SKKN Ứng dụng công nghệ số để thiết kế bài tập và tổ chức học tập nhóm nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh thông qua dạy học chương I – Cơ chế di truyền và biến dị, sinh học 12

PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ  

        1. Lý do chọn đề tài 

Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế; Quyết định 131/QĐ-TTg ngày 25 tháng 01 năm 2022 phê duyệt Đề án “Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo giai đoạn 2022 – 2025, định hướng đến năm 2030”. Chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo cần có sự thay đổi nhận thức mạnh mẽ, sự chỉ đạo quyết liệt của các cấp quản lý, sự chủ động, tích cực của các cơ sở giáo dục và sự ủng hộ, tham gia của mỗi người học, mỗi nhà giáo và toàn xã hội; 

Với sự bùng nổ về công nghệ số đã và đang tạo ra những phương thức giáo dục mới. Như một tất yếu, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã thúc đẩy sự phát triển đột phá về chuyển đổi số trên tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội trong đó việc ứng dụng công nghệ số trong dạy học là một tất yếu để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong dạy và học, là cơ hội để nâng cao chất lượng giáo dục, hiệu quả quản lý giáo dục; xây dựng nền giáo dục mở thích ứng trên nền tảng số; 

Đa dạng hóa các hình thức dạy học bằng cách ứng dụng công nghệ số trong dạy học và hoạt động giáo dục, giúp giáo viên và học sinh chủ động về thời gian cũng như địa điểm thực hiện hoạt động dạy học và học tập. 

Xuất phát từ vai trò của công nghệ số trong dạy học, giúp học sinh có thể học mọi lúc mọi nơi; học sinh có thể học đi học lại nhiều lần một vấn đề; các hình ảnh thông qua ứng dụng công nghệ số đa dạng, đẹp mắt, sinh động nhằm khích lệ được tinh thần tích cực chủ động của học sinh cũng như kĩ năng sử dụng CNTT phục vụ học tập và cuộc sống của các em. Với ứng dụng công nghệ số giúp giáo viên trau dồi chuyên môn và nghiệp vụ, nâng cao trình độ công nghệ thông tin. 

 Phần V- chương 1: cơ chế di truyền và biến dị sinh học 12 là có nhiều nội dung trừu trượng khó hiểu và khó nhớ. Việc ứng dụng công nghệ số trong dạy học giúp người học sớm tiếp cận được với nội dung kiến thức, hiểu sâu bản chất vấn đề, hình thành, phát huy và phát triển các năng lực của bản thân. 

  Do vậy chúng tôi chọn đề tài: 

Ứng dụng công nghệ số để thiết kế bài tập và tổ chức học tập nhóm nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh thông qua dạy học chương I – Cơ chế di truyền và biến dị, sinh học 12. 

2. Mục đích của đề tài 

• Giúp xác định được tầm quan trọng của việc ứng dụng công nghệ số trong dạy học và hoạt động giáo dục, nhằm hình thành và phát triển các kỹ năng tự học cho học sinh. 
• Giúp giáo viên nghiên cứu và sử dụng các giải pháp công nghệ số phù hợp với đối tượng học sinh để nâng cao chất lượng giáo dục.  
• Đa dạng hóa, hiện đại hóa các hình thức học tập theo xu hướng phát triển của thời đại công nghệ 4.0. 

3. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu   

3.1. Phạm vi nghiên cứu 

Học sinh lớp 12 đang học tập tại trường THPT Quỳ Hợp, huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An. 

3.2. Đối tượng nghiên cứu 

Các giải pháp về ứng dụng công nghệ số trong việc xây dựng, thiết kế các hoạt động, câu hỏi tương tác, các bài kiểm tra, đánh giá để phát triển năng lực tự học cho học sinh thông qua chương I – Cơ chế di truyền và biến dị, sinh học 12. 

3.3. Phương pháp nghiên cứu   

Đề tài này chúng tôi đã sử dụng các phương pháp sau đây: 

+ Phương pháp nghiên cứu lý luận và khảo sát thực tế; 

+ Phương pháp thực nghiệm điều tra, quan sát thực tiễn; 

+ Phương pháp tổng kết đúc rút kinh nghiệm; + Phương pháp lựa chọn xây dựng giải pháp. 

4. Tính mới và những đóng góp của đề tài 

4.1. Tính mới của đề tài 

Đề tài được xây dựng trên thực tế giảng dạy và vận dụng các phương tiện CNTT vào dạy- học hướng tới hình thành năng lực tự học cho học sinh.  

Sử dụng nền tảng công nghệ số thiết kế các bài tập và tổ chức hoạt động nhóm dựa trên các bài học của chương I – Cơ chế di truyền và biến dị, Sinh học 12, đây là những bài đòi hỏi khả năng tư duy, trừu tượng cao nhằm giúp học sinh lĩnh hội kiến thức phát huy nội lực bản thân và kiến thức tập thể. 

