SKKN Nâng cao hiệu quả hoạt động thảo luận nhóm trong môn Đạo đức cho học sinh lớp 3 (KNTT) (W+PPT)

THÔNG TIN CHUNG VỀ BÁO CÁO BIỆN PHÁP

1. Tên báo cáo biện pháp

Nâng cao hiệu quả hoạt động thảo luận nhóm trong môn Đạo đức cho học sinh lớp 3 (Kết nối tri thức với cuộc sống)

2. Tác giả

– Họ và tên: ……..Nam (nữ):

– Trình độ chuyên môn:

– Chức vụ, đơn vị công tác:

– Điện thoại: ……Email: 

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn biện pháp.

Giáo dục đạo đức là một bộ phận rất quan trọng của quá trình sư phạm, đặc biệt là ở tiểu học. Giáo dục đạo đức nhằm hình thành cho học sinh tiểu học những cơ sở ban đầu về mặt đạo đức, giúp các em ứng xử đúng đắn trong các mối quan hệ đạo đức hàng ngày. Giáo dục đạo đức giúp các em phân biệt cái tốt, cái xấu, cái thiện, cái ác; biết cách tự điều chỉnh hành vi, có thái độ đúng trước cách ứng xử của con người và nâng cao trách nhiệm của bản thân trong nghĩa vụ “trở thành công dân tốt, có ích cho gia đình – xã hội”. Vì thế giáo dục đạo đức là một trong những yêu cầu không thể thiếu của một nền giáo dục toàn diện. 

Trong quyết định đổi mới chương trình GDPT, Bộ GD&ĐT đã khuyến khích phát triển thêm nhiều phương pháp dạy học môn Đạo đức rất phong phú, đa dạng, bao gồm cả các phương pháp dạy học hiện đại như: đóng vai, thảo luận nhóm, tổ chức trò chơi và các phương pháp truyền thống như: kể chuyện, đàm thoại, nêu gương, khen thưởng. Đặc biệt, phương pháp thảo luận nhóm là một hình thức học tập hấp dẫn, sôi nổi, giảm tính chất căng thẳng cho giờ học, phù hợp để triển khai trong bộ sách đạo đức Kết nối tri thức với cuộc sống vì nó có nhiều thông tin, kiến thức mới về xã hội, thế giới được cập nhật. 

Mỗi phương pháp dạy học môn Đạo đức đều có mặt mạnh và hạn chế riêng, phù hợp với từng loại bài, từng hoạt động của tiết dạy. Với nhiều năm kinh nghiệm áp dụng phương pháp dạy học thảo luận nhóm, tôi xin được đề xuất biện pháp “Nâng cao hiệu quả hoạt động thảo luận nhóm trong môn Đạo đức cho học sinh lớp 3 (Kết nối tri thức với cuộc sống)” để làm đề tài nghiên cứu. 

2. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu.

– Phạm vi nghiên cứu: Tập trung ở học sinh lớp 3D và học sinh các lớp trong khối 3 trường Tiểu học …

– Đối tượng nghiên cứu: Phương pháp tổ chức hoạt động thảo luận nhóm trong giờ dạy Đạo đức lớp 3.

3. Mục đích nghiên cứu.

– Biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả thảo luận nhóm trong giảng dạy môn Đạo đức lớp 3.

– Việc nghiên cứu biện pháp nhằm đúc rút ra một số kinh nghiệm giúp giáo viên cải thiện và phát triển phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Đạo đức. 

PHẦN NỘI DUNG

1. Nội dung các biện pháp của tác giả đã thực hiện.

1.1. Làm tốt công tác chuẩn bị 

Một trong những yếu tố quan trọng, quyết định thành công của thảo luận nhóm là khâu chuẩn bị của giáo viên. Vì thế, trong bước chuẩn bị, tôi đã:  

– Xác định rõ nội dung thảo luận riêng đối với môn Đạo đức, việc học sinh làm việc nhóm là một việc làm cần thiết và trong mỗi giờ học Đạo đức thường phải có để giờ học Đạo đức đạt được hiệu quả. Tuy vậy, việc lựa chọn hoạt động nào, nội dung nào đưa vào làm hoạt động nhóm là việc giáo viên cần phải nghiên cứu tất cả các bài học trong chương trình Đạo đức lớp 3 để nắm được ở từng bài học cần tổ chức nhóm ở hoạt động nào, ở nội dung nào. 

