SKKN Ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học số học lớp 1

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài
Trong những năm gần đây, việc vận dụng công nghệ thông tin đã đã được ứng dụng rộng rãi trong tất cả các lĩnh vực của xã hội loài người. Trong đó, ngành giáo dục và đào tạo áp dụng rất rộng rãi. Hơn nữa, đối với giáo dục đào tạo, công nghệ thông tin có tác dụng mạnh mẽ, làm đổi mới nội dung và phương pháp dạy học. Công nghệ thông tin là phương tiện để giúp chúng ta tiến tới và hình thành “Xã hội học tập”. Mặt khác, giáo dục và đào tạo đóng vai trò quan trọng thúc đẩy sự phát triển của công nghệ thông tin thông qua việc cung cấp nguồn nhân lực cho công nghệ thông tin. Bộ giáo dục và đào tạo yêu cầu: “Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục đào tạo ở tất cả các cấp học, bậc học ngành học theo hướng dẫn của Bộ GD&ĐT phối hợp với Cục Công nghệ Thông tin như là một công cụ đắc lực nhất cho đổi mới phương pháp dạy học ở các môn”.
Thực hiện tinh thần chỉ đạo của Sở Giáo dục và Đào tạo về việc thực hiện nhiệm vụ năm học ……….. của UBND tỉnh Thanh hóa – Chỉ thị số 16/CT- UBND ban hành ngày ………yêu cầu các trường học tiếp tục nâng cao kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học; để nâng cao chất lượng đào tạo trong giáo dục. Nhận thức sâu sắc được việc ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ cho việc đổi mới phương pháp dạy học là một trong những hướng tích cực nhất, hiệu quả nhất, tôi đã mạnh dạn học tập và đưa công nghệ thông tin vào giảng dạy trong những năm gần đây.
Qua thực tế giảng dạy và nghiên cứu, tôi đã rút ra một số kinh nghiệm trong dạy học toán ở lớp 1. Do vậy, tôi mạnh dạn đề suất “Một số kinh nghiệm ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy phần số học môn toán lớp 1”.

1.2. Mục đích nghiên cứu
– Giúp giáo viên có thêm cách làm hay, phù hợp để góp phần đổi mới phương pháp dạy học toán ở lớp 1.
– Giúp giáo viên dạy học đạt kết quả cao trong môn toán lớp 1.
– Giúp học sinh lớp 1 yêu thích môn Toán và hoàn thành tốt môn Toán.
– Giúp đồng nghiệp có thêm nhiều cách làm hay.
– Trao đổi kinh nghiệm về bài giảng điện tử cùng các giáo viên ở trang web: baigiang.violet.vn
– Đổi mới phương pháp dạy học khi đưa ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy môn Toán lớp 1 góp phần nâng cao hiệu quả dạy học.

1.3. Đối tượng nghiên cứu
– Học sinh lớp 1C – Trường Tiểu học Thọ Cường – Triệu Sơn – Thanh Hóa  trong giờ học toán có sự hỗ trợ của công nghệ thông tin qua một số bài dạy về số học trong chương trình lớp Toán 1.
– Những bài học thuộc mạch kiến thức về số học trong chương trình môn Toán lớp 1.

1.4. Phương pháp nghiên cứu
– Phương pháp khảo sát, điều tra.
– Phương pháp so sánh, phân tích, tổng hợp.
– Phương pháp thực hành trực quan của việc sử dụng giáo cụ trực quan trong bài giảng.
– Phương pháp vấn đáp, thực hành.

