SKKN Vận dụng mô hình “Lớp học đảo ngược” trong dạy học chủ đề “Ứng dụng tin học” tin học 10 nhằm phát triển năng lực tự chủ và tự học cho học sinh

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

I. Lý do chọn đề tài 

Hiện nay chương trình GDPT 2018 đang được đưa vào giảng dạy ở các cấp học. Theo đó, chương trình đã nêu lên các phẩm chất và các năng lực cần hình thành, phát triển ở học sinh. Trong các năng lực của chương trình GDPT 2018, thì năng lực “Tự chủ và tự học” được xếp vị trí hàng đầu. Tự học đặt ra vấn đề giải phóng tiềm năng sáng tạo cho mỗi người, hình thành phương pháp tư duy, đạt được hiệu quả bền vững của giáo dục nhà trường. Đây là tư tưởng đầy nhân văn và dân chủ. Nó giúp con người có được công cụ để học tập suốt đời. Vì vậy, chúng ta cần rèn cho học sinh khả năng tự học, tự chủ trong mọi việc. Để hình thành năng lực tự chủ và tự học cho học sinh, cần xây dựng hệ thống nội dung học tập logic, chặt chẽ và hướng dẫn học sinh chiếm lĩnh nội dung đó bằng các việc làm cụ thể, sao cho đạt kết quả chắc chắn, qua đó nhằm khuyến khích và khơi gợi học sinh tự tìm hiểu, tự khám phá kiến thức mới trong phạm vi khả năng có thể của mỗi em.  

Dạy học theo mô hình “Lớp học đảo ngược” (Flipped Classroom) là một trong những phương pháp dạy học hiện đại và đáp ứng được những yêu cầu nêu trên. Qua phương pháp dạy học này, người học sẽ phải tự tiếp cận kiến thức ở nhà, tự mình trải nghiệm, khám phá, tìm tòi các thông tin liên quan về bài học thay vì tiếp thu kiến thức một cách thụ động từ giáo viên. Mô hình này giúp việc học tập hiệu quả hơn, giúp người học tự tin hơn, làm chủ quá trình học tập của chính bản thân mà không còn bị động, phụ thuộc trong quá trình khám phá tri thức, phát huy được tính tích cực, chủ động học tập của học sinh, mở rộng hình thức học tập với sự linh hoạt về thời gian, không gian, sự phong phú, hấp dẫn trong những học liệu đa phương tiện. 

Nghiên cứu tổng thể chương trình Tin học 10 chúng tôi nhận thấy chương trình đòi hỏi sự chủ động của người học là không hề nhỏ. Đặc biệt, chủ đề “Ứng dụng tin học” là một chủ đề có tính ứng dụng thực tiễn rất cao, đòi hỏi nhiều về kĩ năng nhưng thời lượng cho các bài học, nhất là phần thực hành rèn luyện kĩ năng lại tương đối ít. Mặt khác đa số học sinh ở trường chúng tôi không có máy tính để thực hành bài học cũng như rèn luyện kĩ năng thực hành ở nhà nên việc tiếp thu kiến thức và kĩ năng cho chủ đề này gặp nhiều khó khăn. Với mong muốn tạo điều kiện để học sinh tiếp cận bài học một cách hiệu quả nhất, có nhiều thời gian để rèn luyện kĩ năng thực hành tại lớp, vì thế đòi hỏi học sinh phải chủ động lĩnh hội kiến thức lí thuyết ở nhà thì mới có thể tiếp cận và giải quyết hết các vấn đề mà bài học yêu cầu. 

Qua nghiên cứu mô hình “Lớp học đảo ngược” chúng tôi nhận thấy mô hình này phù hợp để dạy học chủ đề “Ứng dụng tin học” Tin học 10 nên đã áp dụng giảng dạy tại trường. Qua đây chúng tôi muốn chia sẻ kinh nghiệm nhỏ đã có được trong quá trình dạy học, đó là “Vận dụng mô hình “Lớp học đảo ngược” trong dạy học chủ đề “Ứng dụng tin học” tin học 10 nhằm phát triển năng lực tự chủ và tự học cho học sinh”. 

