SKKN Phát triển kỹ năng sống cho học sinh bằng hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ Văn qua giờ đọc hiểu văn bản “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu

MỤC LỤC

Trang 

• ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1 

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI ………………………………………………………………………… 1 
2. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU, MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU ……………………. 2 

1. Đối tương nghiên c̣ ứu …………………………………………………………………………. 2 2. Muc đ̣ ich nghiên ć ứu ………………………………………………………………………….. 2 

1. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………………………………………….. 2 
2. CẤU TRÚC ĐỀ TÀI ………………………………………………………………………… 3 

• NỘI DUNG NGHIÊN CỨU …………………………………………………………………. 4 

CHƯƠNG I. CƠ SỞ CỦA ĐỀ TÀI …………………………………………………………… 4 

1. Cơ sở lý luận …………………………………………………………………………………….. 4 1.1. Một số khái niệm, thuật ngữ ………………………………………………………….. 4 

1. Khái niệm kỹ năng sống………………………………………………………….. 4 
2. Khái niệm trải nghiệm sáng tạo ………………………………………………… 4 

1.2. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ Văn THPT hiện nay …… 5 1.2.1 Tầm quan trọng của hoat đ̣ ông tṛ ải nghiêm ṣ áng tao trong việc ̣ phát triển kỹ năng, năng lực học sinh THPT ……………………………………….. 5 1.2.2. Nội dung của hoat đ̣ ông tṛ ải nghiêm ṣ áng tao và một số hình ̣

thức trải nghiệm sáng tạo. ………………………………………………………………… 6 

1.2.3. Vị trí, vai trò của hoat đ̣ ông tṛ ải nghiêm ṣ áng tao nhằm ̣ phát triển kỹ năng, năng lực của học sinh THPT. ……………………………………….. 6 1.3. Kỹ năng cần tích hợp để giáo dục cho học sinh trong môn học Ngữ văn ……….. 7 

1. 3.1. Kỹ năng hợp tác ……………………………………………………………………….. 8 

1.3.2. Kỹ năng tự nhận thức …………………………………………………………………. 8 1.3.3. Kỹ năng xác định giá trị ……………………………………………………………… 8 

1. Kỹ năng giao tiếp ………………………………………………………………………. 9 
2. Kỹ năng ứng phó với căng thẳng …………………………………………………. 9 
3. Kỹ năng thể hiện sự cảm thông. …………………………………………………. 10 
4. Kỹ năng giải quyết vấn đề…………………………………………………………. 10 

2. Cơ sở thực tiễn ………………………………………………………………………………… 10 

2.1. Thực trạng dạy học trải nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ Văn …………… 10 2.1.1. Thực trạng nhận thức về nhiệm vụ tăng cường hoat đ̣ ông tṛ ải nghiêm ṣ áng tao để phát triển kỹ năṇ g, phát huy năng lực học sinh. ……… 10 

2.1.2. Thực trạng tổ chức dạy học Ngữ văn gắn với việc tăng cường 

hoat đ̣ ông tṛ ải nghiêm ṣ áng tao.̣ ………………………………………………………. 11 

2.2. Thực trạng dạy đọc – hiểu truyện ngắn ở trường THPT hiện nay ……….. 12 CHƯƠNG II. MỘT SỐ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO QUA GIỜ ĐỌC HIỂU VĂN BẢN “CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA” ĐỂ PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC 

SINH ……………………………………………………………………………………………………. 14 

1. Một số nguyên tắc tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo để phát triển 

kỹ năng sống cho học sinh …………………………………………………………………….. 14 

1. Một số hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong giờ học 

đọc hiểu văn bản “Chiếc thuyền ngoài xa” ………………………………………………. 14 

2.1. Tổ chức trò chơi ………………………………………………………………………… 15 

1. Khái niệm hoạt động tổ chức trò chơi ……………………………………… 15 
2. Mục đích của tổ chức trò chơi ………………………………………………… 15 
3. Cách thức tổ chức trò chơi …………………………………………………….. 15 

2.2. Hoat đ̣ ông̣ thảo luận nhóm …………………………………………………………… 16 

1. Khái niệm hoạt động nhóm ……………………………………………………. 16 
2. Mục đích của việc tổ chức thảo luận nhóm ………………………………. 16 2.2.3. Cách thức thực hiện hoạt động thảo luận nhóm …………………………. 17 

