SKKN Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh thông qua phần điện học – vật lý 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh

PHẦN I- ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lý do chọn đề tài:
Trong thời đại hiện nay việc dạy học không chỉ trang bị cho các em kiến thức lý thuyết trong sách vở để phục vụ cho các kỳ thi mà còn phải giáo dục các kỹ năng sống, kỹ năng thực hành, học đi đôi với hành, các em học sinh phải biết vận dụng các kiến thức lý thuyết học được trên lớp, trong sách vở vào thực tiễn cuộc sống. Để đạt được điều này, trong chương trình giáo dục hiện hành Bộ GD&ĐT đã đưa vào các tiết học ngoài giờ lên lớp, thực hành, ngoại khóa và cũng có nhiều tác dụng hỗ trợ tích cực để các em học sinh được phát triển toàn diện cả về kiến thức, kỹ năng, phẩm chất. Tuy nhiên các hoạt động trên chủ yếu được tổ chức dựa trên các chủ đề đã được quy định trong chương trình với các hình thức còn chưa phong phú và học sinh thường được chỉ định phân công tham gia một cách bị động. Giáo viên tổ chức các hoạt động cho học sinh nhưng không rõ hoạt động đó sẽ hướng tới hình thành năng lực gì của học sinh. Điều đó không phù hợp với chương trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Trong chương trình giáo dục phổ thông mới hoạt động giáo dục gồm dạy học các môn và trải nghiệm, hướng nghiệp. Nhưng chỉ mới áp dụng cho học sinh lớp 10 năm học 2022-2023, còn với lớp 11 đang theo học chương trình phổ thông năm 2006 không có tiết trải nghiệm, hướng nghiệp. Mà Vật lý là môn khoa học thực nghiệm, có nhiều ứng dụng trong đời sống, trong khoa học kỹ thuật. Do đó việc đổi mới phương pháp dạy học môn Vật lý theo hướng trải nghiệm sáng tạo giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, ứng dụng giải quyết các tình huống trong thực tiễn là cần thiết. Thông qua các hoạt động trải nghiệm học sinh hiểu sâu sắc hơn các kiến thức Vật lý, biết vận dụng kiến thức vào thực tiễn và tạo được niềm vui sáng tạo cho các em. Từ đó góp phần đạt được mục tiêu phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực cho học sinh.
Qua nghiên cứu chương trình THPT và thực tiễn giảng dạy nhiều năm tôi nhận thấy phần “Điện học” Vật lý lớp 11 rất thú vị, tạo được nhiều hứng thú học tập với các em. Hằng ngày các em đều sử dụng điện và các thiết bị điện nên các em sẽ rất tò mò muốn tìm hiểu trải nghiệm các nội dung liên quan về điện.
Xuất phát từ những lý do trên tôi đã chọn đề tài : “Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh thông qua phần Điện học – Vật lý 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh”.
2. Mục đích nghiên cứu:
Nghiên cứu việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học phần Điện học – Vật lý 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh và giáo dục ý thức tiết kiệm điện, bảo vệ môi trường.
3. Đối tượng nghiên cứu:
– Kiến thức phần điện học – Vật lý 11
– Học sinh lớp 11 trường THPT Nam Đàn 1.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu tổ chức dạy học phần “ Điện học” Vật lý 11 theo hướng hoạt động trải nghiệm với việc cho học sinh thiết kế, chế tạo các sản phẩm khoa học kỹ thuật, tổ chức các trò chơi để tuyên truyền, giáo dục ý thức sử dụng điện tiết kiệm, an toàn, hiệu quả, trải nghiệm tìm hiểu việc sử dụng pin,ác quy đúng cách thì sẽ tạo được sự hứng thú cho học sinh trong học tập, giúp phát triển phẩm chất, năng lực học sinh và giáo dục ý thức tiết kiệm điện, bảo vệ môi trường.
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu:
5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
– Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài.
– Vận dụng cơ sở lý thuyết để tổ chức trải nghiệm sáng tạo thông qua các dự án học tập.
– Thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá hiệu quả của đề tài.
