SKKN Phương pháp tổ chức trò chơi học tập nhằm nâng cao hiệu quả bài dạy trong môn Toán lớp 1

1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
Phát triển trí tuệ cho học sinh Tiểu học là một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu của hầu hết các quốc gia, của các bậc phụ huynh và các thầy cô giáo. Cùng với tất cả các môn học khác trong chiến lược phát triển toàn diện, có thể nói Toán học đóng một vai trò hết sức quan trọng, nó rèn luyện cho các em không chỉ đơn thuần là tính toán mà điều chủ yếu là năng lực tư duy. Chính bởi tư duy sâu sắc mà các em mới có thể nhanh nhẹn, nhạy bén hơn trong nhiều môn học khác. Rèn luyện toán học không có nghĩa đơn giản là kì vọng các em trở thành những nhà toán học mà chính là rèn luyện cho các em trở nên linh hoạt hơn khi tiếp cận những vấn đề trong nhà trường hoặc giải quyết bất cứ một vấn đề nào trong thực tiễn cuộc sống.
Môn Toán có tầm quan trọng to lớn, có khả năng giáo dục trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận logic, thao tác tư duy cần thiết để nhận thức thế giới hiện thực như: trừu tượng hóa, khái quát hóa, khả năng phân tích tổng hợp, so sánh, dự đoán, chứng minh. Môn Toán còn góp phần giáo dục lí trí và những đức tính tốt như: trung thực, cần cù, chịu khó, ý thức vượt khó khăn, tìm tòi sáng tạo và nhiều kĩ năng tính toán cần thiết để con người phát triển toàn diện, hình thành nhân cách tốt đẹp cho con người lao động trong thời đại mới.
Đối với môn Toán ở Tiểu học, nếu giáo viên chỉ truyền đạt, giảng giải theo tài liệu có sẵn, theo sách giáo khoa, theo hướng dẫn và thiết kế bài dạy một cách máy móc, giáo viên áp đặt, thông báo kiến thức có sẵn… thì sẽ làm cho học sinh học tập một cách thụ động. Điều đó sẽ khiến cho việc học tập của các em diễn ra một cách đơn điệu, tẻ nhạt dẫn đến kết quả học tập không cao. Đó là một trong những nguyên nhân gây cản trở việc đào tạo các em thành những con người năng động, tự tin, sáng tạo sẵn sàng thích ứng với những đổi mới diễn ra hàng ngày.
Mặt khác, học sinh Tiểu học có trí thông minh khá nhạy bén, sắc sảo, có óc tưởng tượng phong phú. Đó là tiền đề tốt cho sự phát triển tư duy toán học. Nhưng các em cũng rất dễ bị phân tán, rối trí nếu bị áp đặt, căng thẳng hay quá tải. Hơn nữa, học sinh ở bậc Tiểu học nói chung, học sinh lớp 1 nói riêng đang trong giai đoạn phát triển cơ thể hay nói cụ thể hơn là các hệ cơ quan chưa hoàn thiện vì thế sức dẻo dai của cơ thể còn thấp; một mặt trẻ vừa chuyển từ môi trường vui chơi là chủ yếu sang môi trường học tập đòi hỏi sự chú ý cao cho nên trẻ khó có thể ngồi lâu trong phòng học cũng như tập trung chú ý vào bài học trong một thời gian dài. Và đặc biệt ở lứa tuổi lớp 1 các em chóng nhớ nhưng lại mau quên.
Học sinh lớp 1 khi học Toán, về kiến thức bước đầu cần nắm được một số kiến thức cơ bản, đơn giản về đếm, đọc viết, so sánh các số trong phạm vi 100, cộng, trừ không nhớ trong phạm vi 100. Yêu cầu với các em khi học toán lớp 1 là, có thể nhận biết các số, biết đọc chúng và viết chúng thành thạo. Vì thế, cần chú ý một số phương pháp phát triển tư duy và hứng thú học toán cho trẻ độ ở tuổi này; cần nhận thức được độ dài và đo độ dài trong phạm vi 20cm, biết xem đồng hồ, biết một số hình cơ bản (vuông, tròn, tam giác,…), biết giải toán có lời văn.
Về kĩ năng: Các bạn nhỏ khi mới bước vào học toán lớp 1 sẽ hình thành và rèn luyện các kĩ năng đọc, viết, đếm, so sánh các số trong phạm vi 100;
Các em phải rèn luyện kĩ năng về cộng, trừ không nhớ trong phạm vi 100, đo và ước lượng độ dài đoạn thẳng, nhận biết hình vuông hình tam giác, hình tròn, điểm , đoạn thẳng.
