SKKN Một số kinh nghiệm dạy đọc thành tiếng cho học sinh lớp 3

1. MỞ ĐẦU.
2. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

        Đào tạo thế hệ trẻ trở thành những người năng động, sáng tạo, độc lập tiếp thu tri thức là một vấn đề mà nhiều nhà giáo dục đã và đang quan tâm trong giai đoạn hiện nay. Trong đó bậc tiểu học là bậc học nền móng cho việc hình thành nhân cách, tri thức ở học sinh. Các môn học ở bậc Tiểu học có liên quan mật thiết và cùng hỗ trợ cho nhau. Trong các môn học ở Tiểu học, môn Tiếng Việt là môn vô cùng quan trọng bởi nó là chìa khoá để các em học tốt các môn học khác.

      Môn Tiếng Việt ở Trường Tiểu học có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh. Năng lực hoạt động ngôn ngữ thể hiện trong bốn dạng hoạt động, tương ứng với chúng là bốn kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết. Môn Tiếng Việt ở Tiểu học gồm nhiều phân môn: Tập đọc, Luyện từ và câu, Chính tả, Kể chuyện, Tập làm văn. Trong đó phân môn Tập đọc là phân môn có vị trí đặc biệt vì nó đảm nhiệm việc hình thành và phát triển cho học sinh kĩ năng đọc – một kĩ năng quan trọng hàng đầu của học sinh bậc tiểu học; nó có nhiệm vụ trau dồi kiến thức tiếng Việt cho học sinh. Bởi phần lớn những tri thức, kinh nghiệm của đời sống, những thành tựu khoa học, tư tưởng tình cảm của các thế hệ trước và của cả những người đương thời phần lớn đã được ghi lại bằng chữ viết. Nếu không biết đọc thì con người không thể tiếp thu được nền văn minh của loài người, không thể làm chủ trong xã hội hiện đại. Hơn nữa, đọc giúp các em chiếm lĩnh được ngôn ngữ dùng trong giao tiếp và học tập. Đọc là một công cụ để học tập các môn học. Đọc tạo ra hứng thú và động cơ học tập, tạo điều kiện để học sinh có khả năng tự học và học suốt đời. Nó là khả năng không thể thiếu của con người thời đại văn minh. Đọc trở thành một đòi hỏi cơ bản đầu tiên của trẻ em. Đầu tiên các em phải học đọc, sau đó phải đọc để học. Chính vì thế, dạy đọc có ý nghĩa to lớn ở Tiểu học. 

Việc dạy và học Tiếng Việt ở Trường Tiểu học đang đặt ra rất nhiều vấn đề cần giải quyết. Có rất nhiều cán bộ nghiên cứu và nhà giáo tâm huyết đã bỏ công sức đi sâu nghiên cứu, tìm tòi tổng kết kinh nghiệm về việc dạy tiếng mẹ đẻ. Năm học …………, PGD thành phố Thanh Hóa cũng đã triển khai chuyên đề “Nói chuẩn, viết chuẩn tiếng phổ thông” đến các trường học. Vấn đề nóng hổi đang đặt ra là làm thế nào để học sinh biết đọc đúng tiếng phổ thông, biết nói chuẩn, viết chuẩn, sử dụng Tiếng Việt một cách thành thạo, giúp các em biểu đạt tư tưởng, tình cảm của mình bằng tiếng mẹ đẻ ngày càng chính xác, phong phú và sinh động hơn.

Chất lượng giáo dục hiện nay nói chung và chất lượng đọc thành tiếng ngày một được nâng lên, phù hợp với xu thế phát triển của thời đại. Song trong thực tế, chúng ta phải thẳng thắn thừa nhận rằng bên cạnh một số học sinh đọc đạt theo yêu cầu nhưng vẫn còn không ít học sinh chưa đọc được theo yêu cầu, mục tiêu của bài học. Kết quả đọc của các em chưa đáp ứng được yêu cầu của việc hình thành kĩ năng đọc. Phần lớn các em đọc bị ảnh hưởng rất nhiều bởi tiếng địa phương. Các em chưa nắm chắc công cụ hữu ích để lĩnh hội tri thức, tư tưởng, tình cảm của tác giả chứa đựng trong văn bản được đọc. Chính sự hạn chế này đã làm ảnh hưởng đến chất lượng học tập các môn học khác nhất là môn Toán. Đây là vấn đề hiện nay luôn được các nhà trường và xã hội quan tâm và tìm giải pháp để khắc phục. Trước thực trạng này tôi rất băn khoăn và lo lắng làm sao để các em đọc đúng, đọc nhanh, đọc hay. Đây chính là vấn đề mà tôi rất quan tâm và nó luôn thôi thúc tôi trong suốt quá trình dạy học. 

