SKKN Phát triển năng lực học sinh thông qua tổ chức dạy học bằng mô hình “Lớp học đảo ngược” kết hợp trò chơi khi tìm hiểu chủ đề “Quần thể sinh vật”- Sinh học 12

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

• Lí do chọn đề tài Bước sang thế kỉ XXI, sự bùng nổ của công nghệ thông tin, sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế xã hội đã đã tạo ra nhiều cơ hội và thách thức cho con người. Để chuẩn bị cho thế hệ trẻ đối mặt và đứng vững trước những thách thức mới, giúp các em biết vận dụng tri thức, kĩ năng để giải quyết các vấn đề xảy ra trong cuộc sống và trở thành những công dân có ích cho xã hội, vai trò của giáo dục ngày càng được các quốc gia chú trọng và quan tâm đầu tư. Đổi mới, cải cách giáo dục đã được nhiều nước tiến hành và hầu hết đều theo xu thế giáo dục theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh. 

Xuất phát từ nhiệm vụ đổi mới phương pháp dạy học, Nghị quyết số 29 NQ/ TW, Hội nghị Trung ương 8 khoá XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã nêu lên mục tiêu cụ thể “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo và vận dụng kiến thức kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực”. Văn kiện khẳng định phải chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất, phát huy tính chủ động và sáng tạo của người học. 

Sinh học là môn khoa học sự sống, tập trung nghiên cứu các cấp tổ chức sống, mối quan hệ giữa các sinh vật với nhau và với môi trường. Ngoài các năng lực chung, dạy học sinh học còn phát triển các năng lực đặc thù môn học. Trong đó phần kiến thức chủ đề “Quần thể sinh vật” thuộc Sinh học 12 bao gồm một chuỗi khái niệm, nhiều kiến thức về mối quan hệ sinh thái trong quần thể và các vấn đề thực tiễn; bởi vậy, gây ra một số khó khăn về hứng thú học tập ở học sinh và việc tổ chức dạy học của giáo viên. Do đó, trong quá trình dạy học giáo viên cần tìm tòi các giải pháp tổ chức các hoạt động nhằm nâng cao hứng thú học tập, giúp học sinh phát triển các năng lực học tập, đồng thời nâng cao ý thức bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng cuộc sống. Điều đó cho thấy, vấn đề cấp thiết hiện nay là phải nghiên cứu và vận dụng những phương pháp dạy học mới để nâng cao tích cực chủ động của học sinh, tăng hứng thú học tập để mỗi giờ học, mỗi học sinh được học tập trong một môi trường vui vẻ, hợp tác, tự lực…từ đó, các em yêu thích môn học và nâng cao chất lượng học tập. 

Xuất phát từ những yêu cầu của đổi mới dạy học, từ những đặc thù của môn học và từ một số thành công nhất định trong công tác tổ chức dạy học, Chúng Chúng tôi đã nghiên cứu và lựa chọn đề tài “Phát triển năng lực học sinh thông qua tổ chức dạy học bằng mô hình “Lớp học đảo ngược” kết hợp trò chơi khi tìm hiểu chủ đề “Quần thể sinh vật”- Sinh học 12” với mong muốn áp dụng phương pháp dạy học tích cực, lấy học sinh làm trung tâm để các em học sinh chủ động khám phá tri thức, nâng cao chất lượng dạy và học trong môn Sinh học 12. 

• Mục đích nghiên cứu 

Đề xuất một số kinh nghiệm tổ chức dạy học chủ đề “Quần thể sinh vật” Sinh học 12 bằng mô hình “Lớp học đảo ngược” kết hợp trò chơi nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. 

• Đối tượng nghiên cứu 

Đề tài tập trung nghiên cứu và đưa ra phương pháp vận dụng mô hình “Lớp học đảo ngược” kết hợp trò chơi vào giảng dạy chủ đề “Quần thể sinh vật” phần Sinh thái học lớp 12. 