2.  NỘI DUNG

2.1. Cơ sở lý luận
Trí thông minh là sự tổng hợp, phối hợp nhịp nhàng các năng lực trí tuệ như: quan sát, ghi nhớ, óc tưởng tượng và chủ yếu là năng lực tư duy mà đặc trưng là năng lực tư duy độc lập, linh hoạt, sáng tạo, vận dụng những hiểu biết đã học để giải quyết vấn đề được đặt ra một cách tốt nhất. Chính vì vậy, Nghị quyết của Bộ Chính trị về cải cách giáo dục đã nhấn mạnh nhiệm vụ phát triển trí thông minh cho học sinh Tiểu học, nhất là học sinh lớp 1 là: “Phát triển tư duy khoa học và tăng cường ở các em ý thức, năng lực vận dụng một cách thông minh những điều đã học”.
Một điểm đổi mới trong phương pháp dạy học hiện nay là phải lấy học sinh làm trung tâm, người thầy chỉ đóng vai trò là người giúp các em đi đúng hướng, giúp các em tiếp thu kiến thức một cách chủ động, sáng tạo. Chính vì vậy, ở lớp 1 việc phát triển trí thông minh cho trẻ thông qua môn Toán là hết sức cần thiết.
Học sinh Tiểu học còn nhỏ nên quá trình nhận thức thường gắn với những hình ảnh, hoạt động cụ thể. Bởi vậy, các phương tiện trực quan rất cần thiết trong quá trình giảng dạy. Đặc biệt là phương tiện trực quan sinh động, rõ nét sẽ thu hút được sự chú ý của học sinh. Trong những tiết học có đồ dùng trực quan đẹp, học sinh sẽ chú ý đến bài giảng hơn và kết quả là học sinh tiếp thu bài tốt hơn, nhớ lâu hơn.
Dạy học môn Toán vốn dĩ rất khô khan, ngoài bộ đồ dùng dạy học toán chỉ là những con số, các bài toán và hình vẽ, học sinh sẽ không quan sát rõ nên sự tập trung vào bài học còn hạn chế. Thế nhưng, những con số, những bài toán và hình vẽ ấy nếu được áp dụng soạn giảng bằng giáo án điện tử, khi đưa lên màn hình trình chiếu với sự nhấn mạnh bằng cách đổi màu chữ hay gạch chân… thì mức độ tập trung của học sinh sẽ cao hơn đồng thời nắm bắt được cốt lõi của nội dung bài học hơn. Chính vì vậy mà việc đưa ứng dụng công nghệ thông tin, cải tiến phần mềm và tích hợp phần mềm để soạn giáo án điện tử vào giảng dạy môn Toán là cần thiết.

2.2. Thực trạng của vấn đề
* Thuận lợi:
Được sự quan tâm giúp đỡ của Ban giám hiệu, giáo viên thường xuyên được bồi dưỡng, trau dồi chuyên môn qua công tác dự giờ, kiểm tra, chuyên đề. Nhà trường còn tạo mọi điều kiện hỗ trợ giúp giáo viên giảng dạy tốt nhất.
Bản thân tôi luôn phấn đấu, có lòng yêu nghề, mến trẻ, tận tụy với học sinh, tích cực thực hiện mục tiêu nhà trường đề ra. Nắm bắt phương pháp giảng dạy mới và vận dụng sáng tạo.
Nhà trường luôn khuyến khích giáo viên áp dụng công nghệ thông tin vào dạy học nhằm giúp học sinh hứng thú và đạt hiệu quả hơn trong tiếp thu bài, chiếm lĩnh kiến thức mới.
Có rất nhiều tài liệu, tư liệu phục vụ cho việc soạn giảng như: hình ảnh, thông tin, bài giảng tham khảo…từ mạng Internet.
Sau khi giảng dạy trên lớp, bài giảng của giáo viên được lưu giữ vào kho bài giảng của nhà trường, tạo điều kiện cho các giáo viên khác có thể tham khảo, sửa đổi hoặc bổ sung giáo án sau phần rút kinh nghiệm để hoàn thiện hơn, giảng dạy ở nhiều năm tiếp theo.
* Khó khăn:
Qua những năm trực tiếp giảng dạy lớp 1 tôi nhận thấy:
–  Độ tuổi học sinh Tiểu học còn nhỏ, năng lực chú ý và trí nhớ chưa ổn định.
– Trong sách giáo khoa, các kiến thức số học được trình bày kết hợp cả kênh chữ, kênh hình, học sinh quan sát vào đó rất khó hình dung, tưởng tượng, dẫn đến việc nắm kiến thức trong mỗi tiết học chưa cao. Khả năng nhận thức được các kiến thức mang tính tưởng tượng cao như  số học còn là một điều khó khăn.
– Đối với học sinh lớp 1, mảng kiến thức nhận biết khái niệm số, đếm số, so sánh số, cộng trừ các số chưa chính xác; cấu tạo số, cách đặt tính và tính cộng, trừ còn sai nhiều.
– Với các bài học về số học đòi hỏi học sinh có trí tưởng tưởng, khả năng  nhận biết, khái quát tổng hợp cao nên nếu giáo viên chỉ vận dụng các phương pháp dạy học thông thường học sinh sẽ khó khăn trong việc chủ động tiếp thu bài và nắm được kiến thức cơ bản của bài học.
– Hoạt động nhận thức của các em lớp 1 còn có những hạn chế nhất định về khả năng phân tích, tổng hợp. Việc tri giác các sự vật, hiện tượng chủ yếu vẫn dựa vào hình dạng bên ngoài mà chưa biết phân tích để nhận ra những thuộc tính đặc trưng của các sự vật hiện tượng đó.
– Khả năng nhận thức của học sinh Tiểu học còn gắn với những hình ảnh, đồ vật cụ thể. Năng lực tư duy trừu tượng còn hạn chế, còn phụ thuộc vào mô hình, vật thật, việc thật.
* Kết quả khảo sát
Từ thực trạng trên, ngay từ đầu năm học ………, tôi đã tiến hành khảo sát bằng các tiết dạy khác nhau ở lớp 1C. Mục đích là để tìm hiểu khả năng tiếp thu của học sinh khi dạy theo phương pháp cũ và phương pháp mới có gì thay đổi. Kết quả khảo sát được như sau.
Bảng thống kê số liệu khảo sát ban đầu khi sử dụng đồ dùng trực quan bằng sách giáo khoa và dạy theo phương pháp truyền thống.

