SKKN Vận dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9

ĐẶT VẤN ĐỀ

Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng dạy học tích cực là một trong những mục tiêu hàng đầu của ngành giáo dục nước ta.

Dạy học theo hướng tích cực dựa trên quan điểm lấy học sinh làm trung tâm của quá trình dạy học. Để dạy học tích cực cần đổi mới mục tiêu dạy học của mỗi bài học. Giáo viên là người thiết kế, tổ chức, khuyến khích, tạo điều kiện để đa số học sinh tích cực hoạt động tìm tòi, khám phá, xây dựng và vận dụng kiến thức, rèn luyện kĩ năng;  Đổi mới các hình thức tổ chức dạy học đa dạng, phù hợp; Sử các phương tiện dạy học hiện đại như là nguồn kiến thức; Sử dụng linh hoạt các phương tiện dạy học chung và phương tiện dạy học đặc thù của môn học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh.

Hóa học là môn khoa học thực nghiệm, học phải đi đôi với hành. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng dạy học tích cực là điều tất yếu không thể tách rời xu thế chung của nền giáo dục hiện đại.

Trong quá trình tìm tòi, thực hiện các phương pháp dạy học tích cực, tôi thấy phương pháp” Bàn tay nặn bột”  là một trong những phương pháp dạy học có nhiều tính ưu việt nhất, tích hợp được những ưu điểm của các phương pháp dạy học tích cực hiện nay. Giờ dạy có vận dụng phương pháp” Bàn tay nặn bột”  thì kiến thức được khắc sâu và kỹ hơn, không khí lớp học sôi nổi, học sinh hứng thú và say mê với môn học hơn,… Chính vì vậy  hiệu quả giờ học được nâng cao hơn.

 Là một giáo viên với bề dày hơn 20 năm trong nghề, tôi cùng đồng nghiệp không ngừng nghiên cứu và tìm tòi các phương pháp dạy học nhằm đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, thực hiện tốt mục tiêu giáo dục của ngành.

 Năm 2012 Sở GDĐT Hà Nội cử cán bộ cốt cán của một số quận huyện tập huấn và triển khai phương pháp “ Bàn tay nặn bột” về dạy thí điểm ở một số trường học, sau đó nhân rộng ra các trường học trong quận, huyện. Nhờ tính ưu việt của mình phương pháp BTNB  đã nhanh chóng len lỏi sâu vào từng cấp học, môn học, bài học.

Sau 4 năm áp dụng phương pháp “ Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học ở trường THCS … kết hợp với dự giờ thăm lớp của các đồng nghiệp trong trường cũng như học tập rút kinh nghiệm từ các lần đi xây dựng chuyên đề cho giáo viên trong quận. Tôi thấy phương pháp BTNB thực sự có hiệu quả. Tỉ lệ học sinh giỏi ngày càng tăng, số học sinh đạt HSG môn Hóa cấp quận, cấp thành phố cũng bổ sung ngày càng nhiều. Tuy nhiên khi mới vận dụng phương pháp BTNB vào giảng dạy môn Hóa chúng tôi gặp phải một số khó khăn về thời gian, về cơ sở vật chất của nhà trường, về sự thay đổi tư duy phương pháp học tập của học sinh…Nhiều giáo viên còn lúng túng và thấy khó khăn khi xây dựng pha 1” Đặt vấn đề”, chưa thể hiện rõ “ các pha” trong quá trình thực hiện… 

Tôi xin được viết ra một số kinh nghiệm của mình khi  Vận dụng phương pháp “ Bàn tay nặn bột” vào giảng dạy môn Hóa học 9 ở trường THCS…

Giúp giáo viên vận dụng phương pháp BTNB vào giảng dạy môn Hóa học, đặc biệt là Hóa lớp 9 gặp thuận lợi và đỡ mất nhiều thời gian thiết kế bài giảng hơn, nhằm năng cao chất lượng giảng dạy môn Hóa 9 nói riêng và  môn Hóa học ở cấp THCS nói chung.