5.2. Phạm vi nghiên cứu:
– Về nội dung: Sáng kiến tập trung nghiên cứu: Thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm thông qua các dự án học tập một số nội dung kiến thức phần Điện học – Vật lý 11.
– Thời gian nghiên cứu:
+ Từ tháng 6/2020 đến tháng 10/2020 hình thành ý tưởng.
+ Từ tháng 11/2020 đến tháng 1/2023 nghiên cứu và thử nghiệm.
+ Từ tháng 1/2023 đến tháng 4/2023 viết thành đề tài.
6. Phương pháp nghiên cứu
– Nghiên cứu lý thuyết về hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
– Nghiên cứu thực tiễn tổ chức trải nghiệm sáng tạo tại trường THPT Nam Đàn 1.
– Điều tra, tổng hợp và xử lí số liệu, đánh giá kết quả thu được từ thực nghiệm sư phạm.
7. Những đóng góp mới của đề tài
– Về mặt lí luận: Đề tài đã góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận về tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo thông qua các dự án học tập cho học sinh ở trường THPT.
– Về mặt thực tiễn: Đưa ra kinh nghiệm tổ chức hoạt động trải nghiệm có hiệu quả phần điện học – Vật lý 11.
– Thiết kế ba dự án trải nghiệm thuộc phần Điện học – Vật lý 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh và giáo dục ý thức tiết kiệm điện, bảo vệ môi trường.
– Thực nghiệm tổ chức hoạt động trải nghiệm có hiệu quả đối với học sinh trường THPT Nam Đàn 1.
– Tổ chức dạy học phần Điện học Vật lý 11 tại trường phổ thông thu được những kết quả thiết thực nhằm nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Vật lý góp phần vào phong trào thi đua đổi mới sáng tạo trong dạy học.
PHẦN II – NỘI DUNG
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN
1. Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp
Theo thông tư 32/2018/TT – BGDĐT ban hành chương trình GDPT mới thì hoạt động trải nghiệm dành cho cấp tiểu học và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp dành cấp THCS, THPT là hoạt động giáo dục bắt buộc được thực hiện từ lớp 1 đến lớp 12.
Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho HS được tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn của đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi. Chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai.
2. Một số phương thức tổ chức và loại hình hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học Vật lý ở bậc THPT.
Có nhiều phương pháp giáo dục trong hoạt động trải nghiệm nhưng mỗi phương pháp đều phải làm cho người học luôn sẵn sàng tham gia trải nghiệm tích cực, giúp người học suy nghĩ những gì trải nghiệm, phát triển năng lực phântích, khái quát hóa các kinh nghiệm có được, tạo cơ hội cho người học phát triểnnăng lực giải quyết vấn đề và ra quyết định dựa trên những tri thức và ý tưởng mới thu được từ trải nghiệm. Sau đây là một số loại hình tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp được các trường phổ thông thường xuyên thực hiện trong hoạt động giáo dục.
Phương thức khám phá là cách thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS trải nghiệm thế giới tự nhiên, thực tế cuộc sống và công việc, giúp HS khám phá những điều mới lạ, tìm hiểu, phát hiện vấn đề từ môi trường xung quanh, bồi dưỡng những cảm xúc tích cực và tình yêu quê hương đất nước. Nhóm phương thức tổ chức này bao gồm các hoạt động như tham quan các nhà máy, cơ sở đào tạo nghề nhằm định hướng giáo dục nghề nghiệp, phát triển các nănglực, phẩm chất cần có đáp ứng với nghề nghiệp trong tương lai.
Phương thức thể nghiệm, tương tác là cách thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS giao lưu, tác nghiệp và thể nghiệm ý tưởng như diễn đàn, đóng kịch, hội thảo, cuộc thi, trò chơi và các hoạt động ngoại khóa khác. Các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa về Vật lí thông thường là: các buổi báo cáo (cemina) về các chuyên đề Vật lí, HS làm báo tường hoặc tập san về Vật lí, HS biểu diễn thí nghiệm hoặc giới thiệu các đồ dùng, thiết bị dạy học tự làm, ngày hội STEM, các câu lạc bộ Vật lí …. Trò chơi là một loại hình hoạt động giải trí, thư giãn,

những trò chơi trong hoạt động trải nghiệm sáng tạo phù hợp nhiều khi có tác dụng rất tích cực. Trò chơi là hình thức tổ chức các hoạt động vui chơi với nội dung kiến thức thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, có tác dụng chơi mà học, học mà chơi.
