SKKN Thiết kế các hoạt động khởi động theo phương pháp dạy học mới tạo hứng thú học tập cho học sinh trong dạy học Địa lí lớp 10 – KNTT

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ. 

1. Lí do chọn đề tài. 

           Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học theo hướng lấy học sinh làm trung nhằm tối ưu tính tích cực, độc lập sáng tạo của người học đang được đặt ra một cách bức thiết hiện nay. Nghị quyết hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục đào tạo đã viết: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học, khắc phục lối truyền thụ một chiều, ghi nhớ máy móc…” 

Trong chương trình THPT, Địa lí là một môn khoa học có kiến thức rộng, vừa thuộc lĩnh vực khoa học xã hội (Địa lí kinh tế – xã hội) vừa thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên (Địa lí tự nhiên), giúp học sinh có những hiểu biết cơ bản về khoa học Địa lí, ngành nghề liên quan đến Địa lí, khả năng ứng dụng kiến thức Địa lí trong đời sống, đồng thời củng cố và mở rộng nền tảng tri thức, kĩ năng phổ thông cốt lõi đã được hình thành ở giai đoạn giáo dục cơ bản. Môn học có vai trò quan trọng trong việc giáo dục cho học sinh về tình yêu quê hương, đất nước, thái độ ứng xử đúng đắn với môi trường tự nhiên, xã hội.  

         Hiện nay, qua những đợt thi giáo viên dạy giỏi và tập huấn, sinh hoạt chuyên môn, giáo viên được học hỏi và cọ xát rất nhiều song như vậy chưa đủ mà giáo viên cần phải tìm tòi, sáng tạo phương pháp dạy học mới để phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo đồng thời gợi niềm say mê, háo hức của học sinh đối với môn học. Qua các lần ứng dụng phương pháp khởi động trong tiến trình bài dạy, tôi thấy học sinh rất hứng khởi, tham gia nhiệt tình, giờ học trở nên nhẹ nhàng, sinh động, học sinh được làm việc nhiều, được các đồng nghiệp, ban giám hiệu nhà trường đánh giá cao, chất lượng học tập bộ môn cũng không ngừng được nâng lên. 

Chính vì điều đó, tôi đã chọn đề tài: “Thiết kế các hoạt động khởi động theo phương pháp dạy học mới tạo hứng thú học tập cho học sinh trong dạy học Địa lí lớp 10” để nghiên cứu trong năm học 2021 – 2022. 2022 – 2023. Nhằm đánh giá được thực trạng việc học tập môn Địa lí 10 của học sinh ở trường THPT. Đề ra các giải pháp đổi mới trong việc giảng dạy hoạt động khởi động của tiết học để phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo trong việc tìm hiểu kiến thức của học sinh và tạo hứng thú học tập trong mỗi tiết học.  

• Mục đích nghiên cứu. 

• Nghiên cứu cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn về vấn đề khởi động bài học. 
• Tạo kết nối giữa kiến thức, kinh nghiệm của học sinh về bài học, tạo hứng thú, kích thích tò mò của HS qua các bài học trong chương trình Địa lí lớp 10. 
• Thiết kế hoạt động “khởi đông” trong chương trình Địa lí lớp 10 (sách Kết nối tri thức với cuộc sống). 
• Thực nghiệm sư phạm đánh giá hiệu quả về hoạt động “khởi động” cho HS thông qua việc tổ chức dạy học theo hướng lấy học sinh làm trung tâm. Tại Trường THPT Hà Huy Tập, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. 

• Khách thể và đối tượng nghiên cứu. 

• Khách thể nghiên cứu. 

Quá trình áp dụng, thiết kế, hoạt động “khởi động” Địa lí 10 (sách Kết nối tri thức với cuộc sống). 

• Đối tượng nghiên cứu. 

1. • Học sinh lớp 10 học tập theo CTGDPT môn Địa lí được Bộ Giáo Dục và Đào Tạo ban hành năm 2018. 
   • Học sinh lớp 10 năm học 2021-2022 và lớp 10 năm học 2022-2023 Trường THPT Hà Huy Tập, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. 

• Giả thuyết khoa học. 

Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp có cơ sở khoa học, có tính khả thi   thì hoạt động khởi động trong giờ dạy sẽ có một vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tổ chức các hoạt động trên lớp giúp học sinh định hướng nội dung bài học, bước đầu giải quyết vấn đề đặt ra trong bài học. Vì thế nên tổ chức hoạt động khởi động một cách đa dạng, linh hoạt thì sẽ tạo hứng thú học tập, thì có thể giúp các em chủ động khám phá kiến thức của bài học, phát triển tốt các năng lực chung và năng lực đặc thù của bộ môn Địa lí.  

• Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu. 

• Nhiệm vụ. 

• Nghiên cứu lý luận về quan niệm hoạt động và vai trò của hoạt động “khởi động” trong  bài học. Cũng như một số lưu ý khi tổ chức hoạt động “khởi động” của giáo viên THPT.  
• Nghiên cứu thực tiễn về cách thức tổ chức mà giáo viên Địa lí ở trường THPT Hà Huy Tập,  đã áp dụng để định hướng cho học sinh trong hoạt động “khởi động” của tiết học. 
• Nghiên cứu thực tiễn về sự hứng thú, tích cực của học sinh trong hoạt động “khởi động” và ảnh hưởng của hoạt động “khởi động” đến toàn bộ quá trình tiết học của bộ môn Địa lí. 
• Đề xuất những cách thức tổ chức hoạt động “khởi động”. 

5.2. Phạm vi nghiên cứu. 

• Phạm vi về nội dung nghiên cứu: Hoạt động “khởi động” trong các bài học Địa lí 10 (Kết nối tri thức với cuộc sống) THPT. 
• Phạm vi về địa bàn nghiên cứu: 01 trường THPT tại TP Vinh, Tỉnh Nghệ An. 
• Phạm vi về đối tượng khách thể khảo sát: 4 giáo viên giảng dạy tại lớp và 200 học sinh tại trường THPT  
• Số lượng đối tượng khách thể phỏng vấn: 4 giáo viên, 200 học sinh. 
• Số lượng khách thể thực nghiệm: 2 lớp thực nghiệm, 2 lớp đối chứng.  

6. Phương pháp nghiên cứu:  

Đề tài đã sử dụng các phương pháp: 

• Phương pháp xây dựng cơ sở lí thuyết: tìm hiểu các nội dung trong các tài liệu có liên quan đến nội dung của đề tài. 
• Phương pháp phân tích tổng hợp: phân tích nội dung sách giáo khoa Địa lí 10 (Kết nối tri thức và cuộc sống) thành lập bảng số liệu thống kê, sơ đồ, biểu đồ. – Phương pháp quan sát: Trong quá trình thực hiện đề tài, GV trực tiếp quan sát quá trình HS học tập tại lớp để tìm hiểu thái độ, hứng thú, tính tích cực, kĩ năng giải quyết vấn đề của HS để từ đó rút ra được ưu khuyết điểm mà phương pháp đang áp dụng, trên cơ sở đó điều chỉnh để đạt được kết quả như đề tài mong muốn.  – Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành thực nghiệm ở các lớp 10D1, 10D2 và đối chứng với lớp 10D3, 10D4 tại THPT Hà Huy Tập.  

7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài. 

• Khai thác có hiệu quả hoạt đông khởi động trong tiến trình dạy học góp phần làm phong phú thêm lí luận và phương pháp tổ chức các hoạt động dạy học địa lí.  
• Góp phần phát huy và phát triển các năng lực cho học sinh THPT khối 10, đem đến cho các em niềm yêu thích môn học.  
• Đề tài có tính ứng dụng cao ở tất cả các trường THPT. 

8. Những đóng góp mới của đề tài. 

• Đã có nhiều đề tài nghiên cứu về các hoạt động dạy học, nhưng chủ yếu tập trung vào các phương pháp nâng cao hiệu quả hoạt động hình thành kiến thức mới. Với đề tài này, tôi khẳng định lần đầu tiên được áp dụng tại trường THPT Hà Huy Tập. Vấn đề của đề tài nghiên cứu có thể không còn mới hoặc đã có nhiều tác giả khai thác, nhưng đây là vấn đề tâm huyết , trên cơ sở đã thực hiện và nhận thấy có hiệu quả trong năm học 2021 – 2022, tôi mạnh dạn đưa ra một số cách thức tổ chức hoạt động khởi động trong một số bài dạy Địa lí lớp 10 năm học 2022 – 2023, bao gồm: tổ chức các trò chơi; thông qua các phương tiện trực quan; xây dựng bài tập tình huống, phương pháp đóng vai. 
• Đề tài đã phân tích được cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc tổ chức hoạt động khởi động bài học. 
• Đề tài đã đưa ra được một số cách thức tổ chức khởi động bài học nhằm đem lại hiệu quả cao trong các giờ dạy . 

Đề tài đã thiết kế và thể nghiệm được một số ví dụ minh họa cho các phương pháp tổ chức hoạt động khởi động bài học trong chương trình địa lí 10.(Sách kết nối tri thức với cuộc sống)