4.2. Những đóng góp của đề tài 

Một, làm rõ thực trạng về ứng dụng công nghệ số trong dạy học nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh trong giai đoạn hiện nay. 

Hai, đề xuất một số biện pháp có hiệu quả về ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học để phát triển năng lực tự học thông qua học nhóm cho học sinh. 

Ba, làm tài liệu tham khảo cho các cấp quản lý giáo dục, các trường học và giáo viên, góp phần đẩy mạnh chuyển đổi số trong dạy học và các hoạt động giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục. 

PHẦN 2: NỘI DUNG  

I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 

1. Sơ lược vấn đề nghiên cứu 

“Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” được phê duyệt tại Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ xác định như sau: Phát triển nền tảng hỗ trợ dạy và học từ xa, ứng dụng triệt để công nghệ số trong công tác quản lý, giảng dạy và học tập; số hóa tài liệu, giáo trình; xây dựng nền tảng chia sẻ tài nguyên giảng dạy và học tập theo cả hình thức trực tiếp và trực tuyến.  

Ứng dụng công nghệ số để giao bài tập về nhà và kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh trước khi đến lớp học. Hiểu một cách đơn giản thì chuyển đổi số trong giáo dục chính là việc ứng dụng những công nghệ tiên tiến giúp nâng cao trải nghiệm của người học; cải thiện những phương pháp giảng dạy cũng như tạo môi trường để học tập thuận tiện nhất. 

Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh ban hành Nghị quyết số 09-NQ/TU về chuyển đổi số tỉnh Nghệ An đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. 

Trên tinh thần các nghị quyết của Tỉnh uỷ và kế hoạch của UBND tỉnh về chuyển đổi số, Đảng uỷ Sở Giáo dục và Đào tạo đã ban hành nghị quyết về chuyển đổi số ngành Giáo dục và Đào tạo đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. 

Năm học 2021-2022 toàn ngành GD Nghệ An có có 7960 sáng kiến, trong đó 1179 sáng kiến loại A, 781 sáng kiến loại B, trong các sáng kiến có đề cập đến việc ứng dụng công nghệ như: “Ứng dụng công nghệ thông tin một cách hiệu quả vào công tác chủ nhiệm lớp tại trường THPT Cửa Lò hiện nay” của tác giả Nguyễn Hồng Hải, Nguyễn Thị Kim Chung, Hà Thị Vinh Tâm; “Thiết kế và ứng dụng bài giảng elearning trong dạy học trực tuyến môn Vật Lí nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh” của tác giả Trần Hải Tiến, Hoàng Danh Hùng, trường THPT Diễn Châu 4 và THPT Quỳnh Lưu 3; “Ứng dụng phần mềm Shub classroom để kiểm tra, đánh giá trực tuyến trong dạy học Địa lý 12 bậc THPT” của tác giả Nguyễn Duy Trí, Nguyễn Thị Hòa, trường THPT Đô Lương 1 và THPT Cửa Lò2; “Ứng dụng các phần mềm hỗ trợ và nền tảng Web để thiết kế bài giảng E- Learning trong dạy học trực tuyến môn Sinh học nhằm phát triển năng lực cho học sinh THPT” của tác giả Hoàng Thị Song Thao, Phạm Hồng Thái, Nguyễn Hồng Lĩnh, trường THPT Lê Viết Thuật, THPT Diễn Châu 4, THPT Diễn Châu2; “Ứng dụng chuyển đổi số để đa dạng hóa hình thức dạy học và kiểm tra đánh giá trong chương trình Địa lý lớp 12 theo định hướng phát triển các phẩm chất năng lực của học sinh” các tác giả Bùi Thị Hậu, Hồ Mậu Tình THPT Yên Thành 3, trường THPT Quỳnh Lưu 3. 

Nhìn chung, các SKKN nghiên cứu về ứng dụng công nghệ số trong hoạt động giáo dục các môn học để nâng cao chất lượng giáo dục và năng lực học tập cho các em học sinh. Các nghiên cứu đã chỉ rõ tính cấp thiết của việc áp dụng công nghệ số trong dạy học và đề xuất các biện pháp để nâng cao năng lực học cho hoc sinh thông qua hệ thống bài giảng Elearning hoặc các công cụ đánh giá online. Các nghiên cứu chỉ tập trung một cách chung chung, chưa đề cập sâu hơn về một nền tảng công nghệ số ứng dụng cụ thể tương tác với học sinh. 

Việc nghiên cứu dụng trong hoạt động giao bài tập tương tác qua các video cho học sinh, tạo hứng thú trong học tập và quản lý được việc tự học của học sinh trong quá trình tự học với bộ môn Sinh học chưa có đề tài nghiên cứu. Điều đó làm hạn chế hiệu quả của giáo dục và phát triển các năng lực cho học sinh ở các nhà trường THPT trong bối cảnh sự phát triển của công nghệ số hiện nay.