …Sự tập trung chú ý khái quát của trẻ còn yếu và thiếu tính bền vững, chưa thể tập trung lâu dài và dễ bị phân tán trong quá trình học tập.
Trong những năm qua việc ứng dụng công nghệ thông tin đã vận dụng tuy nhiên trong quá trình giảng dạy giáo viên cũng còn nhiều vấn đề cần quan tâm, một bộ phận giáo viên khả năng, kiến thức tin học hạn chế, một số gv cao tuổi, một bộ phận chưa hiểu hết ý nghĩa, hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong việc đổi mới PPDH. Vì vậy vấn đề đặt ra là làm thế nào để giáo viên ứng dụng công nghệ thông tin có hiệu quả trong quá trình giảng dạy? Chính vì những lý do trên,tôi thiết nghĩ việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy là việc làm hết sức cần thiết. aNó đáp ứng được những yêu cầu đổi mới của sự nghiệp phát triển giáo dục,trong thời kỳ công nghiệp hoá-hiện đại hoá đất nước. Bản thân tôi mạnh dạn tập trung nghiên cứu và rút ra “Một số biện pháp ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học toán lớp 1”. Làm đề tài nghiên cứu với mong muốn nâng cao chất lượng dạy và học ở học sinh lớp 1D nói riêng và học sinh khối 1 Trường Tiểu học Thị Trấn nói chung.
1.2. Mục đích nghiên cứu:
Đưa ra một số biện pháp về áp dụng công nghệ thông tin trong dạy học Toán lớp 1 để nâng cao chất lượng dạy học nói chung và dạy Toán nói riêng.
Rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân và cho đồng nghiệp khi dạy về áp dụng công nghệ thông tin trong dạy học Toán lớp 1.
Bước đầu tập nghiên cứu khoa học qua đề tài “Một số biện pháp áp dụng công nghệ thông tin trong dạy học Toán lớp 1”
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
– Viêc giảng dạy của GV khối 1
– Việc học Toán của HS lớp 1 Trường Tiểu học Thị Trấn Nga Sơn.
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu về tài liệu bộ môn Toán,Tài liệu BDTX,đổi mới phương pháp dạy học,các văn bản chỉ đạo… để nắm rõ hơn về cơ sở lí luận những tri thức cần thiết phục vụ cho đề tài.
* Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp quan sát,điều tra: Quan sát việc dạy và việc học của GV, HS
Phương pháp nghiên cứu sản phẩm: Chấm vở bài tập của HS, chấm bài kiểm tra…làm cơ sở để tìm ra thực trạng.
Phương pháp thống kê:
Phương pháp thực nghiệm:.+Thăm lớp, dự giờ
+ Sử dụng bảng biểu đối chiếu. + Kiểm tra chất lượng sau giờ học.
+ Thực nghiệm dạy bằng giáo án điện tử.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận:
Ngày nay, khi công nghệ thông tin càng phát triển thì việc ứng dụng công nghệ thông tin vào các lĩnh vực trong xã hội là một điều tất yếu.Công nghệ thông tin mở ra triển vọng to lớn trong việc đổi mới phương pháp và hình thức dạy học. Những phương pháp dạy học theo cách tiếp cận kiến tạo, phương pháp dạy học theo dự án, dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề càng có nhiều điều kiện để ứng dụng rộng rãi. Các hình thức dạy học như dạy học đồng loạt, dạy theo nhóm, dạy cá nhân cũng có những đổi mới trong môi trường công nghệ thông tin và truyền thông. Nếu trước kia người ta nhấn mạnh tới phương pháp dạy sao cho học sinh nhớ lâu, dễ hiểu, thì nay phải đặt trọng tâm là hình thành và phát triển cho học sinh các phương pháp học chủ động. Nếu trước kia người ta thường quan tâm nhiều đến khả năng ghi nhớ kiến thức và thực hành kỹ năng vận dụng, thì nay chú trọng đặc biệt đến phát triển năng lực sáng tạo của học sinh. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học là nâng cao một bước cơ bản chất lượng học tập cho học sinh, tạo ra một môi trường giáo dục mang tính tương tác cao chứ không đơn thuần chỉ là “thầy đọc, trò chép” như kiểu truyền thống, học sinh được khuyến khích và tạo điều kiện để chủ động tìm kiếm tri thức.
Môn Toán lớp 1có tầm quan trong rất lớn trong cuộc sống hàng ngày của các em. Là một môn học giúp học sinh rèn luyện năng lực suy nghĩ và phát triển trí tuệ. Cùng với tri thức trong nhà trường, môn toán còn cung cấp cho học sinh những kiến thức, kỹ năng toán học như: kỹ năng tính toán, kỹ năng vẽ hình, kỹ năng đọc và kỹ năng dùng những công cụ toán học. Chúng ta đã biết, ở lứa tuổi học sinh tiểu học, nhờ sự phát triển của hệ thống tín hiệu thứ 2, học sinh bước đầu có khả năng thực hiện việc phân tích, tổng hợp; trừu tượng hoá, khái quát hoá và những suy luận đơn giản kích thích trí tưởng tượng. … Những kỹ năng đó cần thiết cho người lao động trong thời đại mới. Dạy học toán ở tiểu học còn góp phần hình thành và rèn luyện các phẩm chất, các đức tính cần cù, nhẫn nại, ý thức vượt khó…việc phát triển trí thông minh cho trẻ thông qua môn toán là hết sức cần thiết.