Qua việc nghiên cứu hệ thống các bài học trong chương trình đạo đức lớp 3, tôi thấy mỗi bài học đều có cấu trúc rất rõ ràng, phản ánh các chuẩn mực hành vi đạo đức cần thiết, phù hợp với lứa tuổi trong mối quan hệ của các em với bản thân, gia đình, nhà trường, cộng đồng và môi trường tự nhiên. Điều đó rất hợp lí, rất phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhận thức của học sinh. Tuy nhiên, nếu giáo viên hoàn toàn phụ thuộc vào Vở bài tập Đạo đức và thực hiện một cách máy móc theo hướng dẫn của sách giáo viên, không có sự sáng tạo của bản thân thì chắc chắn giờ học sẽ không đạt hiệu quả cao. Vì thế trong quá trình dạy học, tôi luôn căn cứ vào nội dung, tính chất từng bài, căn cứ vào trình độ của học sinh lớp mình để lựa chọn nội dung thảo luận cho hợp lí, hiệu quả. 

Qua nghiên cứu, tôi đã thống kê được những hoạt động, những nội dung nên thảo luận nhóm, cần thảo luận nhóm trong từng giờ học Đạo đức. Dựa vào đó, tôi vận dụng trong quá trình soạn bài và chủ động trong việc xây dựng kế hoạch bài học, biết được với mỗi hoạt động cần chuẩn bị những gì. 

Ví dụ: Khi dạy bài 6 “Tích cực hoàn thành nhiệm vụ” (trang 34 Đạo đức 3 sách Kết nối tri thức với cuộc sống) 

Nếu cho học sinh thảo luận tìm hiểu nội dung bản chất của chuẩn mực hành vi này bằng các câu hỏi: 

+ Như thế nào là tích cực hoàn thành nhiệm vụ? 

+ Tại sao chúng ta cần tích cực hoàn thành nhiệm vụ? 

Thì khả năng thảo luận của học sinh lớp mình là hạn chế. Vì thế, tôi đã chuyển câu hỏi thành các phiếu học tập và yêu cầu các nhóm học sinh thảo luận theo nội dung sau: 

Hãy điền những từ “tiến bộ, bản thân, cố gắng, làm phiền, dựa dẫm” vào chỗ trống trong các câu sau cho thích hợp: 

1. a) Tích cực hoàn thành nhiệm vụ là……. làm lấy công việc của……. mà không……vào người khác. 
2. b) Tích cực hoàn thành nhiệm vụ giúp cho em mau……và không……vào người khác. 

Với nội dung thảo luận nhóm nêu trên, qua thực tế giảng dạy, học sinh lớp tôi đã rút ra được bản chất chuẩn mực hành vi “tích cực hoàn thành nhiệm vụ” một cách nhẹ nhàng hiệu quả, còn nếu chỉ dùng câu hỏi “như thế nào” và “tại sao” thì học sinh sẽ gặp khó khăn rất nhiều.

– Dự kiến đáp án và khả năng thảo luận của học sinh: 

Với các em học sinh lớp 3, khả năng nhận thức và tư duy còn chưa sâu sắc, có khi các em chỉ nhìn bề ngoài mà phán đoán chứ chưa hiểu một cách sâu sắc bản chất của vấn đề. Vì thế, giáo viên phải là người định hướng, điều chỉnh mọi hoạt động, suy nghĩ của các em, hướng các em tới những kiến thức đúng và hành vi chuẩn mực. Vì thế, trong mỗi giờ Đạo đức, khi xây dựng nội dung thảo luận nhóm, tôi luôn dự kiến đáp án và khả năng thảo luận của học sinh để đưa ra đáp án của mình. 

Ví dụ: Dạy bài 5: Giữ lời hứa (trang 26 Đạo đức 3 sách Kết nối tri thức với cuộc sống), tôi cho học sinh thảo luận nhóm đôi với phiếu thảo luận sau: 

Hãy viết vào ô trống chữ Đ trước những hành vi biết giữ lời hứa và chữ S trước những hành vi không biết giữ lời hứa:  

1. a) Vân xin phép mẹ sang nhà bạn chơi đến 9 giờ sẽ về. Đến giờ hẹn, Vân vội tạm biệt bạn ra về, mặc dù đang chơi vui.  
2. b) Giờ sinh hoạt lớp tuần trước, Cường bị phê bình vì hay làm mất trật tự trong giờ học. Cường tỏ ra rất hối hận, hứa với cô giáo và các bạn sẽ sửa chữa. Nhưng chỉ được vài hôm, cậu ta lại nói chuyện riêng và đùa nghịch trong giờ học.  
3. c) Quy hứa với em bé sau khi học xong sẽ chơi đồ hàng cùng với em nhưng khi Quy học xong thì trên tivi có phim hoạt hình. Thế là Quy ngồi xem phim, bỏ mặc em bé chơi một mình.  
4. d) Tú hứa sẽ làm một chiếc diều cho bé Dung, con chú hàng xóm. Em đã dành cả buổi sáng chủ nhật để hoàn thành chiếc diều. Đến chiều, Tú mang diều sang cho bé Dung. Bé mừng rỡ cảm ơn anh Tú. 