2.3. Hình thức đóng vai …………………………………………………………………….. 17 

1. Khái niệm hình thức đóng vai ………………………………………………… 17 
2. Mục đích của hình thức tổ chức đóng vai …………………………………. 17 
3. Cách thức thực hiện ……………………………………………………………… 18 

2.4. Tạo diễn đàn ……………………………………………………………………………… 18 

2.4.1. Khái niệm hình thức tạo diễn đàn……………………………………………. 18 2.4.2. Mục đích của hoạt động tạo diễn đàn ………………………………………. 19 

2.4.3. Cách thức thực hiện ……………………………………………………………… 19 

2.5. Tổ chức các cuộc thi …………………………………………………………………… 20 

1. Khái niệm cuộc thi/ Hội thi ……………………………………………………. 20 
2. Mục đích của hoạt động tổ chức cuộc thi…………………………..20 
3. Cách thức thực hiện ……………………………………………………………… 20 

3. Kết quả đạt được sau quá trình dạy học trải nghiệm để phát triển kỹ năng 

cho học sinh ……………………………………………………………………………………….. 21 

CHƯƠNG III. TRIỂN KHAI THỰC HIỆN …………………………………………….. 23 

1. Hình thành ý tưởng và thực hiện …………………………………………………………. 23 
2. Khảo sát thực tiễn …………………………………………………………………………….. 23 

1. Nội dung khảo sát ………………………………………………………………………. 23 
2. Đơn vị được khảo sát ………………………………………………………………….. 23 
3. Thời gian khảo sát ……………………………………………………………………… 23 

1. Đúc rút kinh nghiệm …………………………………………………………………………. 23
2. Áp dụng thực nghiệm …………………………………………………………………………… 23 

1. Giáo án thực nghiệm …………………………………………………………………… 23 
2. Áp dụng thực nghiệm …………………………………………………………………. 39 
3. Kết quả thực nghiệm …………………………………………………………………… 39 

1. Kết quả định tính …………………………………………………………………. 39 
2. Kết quả định lượng ………………………………………………………………. 40 

• KẾT LUẬN: …………………………………………………………………………………… 42 I. ĐÓ NG GÓ P CỦ A ĐỀ TÀ I ………………………………………………………………… 42 

1. Tính mới …………………………………………………………………………………………. 42 
2. Tính khoa hoc̣ ………………………………………………………………………………….. 42 3. Tính hiêu qụ ả …………………………………………………………………………………… 43 II. KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤ T …………………………………………………………………… 43 1. Đối với giáo viên: …………………………………………………………………………….. 43 2. Đối với hoc sinh:̣ ……………………………………………………………………………… 43 