Học sinh tiểu học còn nhỏ nên quá trình nhận thức thường gắn với những hình ảnh trực quan sinh động ,những hoạt động cụ thể.Quá trình nhận thức của học sinh lớp 1 rất cần đến những phương tiện trực quan sinh động. Đặc biệt là phương tiện trực quan sinh động, rõ nét sẽ thu hút được sự chú ý của học sinh. Trong những tiết học có đồ dùng trực quan đẹp, học sinh sẽ chú ý đến bài giảng hơn và kết quả là học sinh tiếp thu bài tốt hơn, ghi nhớ lâu hơn. Chính vì vậy mà sử dụng đồ dùng dạy học thông qua công nghệ thông tin đối với học sinh tiểu học đặc biệt là học sinh lớp 1 là cần thiết và rất thích hợp.
Vậy làm thế nào để giáo viên ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học toán lớp 1 có hiệu quả ? Giải pháp cần thực hiện là gi?
2.2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu:
2.2.1. Thực trạng chung:
Nhìn chung nhiều năm gần đây thực hiện sự chỉ đạo của của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc“ứng dụng công nghệ thông tin”trong dạy học ở các nhà trường và đặc biệt là trường Tiểu học Thị Trấn Nga Sơn đã chỉ đạo và đã làm nhưng có phần hạn chế. Một trong những khó khăn của việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học là mất khá nhiều thời gian để tra cứu các dữ liệu,các phần mềm hỗ trợ.Việc thực hiện một bài dạy bằng công nghệ thông tin với những hình ảnh sống động trên các Slide đòi hỏi trình độ tin học của giáo viên phải thuần thục. và phải đầu tư nhiều về thời gian nên khó thực hiện..
2.2.2. Thực trạng việc dạy toán 1 của giáo viên khối 1 ở Trường Tiểu học Thị Trấn Nga Sơn.
Giáo viên của trường Tiểu học Thị Trấn mặt bằng chung các đồng chí có trình độ chuyên môn cao, chỉ còn lại một số giáo viên cao tuổi là có trình độ trung học sư phạm. Qua dự giờ các đồng chí GV khối 1 và thông qua khảo sát tôi nhận thấy:
Thực trạng trong việc dạy đã có vận dụng nhưng không thường xuyên chủ yếu là khi thao giảng giáo viên mới sử dụng. Bên cạnh đó cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ cho 1 tiết dạy bằng công nghệ thông tin không đầy đủ như:máy chiếu, máy tính ở trường còn ít,trình độ tin học của một số giáo viên còn hạn chế (do tuổi cao, sức khoẻ yếu) nên giáo viên khối 1 không có điều kiện học tập về máy vi tính. Mặt khác giáo viên Tiểu học là GV vừa dạy vừa chăm học sinh và cho rằng việc ứng dụng công nghệ thông tin là một việc làm không cần thiết,dẫn đến ý thức tự học cũng bị hạn chế.
Hơn nữa trong quá trình thiết kế bài dạy một số tiết vận dụng hình ảnh nhưng chưa cao, việc chọn màu sắc, hiệu ứng, phông nền hay phông chữ đôi khi chưa phù hợp.Vì thời gian đầu tư chưa nhiều cũng như kỹ năng căn chỉnh hình ảnh chưa biết. Việc đi tìm hình ảnh minh hoạ, âm thanh sôi động phù hợp còn gặp rất nhiều khó khăn. Đây chính là yếu tố mà một số giáo viên thường đưa ra để tránh né việc thực hiện dạy bằng công nghệ thông tin. Hay chỉ ứng dụng công nghệ thông tin khi có nhu cầu, tức là chỉ có thao giảng,dự giờ mới sử dụng và mang tính đối phó cho xong. Còn lại một số giáo viên chỉ dạy theo phương pháp hiện hành nên chưa khơi dậy được tính tích cực học tập của học sinh, không khí lớp học nặng nề, các em khó phát huy được khả năng sáng tạo.
2.2.3. Thực trạng đối với học sinh:
Học sinh trường Tiểu học Thị Trấn có chất lượng đại trà tương đối tốt, là một trong những trường luôn được phòng giáo dục đánh giá cao. Phần lớn các em đều là gia đình cán bộ và buôn bán… bố mẹ các em, luôn quan tâm chăm lo cho con em đó là điều kiện thuận lợi dẫn đến mặt bằng chất lượng đại trà của nhà trường luôn đạt kết quả cao. Học sinh ngày nay được tiếp xúc với khoa học kĩ thuật hiện đại nên trí tuệ của các em ngày càng phát triển, nhiều em có khả năng tiếp thu các dạng toán rất nhanh. Có nhiều học sinh đã đạt giải cao trong kì thi giao lưu cấp huyện, cấp tỉnh,… Tuy nhiên một thực tế cho thấy chất lượng học toán của học sinh đầu vào lớp 1 không đồng đều. Cụ thể là:
+ Đối với học sinh lớp 1 các em còn nhỏ,nên việc nhìn những hình ảnh trên máy tính là quá xa lạ.Bên cạnh đó do tâm lí lứa tuổi của các em đang còn chơi nhiều hơn học nên phần nào ảnh hưởng đến quá trình tiếp thu cũng như kết quả học tập. các em thường chăm chú vào các hình ảnh mà các em thích, không để ý đến yêu cầu kiến thức mà giáo viên đưa ra.