Qua quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy muốn các em học tốt môn Toán trước hết phải tạo cho các em những say mê hứng thú với môn học. Để làm được điều đó, người giáo viên luôn phải biết tổ chức, hướng dẫn để học sinh tự tìm tòi, chủ động chiếm lĩnh kiến thức. Kiến thức toán lớp 1 đơn giản, rất gần gũi với học sinh nên việc dạy toán phải gắn liền với thực tế, gần với cuộc sống thực của học sinh. Giáo viên hướng dẫn để học sinh từ những vốn kinh nghiệm đã có hình thành những kiến thức mới một cách nhẹ nhàng tự nhiên. Động viên học sinh tập suy nghĩ, tập nói, tập diễn đạt theo cách của riêng mình. Con đường hình thành kiến thức với học sinh lớp 1 hiệu quả nhất là bắt đầu với các hoạt động thao tác bằng tay, với các vật thật, hoạt động trên mô hình, hoạt động ngôn ngữ, cuối cùng là hoạt động trí óc. Ngoài ra việc sử dụng các trò chơi học tập trong giờ học Toán là hết sức cần thiết và có ích. Nó giúp HS thay đổi động hình hoạt động, chống mệt mỏi căng thẳng trong học tập, tăng cường khả năng luyện tập thực hành và vận dụng nhanh các kiến thức đã học; ghi nhớ nội dung kiến thức một cách tự nhiên theo kiểu học mà chơi, chơi mà học. Từ đó giúp cho học sinh nhớ lâu, hiểu kỹ và vận dụng linh hoạt trong đời sống, học tập. Và cũng qua đó phát triển hứng thú, tập thói quen tập trung, tính độc lập, ham hiểu biết và khả năng suy luận cho hoc sinh. Thông qua các trò chơi học tập đó giúp học sinh tự tin hơn khi giao tiếp cũng như trong các hoạt động sinh hoạt hàng ngày.
Cùng với kinh nghiệm trong những năm trực tiếp giảng dạy ở lớp 1, qua nghiên cứu, tìm tòi, thu thập và tham khảo đồng nghiệp, tôi mạnh dạn chọn viết đề tài: “Phương pháp tổ chức trò chơi học tập nhằm nâng cao hiệu quả bài dạy trong môn Toán lớp 1.”để nghiên cứu, nhằm giúp học sinh bớt căng thẳng, phát huy tính tích cực, sôi nổi và đạt hiệu quả cao sau mỗi giờ học.
1.2. Đối tượng nghiên cứu
Một số phương pháp tổ chức trò chơi học tập nhằm nâng cao hiệu quả bài dạy trong môn Toán lớp 1
Học sinh lớp 1H trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi năm học ………..
1.3. Phương pháp nghiên cứu
– Phương pháp quan sát
– Phương pháp phỏng vấn
– Phương pháp điều tra
– Phương pháp phân tích và tổng hợp kinh nghiệm
– Phương pháp thực nghiệm
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận về việc tổ chức trò chơi học tập trong môn Toán lớp 1.
– Trò chơi học tập là trò chơi có nội dung gắn với nội dung bài học và phục vụ cho mục đích học tập, giúp học sinh khai thác vốn kinh nghiệm bản thân.
– Trò chơi học tập giúp rèn luyện trí tuệ lẫn phẩm chất đạo đức cho học sinh.
– Làm thay đổi hình thức hoạt động học tập.
– Làm cho không khí học tập trong lớp được thoải mái và dễ chịu hơn.
– Làm cho quá trình học tập trở thành một hình thức vui chơi hấp dẫn,
– Giúp học sinh củng cố và hệ thống hóa kiến thức, đồng thời phát triển vốn kinh nghiệm mà các em đã tích lũy được thông qua hoạt động.
– Rèn luyện các kĩ năng, kĩ xảo.
– Thúc đẩy hoạt động trí tuệ.
– Rèn luyện và nâng cao các tố chất nhanh, mạnh, bền, khéo giúp học sinh phát triển thể lực.
– Rèn luyện các giác quan.
– Học sinh được phát triển óc sáng tạo, lòng kiên trì, dũng cảm vượt khó.
– Học sinh thấy vui, nhanh nhẹn, cởi mở hơn; tiếp thu tự giác và tích cực hơn.
2.2. Thực trạng:
2.2.1. Vài nét về trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi:
Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi nằm trên địa bàn phường Ngọc Trạo, ngay trung tâm thành phố. Nhà trường nhiều năm liền đạt danh hiệu trường tiên tiến cấp thành phố, cấp tỉnh. Trong năm học ……….trường vinh dự được nhận cờ thi đua của chính phủ, bằng khen của Bộ giáo dục và đào tạo. Nhà trường có truyền thống dạy – học tốt, đội ngũ cán bộ giáo viên yêu nghề mến trẻ, năng động, sáng tạo, có bề dạy kinh nghiệm trong giảng dạy. Hiện tại cơ sở vật chất nhà trường đã được đầu tư xây dựng khang trang, đầy đủ; các phòng học và phòng chức năng được trang trí sinh động, gần gũi với các học sinh.
2.2.2. Thực trạng việc dạy môn Toán lớp 1 thông qua các trò chơi học tập
2.2.2.1. Về phía học sinh:
*Thuận lợi:
– Hầu hết các em biết vâng lời, lễ phép, ngoan ngoãn, có tinh thần giúp đỡ bạn bè
– Học sinh bước đầu có thói quen làm việc tự giác, chủ động, không rập khuôn máy móc, biết tự đánh gía kết quả học tập của mình, của bạn
– Đa số học sinh có niềm vui trong học tập, ham thích học toán.