1. TÀI LIỆU THAM KHẢO ………………………………………………………………….. 45 

PHỤ LỤC……………………………………………………………………………………………… 46 

 DANH MỤC VIẾT TẮT 

1. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 

1. Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc đã đề xuất những trụ cột căn bản của việc học tập là: Học để biết, học để làm việc, Học để chng sống và Học để khẳng định chính mình. Xã hội phát triển mãnh mẽ với nhiều biến động nên vấn đề kỹ năng sống rất cần thiết với giới trẻ khi đối diện với các vấn đề hay tình huống của cuộc sống. Giáo dục để phát triển kỹ năng sống cho người học được nhiều quốc gia chú trọng thực hiện bằng nhiều hình thức. Ở Việt Nam, mục tiêu giáo dục chuyển từ trang bị kiến thức sang trang bị năng lực cần thiết như năng lực hành động, năng lực giải quyết, năng lực thực tiễn. Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội cũng chỉ rõ định hướng “Tiếp tục đổi mới phương pháp giáo dục theo hướng: phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, bồi dưỡng phương pháp tự học, hứng thú học tập, kỹ năng hợp tác, làm việc nhóm và khả năng tư duy độc lập: đa dạng hóa hình thức tổ chức học tập, tăng cường hiệu quả sử dụng các phương tiện dạy học, đặc biệt là công nghệ thông tin và truyền thông; giáo dục ở nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và xã hội”. Có thể nói rằng chương trình này được xây dựng trên cơ sở quan điểm của Đảng, Nhà nước về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. 
2. Giới trẻ, đặc biệt là lứa tuổi học sinh, sinh viên đang có những biểu hiện của sự thiếu định hướng giáo dục để giải quyết các vấn đề về tâm lý và cách ứng xử. Trong chương trình giáo dục, bộ môn Ngữ Văn bậc THPT có đặc thù riêng, có ưu thế để thực hiện chương trình hướng đến bảo đảm phát triển phẩm chất và năng lực người học thông qua nội dung giáo dục với những kiến thức, kĩ năng cơ bản, thiết thực, hiện đại; hài hoà đức, trí, thể, mĩ; chú trọng thực hành, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề trong học tập và đời sống; tích hợp cao ở các lớp học dưới, phân hoá dần ở các lớp học trên; thông qua các phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục phát huy tính chủ động và tiềm năng của mỗi học sinh. Để thực hiện được những mục tiêu thiết thực đó, người dạy luôn phải chú trọng đến quá trình tự học, tự làm của người học. Luôn hướng tới mục tiêu đặt người học trong mọi tình huống để giải quyết vấn đề.  
3. Thực hiện chương trình Giáo dục phổ thông mới thì người dạy phải thay đổi cách làm, cách nghĩ về mục tiêu dạy học đó là sự chuyển đổi từ mục tiêu dạy học cho học sinh biết cái gì sang mục tiêu giáo dục là học sinh làm đựoc gì sau khi đã học tức là học đi đôi với hành. Điều này được phát huy trong chương trình giáo dục phổ thông mới (2018) đó là phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của người học và từ đó hình thành cho người học phát triển năng lực. Việc vận dụng những kiến thức kĩ năng vào giải quyết vấn đề thực tiễn sẽ làm cho người học không chỉ nhớ mà còn hiểu sâu về cuộc sống. Do đó người thầy cần tạo mọi điều kiến, dẫn dắt người học tự bộc lộ suy nghĩ, tự vận dụng những kiến thức kĩ năng vào giải quyết những vấn đề, tình huống mà trong giờ đọc hiểu truyện ngắn đặt ra. 
4. Trải nghiệm sáng tạo là các hoạt động trải nghiệm được định hướng giáo dục: “Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp lao động sản xuất, nhà trường gắn liền với xã hội”. Điều này phù hợp với xu thế của giáo dục thế giới Tổ chức Unesco đã từng xác định các trụ cột của giáo dục “Học để biết, Học để làm, Học để làm người và học để chung sống”. Việc học để biết và học để làm là nền tảng của quá trình dạy học, là mục tiêu mà mọi nền giaó dục đều theo đuổi để đạt mục tiêu cao hơn là làm người và chung sống. Hoạt động Trải nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ Văn sẽ phát huy cao độ khả năng thể hiện kỹ năng, bộc lộ cảm xúc trước những vấn đề từ sách vở ra thực tiễn đời sống. Đọc hiểu truyện ngắn là một trong những sự thú vị, hấp dẫn để người học thông qua nhân vật để hiểu người và hiểu mình. Từ cuộc đời của nhân vật người học đựơc đặt trong tình huống giả định để suy ngẫm về cuộc sống. Cũng có thể đó là những sự ứng xử khác mà người học có thể làm khi rơi vào tình huống đó. Tất cả đó là từ sự trải nghiệm sáng tạo của quá trình dạy học. 

Từ những sự nhận thức trên, qua quá trình thực tế dạy học ở nhà trường tôi thực hiện đề tài: Phát triển kỹ năng sống cho học sinh bằng hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn Ngữ Văn qua giờ đọc hiểu văn bản “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu (SGK Ngữ Văn 12, Tập 2, Nxb Giáo Dục Việt Nam) 

1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU, MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 

• Đối tương nghiên c̣ ứ u 

Nghiên cứu về lý luận dạy học trải nghiêm ṣ áng tao, tích hợp liên môn và ̣ phát triển kỹ năng, năng lực học sinh. Giáo án thực nghiệm được thực hiện qua giờ đọc hiểu văn bản “Chiếc thuyền ngoài xa ” của nhà văn Nguyễn Minh Châu ( SGK 

Ngữ văn 12, Nxb Giáo dục Việt Nam) 

• Muc đ̣ ích nghiên cứ u 

Đối với học sinh: Giúp học sinh biết cách vận dụng kiến thức liên môn, có hứng thú và tăng cường trải nghiệm, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng