SKKN Sáng kiến chỉ đạo dạy học gắn với thực tiễn ở trường THPT

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài  Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học”. 

Vấn đề đổi mới giáo dục đang được toàn xã hội quan tâm. Đổi mới phương pháp dạy học trong đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức; tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực.  

Bước vào năm học 2021-2022, năm học bản lề chuẩn bị cho việc áp dụng Chương trình giáo dục phổ thông 2018 cho lớp 10 THPT – năm học 2022-2023 – vấn đề phát triển năng lực học sinh thông qua dạy học tích cực càng thu hút sự quan tâm của giáo viên và người dân trong xã hội. Đổi mới phương pháp dạy học là một giải pháp được xem là then chốt, có tính đột phá cho việc thực hiện chương trình này. 

Tuy nhiên, xét về tổng thể trong quá trình giáo dục thì dạy học gắn liền thực tiễn chưa được quan tâm thiết kế một cách bài bản và thực hiện còn rời rạc ở các khâu trong quá trình giáo dục. Để vấn đề đổi mới phương pháp dạy thực hiện đồng bộ, có hiệu quả trong tất cả các môn học cần có sự chỉ đạo của Ban chuyên môn với những giải pháp cụ thể; gắn với từng nội dung cụ thể, từ việc thiết kế chương trình, kế hoạch giáo dục cho đến việc triển khai tại lớp học. Đây thực sự là vấn đề cần thiết, cấp bách ở trường THPT. 

Với những ý nghĩa và giá trị thiết thực như vậy, chúng tôi đã xây dựng đề tài: “Sáng kiến chỉ đạo dạy học gắn với thực tiễn ở trường THPT Anh Sơn 3”. Đề tài được Hiệu trưởng phê duyệt, đưa vào kế hoạch giáo dục của nhà trường và áp dụng trong thực tiễn giảng dạy trường THPT Anh Sơn 3 từ năm học 20212022. 

– Tính mới của đề tài: Đề tài được xây dựng từ sáng kiến chỉ đạo chuyên môn dạy học gắn với thực tiễn. Chỉ đạo được cụ thể hóa thành các giải pháp cụ thể về chuyên môn gắn dạy lí thuyết gắn với thực hành; dạy học gắn với trải nghiệm sáng tạo; linh hoạt trong việc tổ chức các hình thực dạy học phù hợp với từng đặc thù môn học hướng tới mục tiêu đạt hiệu quả cao nhất trong hoạt động dạy học. 

Đề tài không dừng lại ở việc đưa ra một định hướng mà triển khai thành các giải pháp cụ thể áp dụng đồng bộ cho các môn học; là cơ sở để xây dựng kế hoạch giáo dục bộ môn đáp ứng yêu cầu dạy học theo mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực của chương trình GDPT mới.  

• Nhiệm vụ nghiên cứu: Các giải pháp chỉ đạo dạy học gắn với thực tiễn ở trường THPT Anh Sơn 3. Đánh giá các kết quả thực nghiệm dạy học gắn với thực tiễn trong các hoạt động giáo dục của nhà trường. 

• Phạm vi nghiên cứu: 

Đề tài tập trung vào phạm vi nghiên cứu các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn dạy học định hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học theo Chương trình GDPT 2018 ; việc chỉ đạo xây dựng Kế hoạch giáo dục của các môn học vừa phù hợp với tình hình thực tiễn nhà trường; vừa đáp ứng yêu cầu của định hướng dạy học phát triển phẩm chất, năng lực người học. 

Đề tài tập trung vào việc áp dụng các giải pháp dạy học gắn với thực tiễn trong từng bộ môn ở trường THPT Anh Sơn 3; để từ đó đưa ra được các giải pháp chung có thể áp dụng đồng bộ cho tất cả các môn học trong chương trình và áp dụng được trong nhiều năm học, phù hợp với chương trình sách giáo khoa mới – thực hiện từ năm học 2022-2023. 

• Đối tượng nghiên cứu: Đề tài hướng vào đối tượng nghiên cứu là: Việc xây dựng Kế hoạch giáo dục bộ môn; việc triển khai các hình thức tổ chức dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học; hoạt động dạy, học của giáo viên và học sinh. 

• Đóng góp của đề tài  

Đề tài đóng góp những giải pháp vào việc chỉ đạo và thực hiện có hiệu quả việc dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học ở trường THPT. 

Đề tài cũng tập hợp được những tư liệu quan trong từ các hoạt động dạy của giáo viên, hoạt động học của học sinh vào kho học liệu của trường, của ngành để giúp giáo viên lấy làm tư liệu dạy học theo định hướng CTGDPT 2018. 

PHẦN II: NỘI DUNG 

1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN

• Cơ sở lí luận 

• Quản trị chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông 

• Chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông  

Chất lượng giáo dục trường trung học là “sự đáp ứng mục tiêu của trường trung học, đảm bảo các yêu cầu về mục tiêu giáo dục của Luật giáo dục, phù hợp với sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương và cả nước” . 

Mục tiêu giáo dục trung học phổ thông là “nhằm trang bị kiến thức công dân; bảo đảm cho học sinh củng cố, phát triển kết quả của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có hiểu biết thông thường về kỹ thuật, hướng nghiệp; có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học chương trình giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp hoặc tham gia lao động, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.  