– Học sinh thực hiện các hoạt động một cách chủ động tích cực theo hướng dẫn, tổ chức của giáo viên.
– Học sinh tham gia tích cực vào các hoạt động như: Quan sát, điều tra, đóng vai, thảo luận từ đó phát hiện và tham gia vào việc giải quyết các tình huống có vấn đề trong học tập và trong cuộc sống.
– Luôn nhận được sự quan tâm, giúp đỡ thường xuyên của Ban giám hiệu, của các bộ phận chuyên môn trong nhà trường.
– Được sự đồng tình, phối hợp chặt chẽ của phụ huynh học sinh, tạo điều kiện mua sắm đầy đủ dụng cụ học tập và quan tâm đến việc học tập của học sinh.
*Khó khăn:
– Do vốn hiểu biết cuộc sống còn nhiều hạn chế, do đặc điểm tâm lí lứa tuổi, sự phát triển tư duy chưa cao nên học sinh tham gia vào các trò chơi học toán còn nhiều hạn chế.
– Môn toán là môn học từ xưa đến nay được xem là khô khan hóc búa, mang tính trừu tượng cao. Vì vậy, việc lĩnh hội tri thức toán học là rất khó khăn đối với HS Tiểu học nói chung và lớp 1 nói riêng. Điều này cũng dể hiểu vì: để lĩnh hội được tri thức toán học thì học sinh cần phải biết so sánh, phân tích, tổng hợp, trừu tượng hoá và khái quát hoá mà chức năng trừu tượng hoá và khái quát hoá ở trẻ lớp 1 còn chưa phát triển đầy đủ.
– Thêm vào đó là lượng kiến thức môn Toán đưa vào chương trình khá lớn đã dẫn đến một thực trạng là học sinh tiếp nhận kiến thức rất vất vả, thụ động nhất là những học sinh ngại phát biểu, tiếp thu chậm; các em luôn cảm thấy sợ, cảm thấy căng thẳng, nặng nề mỗi khi bắt đầu giờ học. Cuối tiết học, học sinh thường uể oải, ít tập trung chú ý vào bài học vì đặc điểm của học sinh lớp 1 là “Dễ nhớ, mau quên, chóng chán”. Bởi vậy, chất lượng học tập toán nhìn chung chưa cao.
– Mặt khác, đặc điểm về tư duy học sinh lớp 1chủ yếu là tư duy trực quan, vật thật hay thông qua những hành động cụ thể để hình thành khái niệm, kiến thức, kĩ năng. Học sinh lớp 1 rất dễ xúc động và thích tiếp xúc với mọi vật, hiện tượng nào đó nhất là những sự vật hiện tượng gây cảm xúc mạnh. Học sinh thường hiếu động hơn khi hoạt động bằng tay, thích được sử dụng đồ dùng trực quan.
2.2.2.2. Về phía giáo viên:
* Thuận lợi:
– Phòng Giáo dục và Đào tạo, Hội cha mẹ học sinh đã trang bị đồ dùng, trang thiết bị dạy học cho trường tương đối đầy đủ. Nhằm phục vụ cho việc dạy và học của giáo viên và của học sinh đạt kết quả.
– Cấp ủy, chính quyền phường Ngọc Trạo đã quan tâm đến cơ sở vật chất trường lớp.
– Hiện nay, thực hiện việc đổi mới phương pháp giảng dạy, nhiều giáo viên, đã không ngừng tìm tòi, tích lũy kinh nghiệm, sáng tạo ra những ý tưởng hay, để có thể tạo ra một giờ giảng sinh động, ấn tượng và đạt được mục tiêu của bài học cần chuyển tải đến người học.
– Trước yêu cầu ngày càng nâng cao hơn nữa chất lượng bài giảng với phương châm rút ngắn khoảng cách giữa người dạy và người học bằng những hoạt động, sản phẩm cụ thể trong dạy học. Chúng ta vẫn thường đưa ra phương châm hay khẩu hiệu: “Tạo ra một giờ học tích cực”, hay “Tạo ra một giờ học thân thiện” và bằng cách này hay cách khác, phương pháp truyền thống hay hiện đại, đôi khi chúng ta vẫn loay hoay để có một giờ giảng tốt nhất, thân thiện và dân chủ nhất. Theo điều tra thì 100% học sinh lớp 1 đều thích học những giờ học có tổ chức trò chơi học tập và các em cảm thấy rất vui. Chất lượng dạy học được nâng cao khi có sự hổ trợ của công nghệ thông tin. Vì thế, sử dụng phương pháp “trò chơi học tập” có thể được hiểu đó là một phương thức, cách thức truyền tải một thông điệp, một nội dung cụ thể nào đó đến người nghe thông qua hình thức trò chơi. “Học mà chơi – Chơi mà học” là nội dung bài học được truyền tải đến người nghe một cách nhẹ nhàng, nhưng đầy sâu sắc và dễ hiểu.