Thật may mắn cho tôi, trong năm học này, tôi được phân công giảng dạy lớp 3A . Đó là điều kiện tốt giúp tôi tìm hiểu rõ về đặc điểm tâm sinh lí của các em, thực trạng của việc đọc và đề ra các biện pháp để rèn kĩ năng đọc cho các em. Bên cạnh đó, trong quá trình công tác tại Trường Tiểu học Nguyễn Bá Ngọc, những khó khăn mà tôi  gặp phải luôn được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường và tập thể đồng nghiệp chia sẻ. Chính sự chia sẻ nhiệt tình đó đã góp phần tạo nên nhiều kinh nghiệm hữu ích được áp dụng thành công. Trong đó, sáng kiến kinh nghiệm về dạy đọc thành tiếng cho học sinh là vấn đề mà tôi và đồng nghiệp hết sức quan tâm.

Với những lí do trên, ngay đầu năm học, tôi đã mạnh dạn áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: “Một số kinh nghiệm dạy đọc thành tiếng cho học sinh lớp 3” vào việc dạy đọc thành tiếng cho học sinh ở lớp 3A, Trường Tiểu học Nguyễn Bá Ngọc .

II.MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

– Tôi nghiên cứu đề tài này nhằm mục đích nâng cao chất lượng học sinh chưa hoàn thành, giúp học sinh biết đọc đúng tiếng phổ thông, biết nói chuẩn, viết chuẩn, sử dụng Tiếng Việt một cách thành thạo, giúp các em biểu đạt tư tưởng, tình cảm của mình bằng tiếng mẹ đẻ ngày càng chính xác, phong phú và sinh động hơn. Từ đó giúp các em làm giàu kiến thức về ngôn ngữ đời sống và văn học.

III.ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

– Tìm hiểu nội dung, phương pháp dạy đọc thành tiếng cho học sinh lớp 3 đúng tiếng phổ thông.

– Tiến hành thực nghiệm 

IV.PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết

– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin.

– Phương pháp thống kê, xử lí số liệu.

1. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
3. Cơ sở tâm sinh lí lứa tuổi học sinh Tiểu học:

  Học sinh lớp 3 – con người với cấu tạo đầy đủ các bộ phận của một cơ thể đang phát triển. Trong đó, cơ quan cấu âm, ngôn ngữ phát triển mạnh phù hợp với sự tiếp nhận dễ dàng các hoạt động mới theo chức năng của chúng. Đó là làm quen với Tập đọc.

Sự phát triển tâm sinh lí của học sinh lớp 3 đang ở sự giao thời của lứa tuổi sao nhi đồng và lứa tuổi thiếu niên. Ở lứa tuổi này khả năng nhận thức, tư duy, tưởng tượng, tình cảm, trí nhớ và nhân cách học sinh đang được hình thành, tiềm tàng khả năng phát triển. Song sự phát triển tâm lí, tri thức kinh nghiệm chưa được nhiều, chưa nhận thức đầy đủ, khái quát mà các em thiên về nhận thức trong những trường hợp, hoàn cảnh cụ thể. Các em rất hồn nhiên, ngây thơ, trong sáng, hiếu động, tò mò, thích hoạt động khám phá. Thầy cô là hình tượng mẫu mực nhất được trẻ tôn sùng. 

Dạy Tập đọc cho học sinh Tiểu học bước đầu đem đến sự vận động khoa học cho bộ não, các cơ quan phát âm và ngôn ngữ; đem đến những tinh hoa văn hoá, văn học nghệ thuật trong tâm hồn trẻ, rèn luyện tình cảm đạo đức, ý chí, ý thức hành động đúng cho trẻ, phát triển khả năng học các môn học khác, là điều kiện phát triển toàn diện cho học sinh tiểu học.

Chính vì vậy, dạy đọc cho học sinh Tiểu học phải phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của học sinh Tiểu học đồng thời phải phù hợp với sự phát triển của 

 khoa học xã hội.

2. Cơ sở ngôn ngữ học:

Tiếng Việt là chữ ghi âm, nghĩa là viết như thế nào thì đọc như thế ấy. Đọc là một dạng hoạt động ngôn ngữ, là quá trình chuyển từ hình thức chữ viết sang hình thức nói có âm thanh và thông hiểu nó, là quá trình chuyển trực tiếp từ hình thức chữ viết thành đơn vị nghĩa không có âm thanh (đọc thầm). Đọc là một hoạt động trí tuệ phức tạp, là sự tiếp nhận thông tin bằng chữ viết dựa vào hoạt động của cơ quan thị giác. Đọc bao gồm những yếu tố như: Tiếp nhận bằng mắt, hoạt động của cơ quan phát âm, cơ quan thính giác và thông hiểu những gì đọc được. 

Nhiệm vụ của sự phát triển kĩ năng đọc là đạt đến sự tổng hợp giữa các mặt riêng lẻ này của quá trình đọc.

