SKKN Sử dụng một số phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh THPT trong dạy học môn Tin học 10

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn đề tài 

Giáo dục tin học có vai trò quan trọng chuẩn bị cho học sinh khả năng chủ động tìm kiếm, tiếp nhận, mở rộng tri thức và sáng tạo trong thời đại cách mạng công nghiệp lần thứ tư, kết nối và toàn cầu hóa. Tin học có ảnh hưởng lớn đến cách sống, cách suy nghĩ và hành động của con người trong thời đại công nghệ kỹ thuật số và sản xuất thông minh. Tin học là công cụ không thể thiếu để mỗi người có thể học mọi nơi, mọi lúc và biến việc học thành tự học suốt đời. Nghị quyết của Đảng, Quốc hội và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức và ban hành CTGDPT mới để nâng cao chất lượng giáo dục thể hệ trẻ, đáp ứng những đòi hỏi của thực tế và bắt kịp xu thế chung  của nhân loại. Xác định mục tiêu giáo dục con người phát triển toàn diện, vừa đáp ứng yêu cầu của xã hội vừa phát triển cao nhất tiềm năng của mỗi cá nhân. Phát triển năng lực và phẩm chất của người học, hài hòa đức, trí, thể, mỹ thay vì chỉ chú trọng trang bị kiến thức; kết hợp hài hòa dạy người, dạy chữ và dạy nghề. 

 Hướng tới mục tiêu và nhiệm vụ đó Sở giáo dục và Đào tạo Nghệ An đã triển khai tổ chức các buổi tập huấn về sách giáo khoa mới, về phương pháp tổ chức các hoạt động dạy học để học sinh chủ động tiếp cận kiến thức và phát triển phẩm chất năng lực. Bên cạnh đó trường THPT Tân Kỳ cũng đã nhận thức được tầm quan trọng và để đáp ứng được yêu cầu đó nhà trường đã tổ chức các buổi tập huấn nhân rộng, và sinh hoạt chuyên môn theo tổ và sinh hoạt chuyên môn liên trường theo hướng nghiên cứu bài học, tổ chức các đợt thao giảng, bài dạy minh họa, qua đó đa số giáo viên đã nắm bắt chương trình giáo dục phổ thông tổng thể và đồng thời nắm được mục tiêu trong chương trình GDPT mới là tiếp tục hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực trong đó các phẩm chất chủ yếu sau: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm và hình thành phát triển những  năng lực cốt lõi: Năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, và các năng lực đặc thù của môn học xuất phát từ yêu cầu đổi mới dạy học, tuy nhiên chất lượng dạy học chưa cao do giáo viên còn vận dụng chưa hiệu quả các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực, hoặc vận dụng mang tính hình thức dẫn đến tình trạng chung là chưa đáp ứng được yêu cầu dạy và học theo xu thế ngày nay, để hướng tới đạt được mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông mới và thực trạng của bộ môn Tin học tại trường THPT Tân Kỳ chúng tôi đã mạnh dạn chọn đề tài nghiên cứu: “Sử dụng một số phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh THPT trong dạy học môn Tin học 10” để làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm. 

2. Mục đích của đề tài 

Góp phần nâng cao chất lượng sử dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học nhằm  phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong dạy học môn Tin học theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường THPT. 

3. Đối tượng nghiên cứu của đề tài 

Nghiên cứu việc sử dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học hiện đại vào một số bài trong Tin học 10 theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh THPT. 

4. Đối tượng thực nghiệm/ Giới hạn của đề tài – Đề tài tập trung nghiên cứu khả năng sử dụng một số kỹ thuật dạy học có hiệu quả để nâng cao hoạt động nhận thức của học sinh trong dạy học tin học 10 như: kỹ thuật “các mảnh ghép”, kỹ thuật KWL-KWLH, kỹ thuật đóng vai 

Phạm vi tiến hành điều tra, đánh giá hiện trạng ở 2 lớp 10 trong trường THPT Tân Kỳ 

Phạm vi thực nghiệm việc sử dụng các kỹ thuật dạy để tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh trường THPT Tân Kỳ. 