II. Mục đích nghiên cứu 

Nghiên cứu và áp dụng mô hình “Lớp học đảo ngược” trong thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề “Ứng dụng tin học” Tin học 10, sách kết nối tri thức với cuộc sống nhằm phát triển năng lực tự chủ và tự học cho học sinh. 

III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 

1. Đối tượng nghiên cứu

• Mô hình “Lớp học đảo ngược” 
• Những ưu thế và tác dụng của mô hình “Lớp học đảo ngược” đối với học sinh. 
• Việc vận dụng mô hình “Lớp học đảo ngược” trong dạy học. 

2. Phạm vi nghiên cứu 

Trong đề tài này, tôi nghiên cứu vận dụng mô hình “Lớp học đảo ngược” vào dạy học chủ đề “Ứng dụng tin học”, tin học 10, sách kết nối tri thức với cuộc sống năm học 2022-2023. 

IV. Nhiệm vụ nghiên cứu 

• Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài 
• Mô tả thực trạng, phân tích đánh giá thực trạng việc dạy học hiện nay.  
• Phân tích các tác động tích cực từ việc dạy học theo mô hình “Lớp học đảo ngược”  
• Thiết kế kế hoạch dạy học vận dụng mô hình “Lớp học đảo ngược” vào dạy học chủ đề “Ứng dụng tin học”.  
• Phân tích kết quả thu được từ thực nghiệm của đề tài. 

V. Phương pháp nghiên cứu 

• Nghiên cứu lý luận: Tìm hiểu, nghiên cứu các tài liệu về các vấn đề liên quan đến đề tài sáng kiến kinh nghiệm: Mô hình lớp học đảo ngược, năng lực tự chủ và tự học, phương pháp dạy học, chuẩn kiến thức, kĩ năng,… 
• Điều tra quan sát: Thực trạng về việc dạy học ở trường THPT với việc phát triển năng lực tự chủ và tự học cho học sinh; khả năng tiếp cận phương pháp dạy học mới của học sinh;… 
• Thực nghiệm sư phạm: Tổ chức thực nghiệm sư phạm để xem xét tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp sư phạm đã đề xuất.     

VI. Tính mới của đề tài 

• Góp phần thực hiện thành công đổi mới chương trình phổ thông 2018 theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực, đặc biệt là năng lực tự chủ và tự học cho học sinh.  
• Giúp giáo viên, học sinh tiếp cận mô hình dạy học mới.  
• Giúp học sinh thấy được tầm quan trọng của việc tự học, tự nghiên cứu.  
• Rèn luyện cho học sinh năng lực giải quyết vấn đề, các kĩ năng giao tiếp, hợp tác, thuyết trình, báo cáo, phản biện,… tạo nền tảng cho quá trình học tập ở bậc học tiếp theo. 
• Góp phần đổi mới phương pháp giáo dục phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, vận dụng kĩ năng, vận dụng kiến thức,… đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh. 
• Khơi gợi niềm đam mê, sáng tạo và giúp học sinh phát hiện khả năng của mình đối với lĩnh vực đồ họa, định hướng nghề nghiệp cho bản thân. 

PHẦN II.  NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 

1. Cơ sở lí luận 

1.1. Tổng quan về năng lực và phát triển năng lực cho học sinh trung học phổ thông 

1.1.1. Khái niệm năng lực 

Năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,… thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể. 

Như vậy, có thể nhìn nhận một cách tổng quát, NL luôn gắn với khả năng thực hiện, nghĩa là phải biết làm chứ không dừng lại ở hiểu. Hành động “làm” ở đây lại gắn với những yêu cầu cụ thể về kiến thức, kĩ năng, thái độ để đạt được kết quả.