Với nội dung thảo luận trên, tôi thấy các em rất say sưa, sôi nổi thảo luận, phân tích kỹ các hành vi trong mỗi tình huống để đi đến kết luận: hành vi nào đúng, hành vi nào sai. Kết quả cho thấy 100% học sinh các nhóm đều đánh giá hành vi a, d là đúng (biết giữ lời hứa), hành vi b, c là sai (không giữ lời hứa). 

Về cách chia nhóm, tôi thường xuyên thay đổi hình thức nhóm để học sinh có thể giao lưu, học hỏi rộng rãi với nhau trong lớp. Ở nhóm đôi, tôi không chỉ cho 2 em ngồi cùng bàn thảo luận mà tôi còn cho 2 em số chẵn và lẻ (hàng ngang, hàng dọc) hoặc 2 em số lẻ (1, 1) hoặc 2 em số chẵn (2, 2) làm một nhóm. Còn với nhóm lớn (nhóm 4, nhóm 6) hình thức nhóm phong phú hơn nhiều. Có thể hai em bàn trên quay xuống 2 em bàn dưới hoặc có thể chọn nhóm ngẫu nhiên. Một điều tôi cũng đặc biệt lưu ý là khi sắp xếp học sinh ngồi theo nhóm, tôi luôn xếp xen kẽ các trình độ học sinh: giỏi, khá, trung bình, yếu để các em giúp đỡ lẫn nhau, tạo sự gần gũi, thân thiện và tin cậy nhưng nghiêm túc trong nhóm, giúp học sinh phát biểu một cách tự nhiên, thoải mái. 

Việc đặt tên nhóm cũng tạo được hứng thú học tập cho học sinh. Có rất nhiều cách đặt tên nhóm nhưng riêng với môn Đạo đức thì tôi thường đặt tên nhóm theo những phẩm chất tốt của học sinh như: nhóm đoàn kết, nhóm chăm chỉ, nhóm ngoan ngoãn, …. Kết quả là các em rất thích thú với tên gọi của nhóm mình. Các em luôn nhớ tên của nhóm và còn biết nhắc nhở nhau cùng cố gắng rèn luyện cho xứng đáng với tên gọi của nhóm mà cô giáo đã đặt cho. 

– Dự kiến nhóm trưởng và thư ký: 

Việc chọn nhóm trưởng và thư ký cũng có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc thảo luận nhóm bởi nhóm trưởng có nhiệm vụ điều khiển các bạn nêu ý kiến thảo luận còn thư ký ghi lại kết quả chung của cả nhóm.Mỗi học sinh vừa biết điều khiển các bạn vừa để các bạn khác điều khiển mình. Do đó, tôi đã luân phiên phân công học sinh làm nhóm trưởng và thư ký để các em đều được thể hiện mình trong tập thể, được giao lưu rộng rãi, học hỏi lẫn nhau.  

– Dự kiến thời gian thảo luận 

Có thể 2 phút, 3 phút, …. tùy thuộc vào mức độ khó, dễ, dài, ngắn của nội dung thảo luận

1.2. Tổ chức tốt các bước thảo luận 

Sau khi đã chuẩn bị chu đáo như các nội dung nêu trên, tôi tiến hành tổ chức thảo luận theo các bước sau:  

– Nêu mục đích của việc thảo luận và hướng dẫn các em cách thảo luận. 

Việc làm này có ý nghĩa quan trọng, nó quyết định yếu tố thành công hay thất bại của hoạt động thảo luận nhóm. Vì thế, ở phần nêu mục đích thảo luận, tôi dùng những câu mệnh lệnh ngắn gọn, hướng các em vào trọng tâm cần thảo luận. Còn ở phần hướng dẫn các em cách thảo luận, tôi dùng phương pháp giảng giải kết hợp với những câu hỏi gợi mở để dẫn dắt các em.