• Nội dung chương trình giáo dục cấp trung học phổ thông 

Nội dung chương trình giáo dục bảo đảm định hướng thống nhất và những nội dung giáo dục cốt lõi, bắt buộc đối với học sinh toàn quốc, đồng thời trao quyền chủ động và trách nhiệm cho địa phương, nhà trường trong việc lựa chọn, bổ sung một số nội dung giáo dục và triển khai kế hoạch giáo dục phù hợp với đối tượng giáo dục và điều kiện của địa phương, của nhà trường, góp phần bảo đảm kết nối hoạt động của nhà trường với gia đình, chính quyền và xã hội.  

Nội dung các môn học, hoạt động giáo dục được thiết kế theo hướng mở và linh hoạt, có những nội dung có tính chất cơ bản, cốt lõi được thực hiện chung cho các lớp học, bên cạnh đó có một số nội dung mang tính mở để giáo viên căn cứ vào yêu cầu cần đạt lựa chọn nội dung dạy học sao cho đảm bảo phù hợp với đặc điểm học sinh, điều kiện nhà trường và đáp ứng đặc trưng vùng miền, địa phương.  

• Phương pháp giáo dục ở trường trung học phổ thông 

Phương pháp giáo dục ở trường trung học phổ thông chú trọng các phương pháp tích cực hoá hoạt động của học sinh, trong đó giáo viên đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn hoạt động cho học sinh, tạo môi trường học tập thân thiện và những tình huống có vấn đề để khuyến khích học sinh tích cực tham gia vào các hoạt động học tập, tự phát hiện năng lực, nguyện vọng của bản thân, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, phát huy tiềm năng và những kiến thức, kĩ năng đã tích luỹ được để phát triển. 

Các hoạt động học tập của học sinh bao gồm hoạt động khám phá vấn đề, hoạt động luyện tập và hoạt động thực hành (ứng dụng những điều đã học để phát hiện và giải quyết những vấn đề có thực trong đời sống), được thực hiện với sự hỗ trợ của thiết bị dạy học, đặc biệt là công cụ tin học và các hệ thống tự động hoá của kĩ thuật số.  

Tuỳ theo mục tiêu, tính chất của hoạt động, học sinh được tổ chức làm việc độc lập, làm việc theo nhóm hoặc làm việc chung cả lớp nhưng phải bảo đảm mỗi học sinh được tạo điều kiện để tự mình thực hiện nhiệm vụ học tập và trải nghiệm thực tế. 

• Dạy học theo yêu cầu phát triển năng lực, phẩm chất 

• Đặc trưng của dạy học phát triển năng lực và phẩm chất 

Dạy học phát triển năng lực và phẩm chất là quan điểm dạy học trong đó mục tiêu được cụ thể hóa bằng yêu cầu cần đạt. Trong đó, mỗi năng lực và phẩm chất được mô tả chi tiết cấu trúc các tiêu chí, chỉ báo. Chuẩn đầu ra đạt được thông qua tổ chức dạy học nội dung ứng với công thức sau: 

NĂNG LỰC = KIẾN THỨC x KỸ NĂNG x THÁI ĐỘ x TÌNH HUỐNG 

Dạy học phát triển năng lực có những đặc trưng sau: 

• Mục tiêu dạy học: Phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của người học; chú trọng vận dụng kiến thức vào tình huống thực tiễn, chuẩn bị năng lực giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, giúp người học thích ứng với sự thay đổi của xã hội. 
• Nội dung dạy học: Nội dung và hoạt động cơ bản trong các môn học được liên kết với nhau, gắn với tình huống thực tiễn. Chương trình chỉ quy định những nội dung chính nhằm đạt được kết quả đầu ra, gắn với việc hình thành và phát triển năng lực. 
• Phương pháp dạy học: Người dạy tổ chức, tư vấn, hỗ trợ giúp người học tự lực, tích cực và sáng tạo trong học tập; Chú trọng sử dụng các quan điểm, phương pháp, kỹ thuật, thủ thuật dạy học tích cực giúp người học trải nghiệm thực tế tìm kiếm và vận dụng kiến thức. 
• Hình thức tổ chức dạy học: Chú trọng các hình thức học cá nhân, học hợp tác với các hoạt động đa dạng như hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học, trải nghiệm sáng tạo, đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin. 
• Môi trường học tập: Đa dạng ở trên lớp, ngoài lớp, ngoài trường đặc biệt là vườn trường, xưởng trường, vận dụng trong đời sống thực tế. Môi trường học tập đa dạng, linh hoạt phát huy được tính sáng tạo của người học, có sự hỗ trợ hoặc tham gia của các tổ chức xã hội và gia đình. 
• Đánh giá kết quả: Dựa vào tiêu chí hoặc bộ công cụ chủ yếu hướng vào năng lực đầu ra, tính đến sự tiến bộ, tư vấn cho người học biện pháp thay thế bằng phương thức học tập hiệu quả; chú trọng vào các sản phẩm học tập và khả năng vận dụng trong các tình huống thực tiễn.