SKKN Một vài biện pháp nâng cao chất lượng đọc cho học sinh lớp 3

1. Mở đầu

1.1. Lí do chọn đề tài

Tập đọc là một phân môn thực hành, là một trong những phân môn quan trọng góp phần hình thành kỹ năng đọc cho học sinh. Đây là một trong bốn kỹ năng cơ bản mà học sinh Tiểu học cần đạt tới. Đó là “nghe, nói, đọc, viết”. Đây là phân môn có vị trí đặc biệt quan trọng trong chương trình vì nó đảm nhiệm việc hình thành và phát triển cho học sinh kỹ năng đọc, một kỹ năng quan trọng hàng đầu của học sinh của bậc học đầu tiên trong trường phổ thông. Nếu không biết đọc con người sẽ không thể tiếp thu nền văn minh của loài người, không thể sống một cuộc sống bình thường có hạnh phúc với đúng nghĩa của từ này trong xã hội hiện nay. Biết đọc con người đã nhân khả năng tiếp nhận lên nhiều lần, từ đây họ biết tìm hiểu, đánh giá cuộc sống, nhận thức các mối quan hệ tự nhiên – xã hội. Đọc là phương tiện văn hoá cơ bản giúp con người giao tiếp với thế giới bên trong của người khác qua các tác phẩm văn chương. Con người không chỉ được thức tỉnh về nhận thức mà con rung động tình cảm, nảy nở ước mơ tốt đẹp, khơi dậy sức mạnh sáng tạo cũng như được bồi dưỡng tâm hồn. Đặc biệt trong thời đại bùng nổ thông tin thì biết đọc càng quan trọng vì nó sẽ giúp người ta sử dụng các nguồn thông tin. 

Tập đọc có một vị trí vô cùng quan trọng, khi học sinh đọc tốt, viết tốt các em mới có thể tiếp thu được môn học khác một cách chắc chắn. Từ đó học sinh mới hoàn thiện được năng lực giao tiếp bằng ngôn ngữ của chính bản thân mình.

 để học sinh học tốt được phân môn Tập đọc thì nhiệm vụ quan trọng nhất là rèn đọc cho học sinh. Học sinh đọc tốt sẽ là phương tiện để học sinh chiếm lĩnh kiến thức. Học sinh đọc tốt không những giúp các em giao tiếp tốt mà còn giúp các em học tốt tất cả các môn học. Học môn nào, học bài nào cũng phải sử dụng đến hoạt động đọc. Rèn học sinh đọc tốt cũng chính là giúp các em hình thành và phát triển các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt. Tôi thấy thực tế dạy học hàng ngày, kĩ năng đọc của học sinh còn rất nhiều hạn chế. Một phần là do bản thân học sinh nhận thức mặt chữ chậm, chưa có kĩ năng đọc, chưa cố gắng. Một phần là phương pháp giảng dạy của một số giáo viên còn hạn chế. Giáo viên mới chỉ dừng ở mức cho học sinh đọc chứ chưa đi sâu vào rèn các kĩ năng.

Trong khi đó ở trường Tiểu học việc dạy đọc bên cạnh những thành công còn nhiều hạn chế nhất là các trường Tiểu học ở vùng miền núi học sinh của chúng ta chưa đạt được hiệu quả như mong muốn trong môn Tập đọc. Kết quả đọc của các em chưa đáp ứng được yêu cầu của việc hình thành kỹ năng đọc, các em chưa nắm chắc được công cụ hữu hiệu để lĩnh hội tri thức, tư tưởng tình cảm của người khác chứa đựng trong văn bản chưa có kỹ năng về giọng đọc cách phát âm làm thế nào để các em cảm nhận được hiểu được văn bản – làm thế nào để phối hợp đọc thành tiếng và đọc hiểu – làm thế nào để cho những gì đọc được tác động vào chính cuộc sống của các em. Cần đọc bài tập đọc với giọng như thế nào, làm thế nào để sửa lỗi phát âm cho học sinh, làm thế nào để các em đọc nhanh hơn, hay hơn, làm thế nào để các em hiểu văn bản được đọc …

Đó là những trăn trở trong mỗi giờ Tập đọc, từ những lí do trên, qua nhiều năm tìm tòi nghiên cứu và thông qua thực tế  giảng dạy ở Trường Tiểu học Thọ Thanh. Bản thân tôi đã áp dụng “ Một vài biện pháp nâng cao chất lượng đọc cho học sinh lớp 3 trường Tiểu học Thọ Thanh, huyện Thường Xuân”. Đây là sáng kiến nhỏ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường.