Phương thức cống hiến là cách thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS mang lại những giá trị xã hội bằng những đóng góp và cống hiến thực tế của mình thông qua các hoạt động tình nguyện nhân đạo, lao động công ích, tuyên truyền và các phương thức tương tự khác như tham gia các chiến dịch giờ Trái Đất, ngày Chủ nhật xanh….
Phương thức nghiên cứu là cách thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS tham gia các đề tài, dự án nghiên cứu khoa học về mỗi chuyên đề Vật lý nhờ cảm hứng từ những trải nghiệm thực tế, qua đó đề xuất những biện pháp giải quyết vấn đề một cách khoa học. Nhóm hình thức tổ chức này bao gồm các hoạt động khảo sát, điều tra, làm dự án nghiên cứu, sáng tạo công nghệ, nghệ thuật. Cần chú ý rằng nghiên cứu khoa học của HS là những hoạt động thuộc về công việc tổ chức hoạt động tìm kiếm, khám phá những điều mới mẻ đối với HS trong phạm vi các hoạt động giáo dục của nhà trường. Cái mới trong hoạt động nghiên cứu khoa học của HS là cái mới đối với nhận thức của em.
Trong quá trình triển khai thực hiện các nhà trường có thể điều chỉnh, bổ sung thêm những hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp khác. Mỗi phương thức đều có những ưu nhược điểm khác nhau,nên không đơn thuần chỉ sử dụng một phương thức, hình thức mà có thể kết hợp các phương thức để làm tăng hiệu quả và giá trị của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp đối với HS.
3. Vai trò của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong việc phát triểnphẩm chất, năng lực HS
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giúp học sinh vận dụng những tri thức, kĩ năng, thái độ đã học từ nhà trường, sách vở kết hợp với những kinh nghiệm sẵn có của bản thân vào trong thực tiễn cuộc sống một cách sáng tạo.
Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cùng với các môn học khác được coi là một bộ phận của chương trình giáo dục phổ thông mới. Đó là một quá trình trong đó HS trực tiếp tham gia vào các loại hình hoạt động và giao lưu phong phú, đa dạng, HS tự biến đổi mình, tự làm phong phú mình bằng cách thu lượm xử lý thông tin từ môi trường xung quanh. HS có cơ hội khám phá và phát triển bản thân bởi các em được trực tiếp tham gia vào tất cả các hoạt động trải nghiệm do thầy cô tổ chức. Các em tìm thấy niềm đam mê và hứng thú của mình khi được kích thích sáng tạo, khơi dậy tiềm năng, phát huy tính cá thể, chủ động, tự giác, tích cực và sáng tạo. Từ đó có thêm động lực để học hỏi và phát triển bản thân.
Các năng lực đặc thù của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp như năng lực thích ứng với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động hay năng lực định hướng nghề nghiệp cũng được chú trọng để bồi dưỡng HS. Bên cạnh đó nhiều kĩ

năng dần được hình thành cho HS thông qua các hoạt động trải nghiệm. Tất cả các phẩm chất, năng lực trên không chỉ là thước đo đánh giá sự tiến bộ của HS mà còn là nền tảng, hành trang vững chắc giúp các em có thể hoạch định con đường đi của mình trong tương lai, tự quyết định đúng đắn lựa chọn nghề nghiệp và vững tin theo đuổi ước mơ.
Hoạt động trải nghiệm là mô hình học tập tiên tiến nhằm giúp học sinh hoàn thiện bản thân mình. Tạo ra sự tự tin cho học sinh trong học tập, hình thành năng lực học tập cho học sinh: lập kế hoạch, tổ chức làm việc nhóm, thu thập và xử lí thông tin, lập báo cáo, thuyết trình, đánh giá và tự đánh giá. Qua các giờ học đó, học sinh sẽ cảm thấy yêu thích môn học và hiểu kiến thức một cách sâu sắc hơn. Ngoài ra, học tập trải nghiệm là điều kiện học hỏi lẫn nhau, giúp học sinh phát huy tính tích cực tự học, sáng tạo, tính tự giác, giúp các em phát huy tốt các kỹ năng như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hợp tác.
Trong dạy học Vật lý, tổ chức các hoạt động trải nghiệm có ý nghĩa rất lớn khi tạo cơ hội cho HS huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của môn học và lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội, tham gia hoạt động hướng nghiệp và hoạt động phục vụ cộng đồng. Như vậy thông qua hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp sẽ có tác dụng bổ trợ rất hiệu quả cho quá trình dạy học lĩnh hội kiến thức, giúp HS củng cố, đào sâu, mở rộng các kiến thức qua các sân chơi tạo không khí thân thiện, vui vẻ mà không áp lực, gò bó như trên lớp học. Qua đó kích thích các em sự hứng thú và lòng yêu thích môn học, phát huy tính tích cực, phát triển nhân cách và bồi dưỡng năng khiếu, năng lực, sở trường của bản thân.
Vật lý là một bộ môn khoa học tự nhiên có tính trừu tượng và tư duy logic cao, có nhiều kiến thức gắn liền với đời sống thực tiễn, được ứng dụng cao vào các ngành nghề kỹ thuật nên việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học Vật lý lại càng trở nên thiết thực. Những kiến thức Vật lý liên quan đến khoa học kĩ thuật sẽ được tường minh thông qua các hoạt động trải nghiệm mà ở đó HS là chủ thể của mọi hoạt động. Khi tham gia hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp các em được bồi dưỡng các phẩm chất, năng lực của người lao động mới, hình thành con đường lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và xu hướng của xã hội, sự quyết tâm để biến ước mơ đó thành hiện thực.
Học tập trải nghiệm trong dạy học môn VL tạo cơ hội cho HS khám phá ý nghĩa của các kiến thức đối với thực tiễn, phát triển các năng lực cần thiết, nhất là năng lực vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề thực tiễn, góp phần thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận người học. Ngoài ra, các hoạt động trong quá trình trải nghiệm cũng kích thích trí tò mò, hứng thú học tập, tạo động lực thúc đẩy quá trình học tập và vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho HS.

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN
1. Cơ sở thực tiễn của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp:
Vài chục năm qua, khi chúng ta chưa chính thức bàn về dạy học phát triển năng lực, hầu hết các nhà trường đều đã tổ chức cho HS các hoạt động ngoài giờ lên lớp như: tham quan dã ngoại, tham gia bảo vệ môi trường, tham gia lao động công ích, đi đến các bảo tàng … để HS quan sát, học hỏi thực tế. Đó cũng chính là những hình thức hoạt động trải nghiệm quen thuộc mà cho đến nay vẫn còn được duy trì ở nhiều trường học.
Những năm gần đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành hướng dẫn về việc phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ thông làm căn cứ quan trọng cho các cơ sở giáo dục chủ động lên kế hoạch giáo dục nhà trường, trong đó có điều kiện tăng cường các nội dung hoạt động giáo dục gắn với thực tiễn. Theo đó, nhiều GV ở các trường PT đều nhận thức được tầm quan trọng của việc đưa hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp vào dạy học nhằm nâng cao hiệu quả dạy học. Vì vậy hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học môn Vật lý thời gian qua tại nhiều cơ sở giáo dục phổ thông đã có những khởi sắc đa dạng về hình thức cũng như phương pháp thực hiện.
Qua khảo sát, điều tra GV ở một số trường phổ thông trên địa bàn huyện Nam Đàn cho thấy, hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp đã và đang được triển khai ở nhiều cơ sở giáo dục với những qui mô và mức độ khác nhau. Các hình thức như tổ chức câu lạc bộ Vật lý, hoạt động ngoài giờ lên lớp theo các chủ đề, dạy học Vật lý theo định hướng STEM, ngày hội STEM, ngày hội hướng nghiệp, cao hơn là cuộc thi sáng tạo KHKT… là những hình thức trải nghiệm tươi mới, đặt ra yêu cầu cao hơn về năng lực, phẩm chất cho HS đã làm cho nội dung giáo dục trong các trường phổ thông ngày càng trở nên sinh động, hấp dẫn, lôi cuốn được đông đảo nhiều HS tham gia.
Trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, áp dụng cho học sinh lớp 10 năm học 2022-2023 thì trải nghiệm hướng nghiệp là môn học bắt buộc.
Còn với lớp 11 đang theo học chương trình phổ thông năm 2006 không có tiết trải nghiệm, hướng nghiệp. Nên đòi hỏi GV Vật lý phải linh hoạt trong việc tổ chức dạy học để học sinh được trải nghiệm sáng tạo nhằm phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh. Đó cũng là tiền đề để giáo viên áp dụng hình thức trải nghiệm vào dạy chương trình Vật lý năm học 2023-2024.
2. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học Vật lý ở một số trường phổ thông trên địa bàn huyện Nam Đàn
Để tiến hành tìm hiểu về thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học Vật lý ở trường THPT tôi đã tiến hành khảo sát bằng phiếu điều tra đối với một số GV và HS ở một số trường THPT trên địa bàn huyện Nam Đàn với mục đích thu thập thông tin, phân tích khó khăn, thuận lợi để có những định hướng nghiên cứu, kiến nghị, đề xuất nhằm tăng cường hiệu quả trong quá trình dạy học Vật lý.
Kết quả khảo sát GV và HS chúng tôi nhận thấy nhìn chung các GV đều thấy được tầm quan trọng và sự cần thiết của việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp vào dạy học Vật lý nên gần như 100% HS học tại các trường đều được tham gia vào các hoạt động này ít nhất là được một lần. Khi tổ chức các hoạt động trải nghiệm HS vô cùng hứng thú, hợp tác cùng nhau để giải quyết những nhiệm vụ đặt ra. Và mong muốn các thầy cô sẽ tổ chức được nhiều sân chơi học tập, nhiều hình thức hoạt động trải nghiệm để các em có cơ hội tham gia. Vấn đề vẫn là ở khâu triển khai, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp vào dạy học Vật lý như thế nào cho hiệu quả để phát huy được năng lực, phẩm chất của HS. Trước hết, qua phiếu khảo sát chúng ta hãy cùng phân tích những khó khăn trong việc đưa hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp vào dạy học của GV
Một là vẫn còn nhiều GV có tâm lý ngại tìm hiểu, ngại nghiên cứu tài liệu nên có những nhận thức còn chủ quan, chưa đầy đủ về nội dung chương trình hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp được ban hành trong chương trình GDPT mới. Các GV thường tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo những cách riêng, bột phát của mình. Trong quá trình thực hiện có những quan niệm sai lầm dẫn đến việc tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp chưa hiệu quả vì chưa xác định rõ ràng mục đích cần đạt về năng lực, phẩm chất cho HS khi thực hiện hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, quy trình tổ chức còn lúng túng, chưa đúng hướng với mục tiêu của chương trình GDPT .
+ GV còn có quan niệm sai lầm khi đồng nhất hoạt động trải nghiệm với một số hoạt động ngoài giờ lên lớp của HS. Các hoạt động ngoài giờ lên lớp được tổ chức hiện nay chủ yếu dựa trên các chủ đề đã được quy định trong chương trình với các hình thức còn chưa phong phú. HS thường được chỉ định, phân công tham gia một cách bị động, các em chưa được chủ động tham gia tất cả các khâu trong tiến trình hoạt động. GV tổ chức hoạt động cho HS nhưng chưa xác định rõ hoạt động đó sẽ hướng tới hình thành những năng lực gì cho các em. Điều đó không phù hợp với một chương trình định hướng phát triển phẩm chất và năng lực HS nên GV cần phải thay đổi, điều chỉnh trong khâu thực hiện để HS thực sự là chủ thể của quá trình hoạt động, HS thực sự vừa được “trải” vừa được “nghiệm” với chính môi trường học tập của mình chứ không chỉđơn thuần là quan sát, lắng nghe.
+ Nhiều GV quan niệm một cách cứng nhắc: phải tổ chức hoạt động giáo dục ngoài trời, thực tế mới là trải nghiệm. Vì vậy, việc tổ chức hoạt động TN là một điều gì đó thật là nặng nề, khó khăn, quá sức đối với một số GV, nên nếu GV có cố gắng tổ chức cũng rất hạn chế, mang tính hình thức. HS chưa có nhiều cơ hội để phát triển phẩm chất, năng lực của bản thân. Theo các chuyên gia giáo dục, việc tổ chức hoạt động trải nghiệm theo quy mô nhóm và quy mô lớp có ưu thế hơn về nhiều mặt như đơn giản, không tốn kém, mất ít thời gian, HS tham gia được nhiều hơn và có nhiều khả năng hình thành, phát triển các năng lực choHS hơn. Như vậy, để giảm tốn kém và đảm bảo chất lượng giáo dục, những hình thức hoạt động trải nghiệm quy mô nhỏ nên phát huy nhiều hơn ví dụ như thuyết trình, đố vui, giải ô chữ, tổ chức trò chơi … tại lớp hoặc khối lớp, nhất là trong tiết ôn tập, tự chọn … còn quy mô cấp trường và liên trường nên ít hơn. Cần cân nhắc lựa chọn và ưu tiên cho những chủ đề và mục tiêu giáo dục lớn, có tính phổ quát, các hoạt động trải nghiệm về các vấn đề xã hội như bảo vệ môi trường, sử dụng tiết kiệm và hiệu quả điện năng….
+ Khi tham gia hoạt động trải nghiệm, HS có thể được trải nghiệm ở một hoặc nhiều mức độ trải nghiệm khác nhau tùy theo nội dung và hình thức tổ chức hoạt động. Không nên quan niệm một cách cứng nhắc phải có hoạt động chân tay mới là hoạt động trải nghiệm.
Khó khăn thứ hai là việc đưa hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp vào trường học khiến Ban Giám Hiệu các nhà trường lo lắng làm thế nào để cùng một lúc làm tốt hai nhiệm vụ: giảng dạy chuyên môn và tổ chức hoạt động trải nghiệm, trong khi một bộ phận HS còn thụ động, lười biếng, thiếu ý chí vươn lên, hoặc một số HS chỉ chú trọng học tập kiến thức các môn học để ứng phó với các kỳ thi, ngại và thiếu nhiệt tình khi tham gia hoạt động trải nghiệm. Để khắc phục được khó khăn này, nhà trường và GV cần phải sáng tạo, linh hoạt, lồng ghép dạy học trải nghiệm, hướng nghiệp vào nội dung các môn học bắt buộc để thực hiện được mục tiêu kép: vừa đảm bảo nội dung chương trình học văn hóa trong SGK vừa góp phần bồi dưỡng được phẩm chất, năng lực cho HS.
Trên cơ sở lý luận và thực tiễn đã phân tích, chúng tôi thấy rằng việc tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho HS THPT trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết, phù hợp với yêu cầu của xã hội và thực hiện mục tiêu của chương trình GDPT mới.
Muốn tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học Vật lý thật sự thành công và hiệu quả thì công việc đầu tiên là GV phải dành nhiều thời gian đọc, tìm hiểu, nghiên cứu kỹ lý luận về các nội dung trong chương trình GDPT mới để hiểu đúng bản chất, vai trò, vị trí của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong chương trình GDPT mới. Trên cơ sở đó, căn cứ vào điều kiện dạy học cụ thể ở mỗi nhà trường thực hiện các hoạt động chuyên môn: trao đổi ý kiến với đồng nghiệp thống nhất xây dựng các chủ đề của mỗi phân môn, tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học phù hợp. Không nhất thiết đặt nặng vấn đề tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp có tầm quy mô lớn, GV có thể cho HS được trải nghiệm ngay trong chính lớp học thông qua các bài học. Điều quan trọng trong dạy học là tạo cho HS một thói quen thường xuyên vận dụng các kiến thức lý thuyết đã học vào thực tiễn để quá trình học là một quá trình kiến tạo. Sau khi tham gia các hoạt động trải nghiệm, sáng tạo, HS sẽ đạt được những phẩm chất, năng lực mà GV đã đề ra. Nhìn nhận được vấn đề trên GV có thể dễ dàng, thoải mái hơn trong việc xây dựng, tổ chứccác hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp vào dạy học các môn học được thường xuyên hơn.

