SKKN Tổ chức trò chơi học tập nâng cao hiệu quả môn âm nhạc cho học sinh lớp 2 (Bộ sách Kết nối tri thức)

I. PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Chúng ta vẫn từng nói rằng: “Âm nhạc là môn năng khiếu cũng là môn thực hành”. Tuy nhiên âm nhạc trong trường học không nhằm đào tạo các em trở thành những nhạc sĩ, ca sĩ,…Cũng như việc học đọc, học viết, học vẽ, việc học hát, các em được nghe hát, nghe nhạc hoặc tham gia trò chơi, vận động theo nhạc đều nhằm mục đích phát triển khả năng âm nhạc. Nâng cao năng lực cảm thụ âm nhạc của các em là cơ sở để hình thành một trình độ văn hóa thẩm mỹ nhất định, góp phần giúp cho trẻ phát triển trí tuệ, trí tưởng tượng và có tác dụng giáo dục đạo đức, tình cảm rất tốt. Qua các bài học các em được nghe hát, nghe nhạc, được tập hát, được biết một số kiến thức phổ thông về âm nhạc. Tất cả những yếu tố đó sẽ tạo thành một trình độ văn hóa âm nhạc tối thiểu để góp phần cùng các môn học khác giáo dục nhân cách, làm cho nội dung học tập ở nhà trường phổ thông có tính toàn diện, làm thăng bằng, hài hòa các hoạt động học tập của trẻ em.

Trong mỗi lớp học, có nhiều đối tượng học sinh cùng tham gia hoạt động, tất cả học sinh trong lớp đều tiếp thu lượng kiến thức đầy đủ khi giáo viên cung cấp thì đối với môn học của tôi phụ trách qua những giờ thực giảng trên lớp, ngoài những em có năng khiếu, có giọng hát hay, mạnh dạn tự tin khi thể hiện bài hát đa số vẫn còn nhiều em quá rụt rè, nhút nhát, rất ít xung phong lên biểu diễn bài hát trước lớp, thiếu tự tin, và hơn thế nữa các em nghĩ mình hát không hay. Thiết nghĩ đây là môn học được nhiều học sinh yêu thích và có hứng thú khi học, bản thân tôi cũng mong muốn bằng cách nào để giúp cho tất cả các em trong lớp đề được tham gia học tập sôi nổi, nhiệt tình và tương đối đồng nhất,  cho các em biết hòa mình trong tập thể, tạo nên một tâm thế sẵn sàng, ham học và đây cũng là một điều kiện thuận lợi giúp cho các em học tốt những môn học khác.

Muốn thực hiện được yêu cầu trên thì bản thân tôi phải luôn tìm tòi, học hỏi, sáng tạo và phải vận dụng thực tế qua từng chi tiết dạy. Để đáp ứng được các nhu cầu cơ bản đó tôi luôn suy nghĩ làm thế nào để các em học môn Âm nhạc trong nhà trường có chất lượng cao, các em thực sự hứng thú khi tham gia môn học này. Đây cũng chính là lý do để tôi chọn đề tài “SKKN Tổ chức trò chơi học tập nâng cao hiệu quả môn Âm nhạc cho học sinh lớp 2 (Bộ sách Kết nối tri thức)”

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài

Xuất phát từ những vấn đề đặt ra, tôi đã thực nghiệp việc lồng ghép những trò chơi được ứng dụng từ nội dung của bài học để giúp học sinh nhớ được lời ca của bài hát một cách nhanh chóng và dễ dàng. Từ những trò chơi được ứng dụng tất cả học sinh trong mỗi lớp đều được tham gia.    

– Hình thành một trình độ văn hóa Âm nhạc tối thiểu cho học sinh.

– Bước đầu giúp các em làm quen một số kỹ năng đơn giản về ca hát và có thói quen hát đúng.

– Tạo cho các em hứng thú, tạo niềm vui khi học hát, nghe ca nhạc. Giáo dục năng lực cảm thụ âm nhạc, kích thích tiềm năng nghệ thuật, làm cho đời sống tinh thần của trẻ thêm phong phú. Góp phần giáo dục tính tập thể, tính kỷ luật, tính chính xác khoa học.

3. Phương pháp nghiên cứu

– Thu thập các tài liệu về dạy hát dân ca cho học sinh phổ thông.

– Phương pháp trải nghiệm thực tế: Vận dụng những kinh nghiệm của cá nhân vào các tiết dạy hát dân ca ở trường.

– Phương pháp phân tích, tổng hợp: Trao đổi với đồng nghiệp về những kết quả thu được, điều chỉnh cho phù hợp với thực tế dạy học tại nhà trường.

– Phương pháp quan sát sư phạm

– Phương pháp so sánh

– Phương pháp thống kê xử lý số liệu

II. PHẦN NỘI DUNG

1. Cơ sở lí luận

Âm nhạc là môn học mang tính nghệ thuật cao, nó khác rất nhiều so với các môn học khác. Âm nhạc mang đến cho học sinh những phút giây thư giãn, thoải mái. Thông qua những câu hát, những lời ca, những cử chỉ, những điệu bộ, múa vận động phụ họa, và đặc biệt là các trò chơi âm nhạc giúp các em thêm yêu thích âm nhạc và ước mong được học âm nhạc. Trang bị cho học sinh tri thức, kĩ năng, kĩ xảo vận động cần thiết cho các hoạt động khác nhau trong cuộc sống, rèn luyện nếp sống văn minh, lành mạnh, hình thành thói quen tự tập luyện và tự tổ chức các trò chơi âm nhạc. Góp phần tích cực vào việc hình thành thói quen đạo đức, phát triển trí tuệ, thẩm mĩ, phát hiện và bồi dưỡng những hạt nhân năng khiếu. Trong quá trình học tập còn giúp các em biết cách ứng dụng những trò chơi âm nhạc dân gian vào hoạt động học tập và sinh hoạt ở trong và ngoài nhà trường.

Từ đó, để học sinh lĩnh hội, khám phá và chiếm lĩnh kiến thức thì người giáo viên phải thường xuyên có những biện pháp kích thích học sinh hứng thú, tự giác, tích cực trong giờ học nhằm giúp học sinh lĩnh hội tối đa kiến thức.

Tóm lại: người giáo viên cần phải đổi mới phương pháp dạy học, tìm những trò chơi âm nhạc phù hợp với nội dung tiết dạy để giúp học sinh học tập, tích cực hoạt động, tự giác, phát huy tư duy sáng tạo và các tố chất cho học sinh.

2. Thực trạng

Như trên đã nói: Một tiết dạy học được xem là thành công nếu như người giáo viên ngoài truyền tải cho các em nắm bắt được nội dung cơ bản của tiết học còn phải đem đến cho các em một tiết học hay, tạo niềm vui, sự sôi nổi và hứng thú say mê trong quá trình học tập.

Do nhận thức vị trí, vai trò của bộ môn Âm nhạc chưa được đúng mức (quan niệm là môn phụ), một phần cũng làm ảnh hưởng tới công tác giáo dục toàn diện cho học sinh. Đó là sự nhìn nhận của một số bậc phụ huynh và cả học sinh về môn học này, nên môn Âm nhạc trong nhà trường Tiểu học đến nay vẫn còn gặp nhiều khó khăn.

Một thực tế cho thấy, nếu  giáo viên chỉ dạy đủ trình tự các bước của một tiết học hát và tập đọc nhạc mà không lồng ghép nhiều trò chơi vào các tiết học thì sẽ gây cho tiết học sự khô cứng và nhàm chán. Từ đó học sinh sẽ không hứng thú khi học Âm nhạc. Bên cạnh đó một số trường Tiểu học hiện nay cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học chưa đảm bảo cho công tác dạy và học. Từ đó dẫn đến tình trạng học sinh nhàm chán, mệt mỏi do sự lặp đi lặp lại một phương pháp dạy học khô cứng của giáo viên.

Qua thực tế giảng dạy các lớp trong năm học 20… – 20… Ngay đầu năm tôi đã tiến hành khảo sát lớp 2… và thu được kết quả cụ thể như sau:

3. Các biện pháp tổ chức thực hiện

Trò chơi 1: Nghe giai điệu đoán câu hát

1. Tác dụng của trò chơi:

Tác động vào thính giác của các em những âm thanh chuẩn mực, chính xác của bài hát. Giúp các em nắm thật vững giai điệu bài hát, tiết tấu của bài hát thông qua trò chơi.

1. Cách chơi:

Giáo viên chọn một câu hát khó trong bài hoặc câu hát nào học sinh hát dễ bị sai nhạc để đàn (hoặc thổi kèn) giai điệu câu hát đó và đố học sinh đây là câu hát nào? Những học sinh không có năng khiếu vẫn có thể phát hiện ra câu hát, tuy nhiên khi hát lại các em có thể hát sai nhạc. Giáo viên lại cho những học sinh có năng khiếu hát câu hát đó. Sau đó cho cả lớp củng cố câu hát đó bằng cách hát theo tiếng đàn của giáo viên, trò chơi tiếp tục với những câu hát khác.

Phần thưởng là những lời khen khuyến khích của cô và những tràng pháo tay của cả lớp cho những học sinh phát hiện ra câu hát và học sinh hát chuẩn xác câu hát đó.

Ví dụ: Khi dạy bài hát Con chim chích chòe Âm nhạc 2 trang 14 Bộ sách Kết nối tri thức, tôi đã tổ chức trò chơi Nghe giai điệu đoán câu hát cho các em học sinh. Với bài hát này tôi đã hoán đổi thứ tự các câu hát và cho học sinh đoán giai điệu của tất cả các câu hát có trong bài.

Trò chơi 2: Tai ai thính nhất

Sau khi các em đã nắm vững giai điệu bài hát giáo viên thường cho các em hát kết hợp gõ nhạc cụ theo 3 cách: theo phách, theo nhịp, theo tiết tấu lời ca.

Để giúp các em nắm chắc nhịp, tiết tấu của bài hát ta có thể cho các em chơi trò chơi này.

1. Tác dụng của trò chơi:

Giúp các em phát triển năng lực tai nghe, năng lực cảm thụ âm nhạc thông qua trò chơi.

1. Cách chơi:

Giáo viên vỗ tay (hoặc gõ bằng nhạc cụ gõ) tiết tấu các câu hát từ dễ đến khó trong bài học, cho các em đoán đó là câu hát nào trong bài (có thể tiết tấu này trùng với tiết tấu các câu hát ở bài hát khác) ai thính tai nhất sẽ được thưởng điểm thi đua hoặc một tràng pháo tay của cả lớp.

Ví dụ: Khi dạy bài hát Chú chim nhỏ dễ thương trang 28 Âm nhạc 2 trang 14 Bộ sách Kết nối tri thức tôi đã tổ chức trò chơi Tai ai thính nhất cho các em học sinh.

 Tôi vỗ tay:        x      x     x      x      x       x      x        x     x       x    

 HS hát:        Lại   đây  hỡi  chú   chim  nhỏ   xinh  dễ   thương này

Trò chơi 3: Nhà biên đạo múa tí hon

Trong tiết tiếp theo tôi thường hướng dẫn các em hát kết hợp vận động phụ họa hoặc múa đơn giản. Trước khi hướng dẫn cho các em các động tác mà giáo viên đã chuẩn bị, giáo viên có thể cho các em tự tìm các động tác phụ họa dưới hình thức trò chơi “Nhà biên đạo múa tí hon”. Các em dựa vào nội dung lời ca để tìm ra những động tác phù hợp, sau đó giáo viên có thể sửa cho các em một số động tác rồi hướng dẫn cho cả lớp.

1. Tác dụng của trò chơi:

Trò chơi này có tác dụng dẫn dắt các em hướng tới những ý tưởng sáng tạo, thông qua các động tác minh họa cho lời ca các em hiểu được nội dung bài hát nói lên điều gì.

1. Cách chơi:

Cho những học sinh xung phong lần lượt lên hát kết hợp vận động hoặc múa các động tác mà các em tự suy nghĩ trước lớp, sau đó giáo viên nhận xét khen ngợi và sửa cho các em những động tác hay hơn.

Phần thưởng cho các em “biên đạo múa” là những ngôi sao danh dự của giáo viên và những tràng pháo tay của các bạn trong lớp.

Ví dụ: Khi dạy bài hát Hoa lá mùa xuân Âm nhạc 2 trang 36 Bộ sách Kết nối tri thức, tôi đã tổ chức trò chơi Nhà biên đạo múa tí hon cho các em học sinh.

Trò chơi: Nhà biên đạo múa tí hon (HS lớp 2)

Trò chơi 4: Em tập làm ca sĩ

Trong 2 tiết học cho một bài hát ta có thể áp dụng thêm các trò chơi khác tùy theo từng bài. Các trò chơi được cung cấp trong sách giáo viên chúng ta có thể thay bằng các tên gọi hấp dẫn giúp các em khi nghe đến tên trò chơi sẽ rất hứng thú tham gia.

Cũng cách gọi các em lên biểu diễn từng tốp hoặc đơn ca trước lớp ta thay bằng trò chơi có tên là: “Em tập làm ca sĩ”.

1. Tác dụng của trò chơi:

Giúp các em mạnh dạn, tự tin vào bản thân và hướng cho các em vươn tới những ước mơ cao đẹp.

1. Cách chơi:

Khi các em đã hát kết hợp vận động hoặc múa thành thạo, chuẩn xác bài hát, giáo viên gọi các em lên biểu diễn trước lớp. Nếu 2 học sinh ta gọi 2 “ca sĩ”, “song ca”, 3 học sinh ta gọi “tam ca”, 4, 5 học sinh ta gọi “tốp ca”. Các em rất thích thú khi được gọi như vậy và đa số các em rất hào hứng tham gia, hơn nữa các em lại có ý thức cao trong khi hát kết hợp với biểu diễn.

Giám khảo chấm điểm cho các “ca sĩ” là tập thể lớp cộng với những lời nhận xét khen ngợi, góp ý của giáo viên.

Trò chơi: Em tập làm ca sĩ (ảnh em Lê Hoàng Hương Giang – Lớp 2) 

Trò chơi 5: Hoa đến tay ai người ấy hát

Đây là cách hát nối tiếp, để tạo cho các em tham gia nhiệt tình và hào hứng, thi đua hát đúng và chuẩn xác ta cho các em chơi trò chơi này.

1. Tác dụng của trò chơi:

Trò chơi này giúp các em bắt vào câu hát nối tiếp chuẩn xác cả về tiết tấu lẫn cao độ; phát huy tính nhanh nhẹn, chính xác và luyện trí nhớ cho các em.

1. Cách chơi:

Giáo viên chuẩn bị một bông hoa, có thể cho các em đứng thành hàng ngang (nếu ở trong lớp) đứng thành vòng tròn (nếu ở ngoài sân) người cầm hoa đầu tiên hát câu 1, sau đó đưa hoa cho bạn tiếp theo bạn tiếp theo bạn này phải bắt kịp câu 2 theo đúng tiết tấu của bài, cứ thế đến hết bài. Nếu ai không hát kịp hoặc bắt sai giọng thì học sinh ấy phải phạt bằng cách phải nhảy “lò cò” về chỗ ngồi theo tiếng đọc đồng thanh của cả lớp “lặc lò cò cho cái giò nó khỏe, nhảy le te cho nó khỏe cái giò”.

Trò chơi 6: Hòa tấu nhạc cụ

Trò chơi này chỉ có thể thực hiện sau khi học sinh đã học thuộc lời ca, hát đúng giai điệu và tiết tấu của bài hát.

1. Tác dụng của trò chơi:

Trò chơi giúp các em vừa học hát vừa tập sử dụng các nhạc cụ gõ đệm đúng phách, đúng nhịp, đúng tiết tấu lời ca. Từ đó các em có ý thức hát thật chuẩn xác các bài hát đã được học.

1. Cách chơi:

Giáo viên chia thành 3 nhóm:

              Nhóm 1: Sử dụng nhạc cụ mõ.

              Nhóm 2: Sử dụng nhạc cụ thanh phách.

              Nhóm 3: Sử dụng nhạc cụ song loan.

Giáo viên cho học sinh biết hiệu lệnh:

 + Khi giáo viên giơ một ngón tay phải: Nhóm 1 vừa hát vừa kết hợp dụng nhạc cụ mõ gõ đệm theo nhịp.

 + Khi giáo viên giơ 2 ngón tay phải: Nhóm 2 vừa hát vừa kết hợp dùng nhạc cụ thanh phách gõ đệm theo phách.

 + Khi giáo viên giơ 3 ngón tay phải: Nhóm 3 vừa hát vừa kết hợp dùng nhạc cụ song loan gõ đệm theo tiết tấu lời ca.

 + Khi giáo viên giơ cả 5 ngón tay phải: Cả 3 nhóm cùng hát và gõ đệm theo ký hiệu của tay trái (giơ 1 ngón gõ theo nhịp, 2 ngón gõ theo phách, 3 ngón gõ theo tiết tấu lời ca).

Cuối cùng, giáo viên nhận xét và tuyên dương nhóm nào thực hiện hiệu lệnh, hát và kết hợp gõ nhạc cụ đúng nhất.