1.2. Mục đích nghiên cứu

Việc nghiên cứu đề tài “Một vài biện pháp nâng cao chất lượng đọc cho học sinh lớp 3A trường Tiểu học Thọ Thanh, huyện Thường Xuân”.  Góp phần nâng cao chất lượng đọc cho học sinh lớp 3 nói chung và học sinh lớp 3A trường Tiểu học Thọ Thanh nói riêng học tốt phân môn Tập đọc.

Giúp  giáo viên có cái nhìn nhận đúng  đắn hơn, sâu hơn về tầm quan trọng của việc rèn đọc. Từ đó giáo viên biết lựa chọn tìm ra những biện pháp tốt nhất, những phương pháp phù hợp với đặc trưng của phân môn hướng dẫn học sinh đọc tốt hơn để nâng cao hiệu quả giờ Tập đọc.

Giúp các em thích thú học tập, tạo đà để học tốt môn Tiếng Việt và các môn học khác cũng như ở các cấp học trên và ứng dụng trong cuộc sống.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

– Nội dung chương trình phân môn Tập đọc lớp 3.

– Phương pháp dạy Tập đọc lớp 3.

– Hình thức tổ chức dạy học.

– Việc dạy đọc cho học sinh lớp 3 ở Trường Tiểu học Thọ Thanh.

1.4. Phương pháp nghiên cứu

– Dự giờ thăm lớp.

– Khảo sát tình hình thực tế.

– So sánh đối chiếu.

– Phương pháp luyện theo mẫu.

– Phương pháp phân tích ngôn ngữ.

– Phương pháp giao tiếp.

– Phương pháp thực hành. 

2. Nội dung của sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

2.1.1. Cơ chế của đọc

Để nắm đươc cơ chế của đọc và xác định được nhiệm vụ của dạy đọc cần làm rõ “Đọc là gì ?” có nhiều định nghĩa về đọc và mỗi định nghĩa thường nhấn mạnh những khía cạnh khác nhau của đọc. “Đọc là một dạng ngôn ngữ, là quá trình chuyển dạng thức chữ viết sang lời nói có âm thanh và thông hiểu nó (ứng với hình thức đọc thành tiếng) là quá trình chuyển trực tiếp từ hình thức chữ viết thành các đơn vị nghĩa không có âm thanh”. 

Đọc được xem như là một hoạt động có hai mặt quan hệ mật thiết với nhau, là việc sử dụng một bộ mã gồm hai phương diện. Thứ nhất, đó là quá trình vận động của mắt, sử dụng bộ mã chữ – âm để phát ra một cchs trung thành những dòng văn tự ghi lại lời nói âm thanh. Qua trình này gọi là quá trình đọc thành tiếng. Thứ hai, đó là sự vận động của tư tưởng, tình cảm, sử dụng bộ mã chữ – nghĩa, tức là mối liên hệ giữa các con chữ và ý tưởng, các khái niệm chứa đựng bên trong để nhớ và hiểu được nội dung những gì được đọc. Quá trình này gọi là quá trình đọc hiểu.

Chất lượng đọc thành tiếng được đo bằng hai phẩm chất đó là đọc đúng và đọc nhanh( lưu loát, trôi chảy). Khi đọc hiểu, mục đích của người đọc là làm rõ các kí tự, làm rõ nội dung và đích thông báo cảu văn bản. Lúc này quá trình đọc không chỉ là sự vận động của cơ quan thị giác và cơ quan phát âm mà còn là sự vận động của trí tuệ. Mặt khác đọc có ý thức là một yêu cầu quan trọng của đọc, trở thành một kỹ năng của đọc đó chính là đọc hiểu. Đọc hiểu là tiếp nhận, đọc cho mình. Thong qua giao tiếp có hai bình diện đó là tiếp nhận và sản sinh. Vì vậy, kỹ năng đọc là một kỹ năng phức tạp, đòi hỏi một quá trình luyện tập lâu dài. Vì đọc là hiểu nghĩa của chữ viết. Nếu trẻ không hiểu những già ta đưa cho chúng đọc, chúng sẽ không có hứng thú học tập và không có khả năng thành công. Do đó, hiểu những gì đọ được sẽ tạo ra động cơ, hứng thú cho việc đọc.