• Nhiệm vụ nghiên cứu 

• Trình bày cơ sở lý luận và phân tích thực trạng công tác dạy và học môn Sinh học 12, những bất cập trong các biện pháp cũ đã sử dụng. 
• Đề xuất các biện pháp vận dụng mô hình “Lớp học đảo ngược” kết hợp trò chơi với vào giảng dạy chủ đề “Quần thể sinh vật” phần Sinh thái học lớp 12. 
• Tiến hành thực nghiệm so sánh hứng thú, kết quả học tập của học sinh lớp đối chứng và lớp thực nghiệm có sử dụng các biện pháp mới trong sáng kiến kinh nghiệm. 

1. Phương pháp nghiên cứu 

• Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: 

+ Nghiên cứu phương pháp dạy học và kĩ thuật tổ chức dạy học tích cực, lấy học sinh làm trung tâm. 

+ Tham khảo các tài liệu giáo dục có liên quan đến tâm lý học sinh Trung học phổ thông, đặc biệt là học sinh lớp 12. 

+ Nghiên cứu về nội dung kiến thức phần sinh thái học trong chương trình Sinh học 12. 

• Phương pháp nghiên cứu thực tế: 

+ Phương pháp quan sát: Quan sát thái độ học tập của các em học sinh trong tiết Sinh học, quan sát cách giảng dạy của các giáo viên khác để học hỏi, rút kinh nghiệm. 

+ Phương pháp điều tra: Phỏng vấn các học sinh về mong muốn và hứng thú trong môn Sinh học, trao đổi kinh nghiệm về phương pháp giảng dạy với các giáo viên khác. 

+ Phương pháp đàm thoại: Trao đổi với học sinh và các giáo viên đồng nghiệp về những thuận lợi và khó khăn khi dạy phần sinh thái học trong chương trình Sinh học lớp 12. 

+ Phương pháp phân tích: Dựa vào phần thể hiện của học sinh trên lớp và các bài kiểm tra để phân tích đánh giá kết quả học Sinh học của học sinh, hiệu quả công tác giảng dạy của giáo viên. 

+ Phương pháp tổng hợp: Tổng hợp thông tin từ các phương pháp quan sát, điều tra, đàm thoại, phân tích để rút ra kết luận tìm kiếm giải pháp. 

1. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu của đề tài 

• Về lý luận: Làm sáng tỏ cơ sở lí luận của biện pháp vận dụng mô hình “Lớp học đảo ngược” kết hợp trò chơi vào dạy học chủ đề “Quần thể sinh vật” Sinh học 12, đổi mới và đa dạng phong phú thêm phương pháp dạy học Sinh học của giáo viên ở trường THPT, góp phần phát triển các phẩm chất và năng lực cho học sinh. 

• Về thực tiễn: 

+ Đề tài góp phần đánh giá được thực trạng của việc vận dụng mô hình “Lớp học đảo ngược” kết hợp trò chơi trong dạy học Sinh học ở trường THPT. 

+ Đề tài đưa ứng dụng CNTT vào hỗ trợ quá trình dạy học và nghiên cứu như các ứng dụng Quizizz, Wordwall, Youtube… 

+ Đề xuất được quy trình thiết kế các hoạt động dạy học  vận dụng mô hình “Lớp học đảo ngược” kết hợp sử dụng trò chơi; Thử nghiệm thành công quy trình thiết kế các hoạt động dạy học này vào giảng dạy chủ đề “Quần thể sinh vật” Sinh học 12. 

+Thiết kế được bộ công cụ đánh giá quá trình học tập và đánh giá kết quả học tập của học sinh 

+ Thông qua nội dung, đề tài đóng góp thêm tài liệu tham khảo cho các đồng nghiệp giảng dạy bộ môn Sinh học về đổi mới PPDH, đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá hoạt động học tập của học sinh định hướng phát triển năng lực theo tinh thần chỉ đạo của Bộ GD&ĐT thực hiện chương trình Giáo dục phổ thông mới.