Phương pháp của dạy Tập đọc phải dựa trên những cơ sở của ngôn ngữ học như: chính âm, chính tả, chữ viết, nghĩa của từ, câu, đoạn, văn bản, ngữ điệu, tình cảm ngôn ngữ. Đây cả là một nghệ thuật, nghệ thuật trong lao động dạy học sáng tạo của người thầy Tiểu học. Dạy Tập đọc sẽ càng tinh tế, càng sáng tạo, càng hiệu quả khi ta nghiên cứu vận dụng tốt những thành tựu của ngôn ngữ học.

3. Cơ sở của phương pháp dạy học Tiểu học:

Tập đọc là phân môn thực hành. Nhiệm vụ quan trọng của nó là hình thành năng lực đọc cho học sinh. Năng lực đọc được tạo nên từ bốn kĩ năng: đọc đúng, đọc nhanh, đọc có ý thức và đọc hay. Kĩ năng đọc có nhiều mức độ, tầng bậc khác nhau. Đọc không chỉ là công việc giải quyết bộ mã gồm 2 phần: chữ viết – phát âm. Nó không chỉ là sự “đánh vần” theo đúng các kí hiệu chữ viết. Mức độ kĩ năng được tăng dần, chúng hỗ trợ lẫn nhau và cái đích cuối cùng là kĩ năng đọc hiểu tức là đọc hiểu văn bản. Học sinh có hiểu văn bản thì mới giáo dục được sự ham đọc sách. Từ đó giúp các em làm giàu kiến thức về ngôn ngữ đời sống và văn học.

 Như vậy ta thấy phương pháp dạy Tập đọc nói chung và dạy Tập đọc ở lớp 3 nói riêng phải dựa trên cơ sở thực hiện các nhiệm vụ giáo dục, giáo dưỡng và phát triển. Đây là việc làm thiết thực mà mỗi giáo viên đứng lớp như chúng ta cần suy nghĩ tìm cách dạy như thế nào để nâng cao hiệu quả các giờ Tập đọc nói chung và dạy đọc thành tiếng cho học sinh lớp 3 nói riêng.

1. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ TRƯỚC KHI ÁP DỤNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 

1.Về  giáo viên: 

Trong những năm qua, ban giám hiệu và tập thể giáo viên Trường Tiểu học Nguyễn Bá Ngọc rất chú trọng công tác đổi mới phương pháp dạy học và tìm biện pháp nâng cao chất lượng đọc ở từng khối lớp. Đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn tương đối đồng đều, nhiệt tình, thân thiện, luôn quan tâm đến từng đối tượng học sinh. Hiện nay, việc thực hiện đổi mới công tác dạy và học theo hướng khoán chất lượng cho phép giáo viên chủ động thời lượng trong từng phân môn, từng tiết học để kèm cặp học sinh rất có hiệu quả. 

  Nhìn chung giáo viên đều nắm vững nội dung kiến thức và phương pháp dạy học cũng như phương pháp rèn đọc thành tiếng ở từng khối lớp. Tuy nhiên vấn đề rèn đọc thành tiếng nói chung và rèn đọc thành tiếng khối 3 nói riêng cũng là vấn đề khó khăn với không ít giáo viên.

 Nguyên nhân học sinh đọc chưa được như yêu cầu mong muốn không phải hoàn toàn là ở học sinh mà một phần ảnh hưởng không nhỏ ở người giáo viên. Qua quá trình công tác, bản thân nhận thấy vẫn còn một bộ phận nhỏ giáo viên chưa chú ý quan sát đến các đối tượng học sinh; chưa tìm tòi nhiều phương pháp dạy học tốt kích thích tính tích cực, chủ động của học sinh; chưa thật sự quan tâm, tìm hiểu đến hoàn cảnh gia đình của từng học sinh. Trong quá trình rèn đọc thành tiếng, cụ thể là khi gặp đối tượng học sinh tiến bộ không được như mong muốn thì tỏ ra buông xuôi, nhụt chí, làm cho quá trình rèn đọc thành tiếng bị bỏ nửa chừng, hiệu quả không cao. Sự buông xuôi đó dẫn đến giáo viên chưa tìm ra phương pháp tối ưu cho từng đối tượng.

 Bên cạnh đó, một phần cũng là do bản thân mỗi giáo viên có một năng lực, một thế mạnh riêng. Có giáo viên mạnh về các môn tự nhiên nhưng cũng có giáo viên lại mạnh về các môn xã hội. Mà đặc điểm ở cấp tiểu học, mỗi giáo viên đều phải dạy tất cả các môn tự nhiên cũng như xã hội. Đây quả là một khó khăn rất lớn với những giáo viên mạnh về môn tự nhiên đi tìm phương pháp rèn đọc thành tiếng – một phân môn thuộc bên xã hội. Hơn thế, giáo viên Tiểu học hiện nay phải dạy 2 buổi/ ngày, song song với việc phụ đạo học sinh yếu, mỗi giáo viên không thể lơ là công tác phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi. Chính vì