2.1.2. Ý nghĩa của dạy học Tập đọc ở Tiểu học

Dạy đọc có ý nghĩa rất to lớn ở Tiểu học. Đọc trở thành một đòi hòi cơ bản đầu tiên đối với mỗi người đi học. Đầu tiên trẻ em phải học đọc sau đó đọc để học, đọc giúp các em chiếm lĩnh được một ngôn ngữ để dùng trong giao tiếp và học tập đọc là một công cụ để học tập các môn học khác. Đọc tạo ra hứng thú và động cơ học tập, đọc tạo điều kiện để học sinh có khả năng tự học và tinh thần học tập cả đời, nó là khả năng không thể thiếu được trong thời đại văn minh. Chính vì vậy trường Tiểu học có nhiệm vụ dạy đọc cho học sinh một cách có kế hoạch và hệ thống. Tập đọc với tư cách là phân môn của Tiếng Việt ở Tiểu học có nhiệm vụ đáp ứng yêu cầu này – đó là hình thành và năng lực đọc cho học sinh. 

2.1.3. Nhiệm vụ của dạy học Tập đọc ở Tiểu học

Tập đọc là phân môn thực hành  nhiệm vụ quan trọng nhất là hình thành năng lực đọc cho học sinh. Năng lực đọc được tạo nên từ bốn kỹ năng bộ phận cũng là bốn yêu cầu của chất lượng của đọc,  đọc đúng đọc nhanh (đọc lưu loát, đọc trôi chảy), đọc có ý thức (thông hiểu được nội dung những điều mình đọc hay còn gọi là đọc hiểu và đọc hay  mà ở mức độ cao hơn là đọc diễn cảm). bốn kỹ năng của đọc được hình thành trong hai hình thức đọc là đọc thành tiếng và đọc thầm. hai hình thức này được rèn luyện đồng thời và hỗ trợ lẫn nhau, sự hoàn thiện một trong những kỹ năng này sẽ có tác động tích cực đến những kỹ năng khác. 

Dạy đọc còn giáo dục lòng ham đọc sách, hình thành phương pháp và thói quen làm việc với sách cho học sinh – thông qua việc dạy đọc và làm cho học sinh thích đọc. Và thấy được rằng khả năng đọc là có ích lợi cho các em trong cả cuộc đời, phải làm cho học sinh thấy đó là một trong những con đường đặc biệt để tạo cho mình một cuộc sống trí tuệ và phát triển.

Đọc một cách có ý thức tác động tới ngôn ngữ và tư duy của người đọc. Đọc sẽ giúp các em hiểu biết hơn bồi dưỡng ở các em lòng yêu cái thiện, cái đẹp, dạy cho các em biết suy nghĩ lô gich cũng như biết tư duy có hình ảnh. Đọc không chỉ giáo dục tư tưởng đạo đức mà còn giáo dục tính cách thị hiếu thẩm mỹ cho học sinh. 

Như vậy môn tập đọc có một ý nghĩa to lớn vì nó có cả các nhiệm vụ giáo dục, giáo dưỡng và phát triển. Nội dung môn tập đọc của Tiếng việt lớp 3 được sắp xếp theo các chủ điểm thứ tự từ gần đến xa, từ dễ đến khó so với lớp 2 chủ điểm ở lớp 3 được mở rộng và nâng cao hơn

Dạy tốt phân môn Tập đọc là tạo cho học sinh có một nền tảng vững chắc để học tốt môn Tiếng Việt và tất cả các phân môn khác. Có đọc đúng, đọc trôi chảy mới cảm thụ được bài văn và đọc đúng sẽ hiểu tất cả các văn bản khác. Những năng lực này không phải tự nhiên mà có. Nhà trường phải từng bước hình thành và trường Tiểu học nhận nhiệm vụ đặt viên gạch đầu tiên.

2.1.4 Yêu cầu về kỹ năng đọc đối với học sinh lớp 3

Đọc được một bài khoảng 150 chữ trong thời gian 2 – 3 phút.

Đọc rõ ràng, rành mạch từng câu, từng đoạn trong bài thơ hay văn xuôi, biết đọc rõ từ và nghỉ hơi ở dấu chấm, ngắt hơi ở dấu phẩy.

Đọc thầm, hiểu nội dung bài đọc ở lớp 3. Nêu được ý nghĩa của đoạn bài đã đọc, trả lời được những câu hỏi về nội dung, ý nghĩa của bài đọc.

Có giọng đọc phù hợp với thể loại và nội dung bài đã học thuộc lòng ( bài thơ 10 – 12 dòng, bài văn khoảng 80 chữ).