-Tiến hành thực nghiệm trên các bài đã soạn như: 

• Chủ đề D: Đạo đức, pháp luật và văn hoá trong môi trường số, nghĩa vụ tuân thủ pháp lý trong môi trường số. Bài 1: Tuân thủ pháp luật trong môi trường số”  SGK Tin học 10. 

• Chủ đề F: Lập trình giải quyết với sự trợ giúp của máy tính-Bài 18: Lập trình giải quyết bài toán trên máy tính 

Vận dụng đối với học sinh khối 10 Trường THPT Tân Kỳ- Nghệ An 

5. Phương pháp nghiên cứu 

-Thu thập thông tin điều tra và tìm hiểu thực tế 

– Xử lý tổng hợp thông tin, khái quát rút ra kết luận và đề ra giải pháp phù hợp -Thể nghiệm đề tài vào thực tiễn và tiếp tục bổ sung hoàn thiện. 

6.  Đóng góp của đề tài  

Thứ nhất: Đề tài đã giúp hiểu rõ về cách sử dụng phương pháp dạy học, kỹ thuật dạy học tích cực và áp dụng nó vào các hoạt động dạy học nhằm phát huy năng lực và phẩm chất cho học sinh. Đó là phát triển con người mới có năng lực và phẩm chất đáp ứng sự phát triển của xã hội. 

Thứ hai: Trong đề tài chúng tôi đã hệ thống được nhiều kỹ thuật dạy học phù hợp với bộ môn Tin học. Hơn nữa chúng tôi đã áp dụng kỹ thuật dạy học phù hợp đặc điểm bài dạy qua đó thiết kế quy trình với một chuỗi hoạt động liên kết nhằm tác động và thay đổi nhận thức, thái độ của học sinh THPT, phát triển năng lực, phẩm chất học sinh thông qua các hoạt động. 

Thứ ba: Chương trình chúng tôi đang áp dụng là chương trình giáo dục phổ thông mới là chương trình giúp học sinh tiếp tục phát triển những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao động, ý thức và nhân cách công dân, khả năng tự học và ý thức tự học suốt đời, khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện hoàn cảnh của bản thân để tiếp tục học lên, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động, khả năng thích ứng với những đổi thay trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp mới. Và đề tài là những ấp ủ tiếp tục phát triển việc vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong các hoạt động dạy học chương trình sách giáo khoa mới. 

PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

Chương I. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc vận dụng một số phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong môn Tin học 

• Cơ sở lý luận 

• Một số khái niệm liên quan đến đề tài 

1.1.1. Phương pháp dạy học là gì? 

Thuật ngữ phương pháp  bắt nguồn từ tiếng Hy lạp (methodos) có nghĩa là con đường đi đến mục đích. Theo đó, PPDH là con đường để đạt mục đích dạy học. PPDH là cách thức hành động của GV và HS trong quá trình dạy học. Cách thức hành  động bao giờ cũng diễn ra trong những hình thức cụ thể. Cách thức và hình thức không tách nhau một cách độc lập. 

PPDH là những hình thức, cách thức hành động của GV và HS nhằm thực hiện những mục tiêu dạy học xác định, phù hợp với những nội dung và những điều kiện dạy học  cụ thể. PPDH cụ thể quy định những mô hình hành động của GV và HS. 

PPDH là một khái niệm rất phức hợp có nhiều bình diện khác nhau. Một số đặc điểm của PPDH như sau: 

• PPDH định  hướng thực hiện mục tiêu dạy học 
• PPDH là sự thống nhất của phương pháp dạy và phương pháp học 
• PPDH thực hiện thống nhất chức năng đào tạo và giáo dục 
• PPDH là sự thống nhất của cách thức hành động và phương tiện dạy học. 

Phương pháp dạy học tích cực