Lớp

Sĩ số
Hiểu bài
kiến thức khắc sâu
Hiểu bài
kiến thức hay quên
Hiểu bài ít
kiến thức hay quên
SL
%
SL
%
SL
%
1C
32
7
21,8
13
40,6
12
37,6

Bảng tổng hợp kết quả khi sử dụng đồ dùng trực quan tự làm giống như trong sách giáo khoa và giáo án thông thường tôi thu được kết quả như sau.

Lớp

Sĩ số
Hiểu bài
kiến thức khắc sâu
Hiểu bài
kiến thức hay quên
Hiểu bài ít
kiến thức hay quên
SL
%
SL
%
SL
%
1C
32
8
25
14
43,7
10
31,3

Qua kết quả khảo sát thực tế, tôi rất băn khoăn, trăn trở, lo lắng nên quyết định chọn giải pháp đưa công nghệ thông tin vào dạy các bài học về số học.

2.3. Các giải pháp thực hiện

2.3.1. Ứng dụng công nghệ tin vào hình thành các khái niệm ban đầu về số học
Việc hình thành các khái niệm về số học là rất quan trọng, quyết định sự thành công trong dạy học môn Toán ở cấp Tiểu học. Nếu giáo viên giúp học sinh hình thành tốt các khái niệm về số học sẽ giúp các em vận dụng tốt vào việc giải tốt một số bài tập có liên quan đến số học. Để làm được điều đó, người giáo viên cần nắm vững mức độ cần đạt của việc hình thành các kí hiệu số học để định hướng đúng phương pháp dạy, không làm quá tải các kiến thức cần truyền đạt.
Mặt khác, con đường hình thành kiến thức cho học sinh lớp 1 tuân theo sơ đồ: Thao tác trên đồ vật      Mô hình sơ đồ     Kí hiệu hoặc khái quát, khái niệm kiến thức toán học. Do đó, việc hình thành các kí hiệu số học tôi thường tuân theo quy trình sau:
+ Hình thành khái niệm số có một chữ số.
Ví dụ 1: Khi dạy bài: Các số 1, 2, 3 ( Tiết 6 – trang 11, 12 SGK – NXB Giáo dục Việt Nam ).
Các kiến thức trong bài học được tôi  thiết kế trên từng Slide giáo án điện tử. Ngoài ra, bài giảng điện tử còn là một công cụ hỗ trợ trong dạy học giúp giáo viên cập nhật phương pháp dạy học hiện đại, lên lớp nhẹ nhàng, làm chủ tiết dạy. Đồng thời, nó còn giúp học sinh hứng thú nghe giảng, nắm được kiến thức trọng tâm của bài.