CHƯƠNG 3. TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO HƯỚNG HOẠT ĐỘNG TRẢI
NGHIỆMMỘT SỐ NỘI DUNG PHẦN “ ĐIỆN HỌC ” VẬT LÝ 11 GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CHO HS
1. Phân tích phần điện học Vật Lí 11 theo hướng hoạt động trải nghiệm:
Nhìn chung phần lớn các kiến thức của phân môn điện học thuộc chương trình Vật lý 11 THPT hiện hành rất gần gũi và có nhiều ứng dụng trong đời sống và khoa học kỹ thuật. Đây là một điểm rất thuận lợi để triển khai tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong dạy học Vật lý.
Phân môn điện học chiếm thời lượng dạy học lớn trong chương trình SGK Vật lý 11 có nội dung có thể chia thành 3 mảng lớn: từ bài 1 đến bài 18 nghiên cứu về sự hình thành và bản chất, đặc điểm, các định luật của dòng điện không đổi, dòng điện trong các môi trường, từ bài 19 đến bài 22 nghiên cứu về các đặc điểm của từ trường – môi trường vật chất bao xung quanh dòng điện, từ bài 23 đến bài 25 nghiên cứu về mối quan hệ khăng khít giữa dòng điện và từ trường. Nhìn chung các kiến thức của phần điện học Vật lý 11 được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát triển các nội dung từ chương trình Vật lí THCS. Các khái niệm về dòng điện, cường độ dòng điện, nguồn điện, điện năng tiêu thụ, công suất điện … các định luật Ôm đối với đoạn mạch chỉ chứa điện trở thuần, định luật Jun – Lenxơ, khái niệm về từ trường, hiện tượng cảm ứng điện từ HS đã được học ở chương trình Vật lí lớp 7 và lớp 9 nhưng ở mức độ nhận thức đơn giản chưa yêu cầu cao về kiến thức cũng như kỹ năng cần đạt. Tuy nhiên đó cũng là những kiến thức nền giúp HS có thể học tốt phần điện học ở chương trình Vật lí 11. Ở những chương này các kiến thức nêu trên được mở rộng nâng cao, đặt yêu cầu cao hơn về kiến thức cũng như kỹ năng, thái độ của HS nên các năng lực cần được hình thành ở HS sẽ ở mức độ cao hơn.
Các nội dung kiến thức phần dòng điện không đổi có tác dụng giáo dục HS ý thức tiết kiệm điện năng, bảo vệ môi trường. Còn các nội dung kiến thức phần dòng điện trong các môi trường có tác dụng rất lớn trong việc giáo dục HS sử dụng điện an toàn, phòng tránh được được tai nạn thương tích từ dòng điện, cơ sở để chế tạo ra các vật liệu mới trong các ngành vật liệu bán dẫn. Các hiện tượng điện từ làm cơ sở nguyên lý hoạt động cho các thiết bị và động cơ điện trong khoa học kĩ thuật và đời sống. Với những đặc điểm nội dung kiến thức sinh động, gắn liền với thực tiễn nói trên đã tạo điều kiện thuận lợi cho GV tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho HS. Vì vậy trong dạy học yêu cầu GV cần phải có những hình thức hoạt động trải nghiệm đa dạng, phong phú, nội dung hoạt động tiếp tục hướng đến việc khám phá bản thân, môi trường xã hội, tự nhiên để khai thác được những kinh nghiệm đã có của các em, tiếp tục phát triển các năng lực, phẩm chất của HS. Hơn nữa thông qua các hoạt động trải nghiệm phần điện còn giáo dục các em ý thức tiết kiệm điện, bảo vệ môi trường, trách nhiệm với cộng đồng.