+ Về phía phụ huynh việc đưa công nghệ thông tin vào giảng dạy là một biện pháp thực hiện cho phương pháp đổi mới. Song họ cho rằng học sinh lớp 1 còn quá nhỏ, chưa biết gì nên không thể học được. Do đó mà thiếu đi sự động viên, khích lệ kịp thời để các em phấn đấu.
2.2.4. Kết quả của thực trạng :
Ngay từ đầu năm học, các em chưa được học tiết dạy theo công nghệ thông tin tôi đã kiểm tra việc nắm kiến thức về Toán học qua tranh không có hình ảnh động và âm thanh.

Kết quả thu được ở một số lớp như sau:
Lớp
Sĩ số
Mức độ đúng nhanh, điểm 9-10 (HTT)
Mức độ đúng điểm 7-8
( HT)
Mức độ chậm điểm 5-6
(HT)
Chưa biết
điểm < 5 (CHT)

SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
1A
29
7
24.1
8
27.6
10
34.5
4
13.8
1B
30
6
20.0
9
30.0
12
40.0
3
10.0
1C
29
8
27.6
10
34.5
9
31.0
2
6.9
1D
30
3
10.0
5
16.7
12
40.0
10
33.3

Kết quả điều tra khảo sát trên tôi thấy. Khả năng làm toán nhanh,đúng của học sinh tỉ lệ chưa cao ở các lớp.Nhất là việc làm Toán chậm còn khá cao chiếm trên 30%, mức độ làm toán chưa biết chiếm tỉ lệ nhiều.
Từ thực trạng nói trên,cùng với phong trào thực hiện đổi mới ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học của khối lớp1.Tôi thấy cần phải nhận thức đúng về thực trạng và xác định rõ nguyên nhân tìm ra giải pháp để nâng cao hiệu quả giảng dạy nói chung và dạy học bằng công nghệ thông tin trong dạy Toán nói riêng là một việc làm thiết yếu.Bản thân tôi đã mạnh dạn đi sâu nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Toán lớp 1 ở trường Tiểu học Thị Trấn, huyện Nga Sơn.
2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề:
2.3.1. Nâng cao nhận thức về tin học phục vụ cho ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học:
Thực tế những năm trước đây, đại bộ phận giáo viên, đặc biệt là giáo viên tiểu học nhận thức về tin học rất hạn chế, họ cho rằng máy tính chỉ như là một cái máy đánh chữ, giúp giáo viên soạn bài, có cũng được, không có thì viết bằng tay, họ chưa thể hình dung được máy vi tính có vai trò và tác dụng như thế nào, đặc biệt là đối với quá trình dạy và học. Tuy nhiên biết sử dụng máy vi tính nhưng khi áp dụng soạn giảng bằng giáo án điện tử lại là điều không đơn giản.
Các năm học trước, giáo viên tham gia thi giáo viên giỏi có dạy bằng giáo án điện tử, nhưng bài giảng đều do giáo viên sưu tầm, soạn, chỉnh sửa, giáo án rồi trình chiếu, sử dụng. Phần lớn GV ngại dạy bằng công nghệ thông tin vì cho rằng sẽ tốn thời gian để chuẩn bị bài giảng.Để tạo được những hình ảnh đẹp, sống động trên các slide đòi hỏi phải mất nhiều thời gian đi tìm hình ảnh minh họa, âm thanh, tư liệu, phù hợp với nội dung bài dạy.Ngoài cách biết tạo phần mềm Power Point GV cần có tính sáng tạo thẩm mỹ sự nhạy bén để tìm tư liệu nhất là phải đam mê.Chính vì những những khó khăn đó mà GV chỉ ứng dụng trong các tiết thao giảng,dự giờ ít sử dụng trong các tiết dạy thông thường. Hiện tại mấy năm gần đây bản thân tôi đã sử dụng giáo án điện tử khi lên lớp thường xuyên.Trong năm học ………..này tôi đã dạy bằng công nghệ thông tin khi lên lớp đối với môn Toán ở lớp 1D.Trường Tiểu học Thị Trấn Nga Sơn mà tôi trực tiếp giảng dạy. Để thiết kế được những giáo án điện tử như vậy thì cần có những kiến thức cơ bản sau:
Học cách sử dụng máy vi tính thành thạo:
Để làm được điều này tôi đã thực hiện đăng kí đi học tin học nhằm trang bị kiến thức cho mình.Tôi đã đăng kí tham dự lớp tin học.Bản thân tôi đã chăm chỉ học tập và được cấp kết quả chứng chỉ tin học trình độ C.