Rất mong sự trao đổi và đóng góp ý kiến xây dựng từ phía các đồng nghiệp!

GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ  LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP BTNB VÀO GIẢNG DẠY MÔN HÓA HỌC Ở TRƯỜNG THCS

          Phương pháp dạy học “Bàn tay nặn bột” (BTNB), tiếng Pháp là La main à la pâte – viết tắt là LAMAP; tiếng Anh là Hands-on, là phương pháp dạy học khoa học dựa trên cơ sở của sự tìm tòi – nghiên cứu, áp dụng cho việc dạy học các môn khoa học tự nhiên.

Phương pháp “Bàn tay nặn bột” là một chiến lược về giáo dục khoa học, được Giáo sư Georger Charpak (người Pháp) sáng tạo ra và phát triển từ năm 1995 dựa trên cơ sở khoa học của sự tìm tòi – nghiên cứu, cho phép đáp ứng những yêu cầu dạy học mới. Phương pháp “Bàn tay nặn bột” (BTNB) đã được vận dụng, phát triển và có ảnh hưởng sâu rộng không chỉ ở Pháp mà còn ở nhiều nước có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới.

Đứng trước một sự vật hiện tượng, học sinh có thể đặt ra các câu hỏi, các giả thuyết từ những hiểu biết ban đầu, tiến hành thực nghiệm nghiên cứu để kiểm chứng và đưa ra những kết luận phù hợp thông qua thảo luận, so sánh, phân tích, tổng hợp kiến thức.

Mục tiêu của phương pháp BTNB là tạo nên tính tò mò, ham muốn khám phá và say mê khoa học của học sinh. Ngoài việc chú trọng đến kiến thức khoa học, phương pháp BTNB còn chú ý nhiều đến việc rèn  luyện kỹ năng diễn đạt thông qua ngôn ngữ nói và viết cho học sinh.

Ở nước ta, Đề án phương pháp “Bàn tay nặn bột” giai đoạn ………được Bộ GD&ĐT triển khai thử nghiệm từ năm………và chính thức triển khai trong các trường phổ thông từ năm học ……….  Đây là phương pháp dạy học hiện đại, có nhiều ưu điểm trong việc kích thích tính tò mò, ham muốn khám phá, say mê khoa học, rèn luyện kỹ năng diễn đạt ngôn ngữ nói và viết của học sinh.

          Hóa học là môn khoa học tự nhiên nghiên cứu về chất và sự biến đổi chất này thành chất khác. Hay cũng có thể nói: “ Hóa học là môn khoa học thực nghiệm” học phải đi đôi với hành. Chính vì vậy giảng dạy Hóa học cũng như các môn khoa học khác, có thể vận dụng phương pháp BTNB để tận dụng những tính ưu việt và khắc phục những khó khăn mà các phương pháp dạy học truyền thống khác không làm được.

        Tiến trình tìm tòi nghiên cứu khoa học trong phương pháp BTNB là một vấn đề cốt lõi, quan trọng. Tiến trình tìm tòi nghiên cứu của học sinh là một quá trình phức tạp. Học sinh tiếp cận vấn đề đặt ra qua tình huống (câu hỏi lớn của bài học); nêu các giả thuyết, các nhận định ban đầu của mình, đề xuất và tiến hành các thí nghiệm nghiên cứu; đối chiếu các nhận định (giả thuyết đặt ra ban đầu); đối chiếu cách làm thí nghiệm và kết quả với các nhóm khác; nếu không phù hợp học sinh phải quay lại điểm xuất phát, tiến hành lại các thí nghiệm như đề xuất của các nhóm khác để kiểm chứng; rút ra kết luận và giải thích cho vấn đề đặt ra ban đầu. Trong quá trình này, học sinh luôn luôn phải động não, trao đổi với các học sinh khác trong nhóm, trong lớp, hoạt động tích cực để tìm ra kiến thức.