SKKN Vận dụng dạy học trải nghiệm qua bài cơ cấu, vai trò, đặc điểm, các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố dịch vụ( địa lý 10 – KNTT) nhằm phát triển năng lực số và định hướng nghề nghiệp cho học sinh – KNTT

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ. 

1. Lý do chọn đề tài Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27-9-2019 về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trong đó nhấn mạnh yêu cầu cấp bách để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số. Trên cơ sở đó ngày 03/6/2020, Thủ tướng Chính phủ ký quyết định số 749/QĐTTg về việc phê duyệt “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”. Do vậy,việc phát triển năng lực số và kĩ năng chuyển đổi cho học sinh đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số trong giáo dục và chuẩn bị  nguồn nhân lực cho quá trình chuyển đổi số quốc gia là việc làm cần thiết.  

Vì vậy,  ngành giáo dục Việt Nam rất quan tâm đến việc ứng dụng  chuyển đổi số vào hoạt động  dạy – học. Việc ứng dụng chuyển đổi số vào hoạt động dạy học đã dần thay đổi phương pháp giảng dạy học  từ truyền thống sang phương pháp giảng dạy tích cực, giúp người dạy và người học phát huy được khả năng tư duy, sáng tạo, sự chủ động và đạt hiệu quả.  Qua đó, người học có thể tiếp cận tri thức mọi nơi, mọi lúc, có thể chủ động trong việc học tập và ứng dụng kiến thực vào thực tiễn.  

Thông tư 31/TT hướng dẫn thực hiện quyết định 126/CP, mục 2 thông tư quy định các hình thức GDHN trong nhà trường phổ thông: “ Hướng nghiệp qua các môn học, hướng nghiệp qua các hoạt động lao động sản xuất, hướng nghiệp qua việc giới thiệu các ngành nghề, hướng nghiệp qua các hoạt động ngoại khóa”. Đứng trước chủ trương đó thì sở GD& ĐT tỉnh Nghệ An, tỉnh đoàn Nghệ An đã phối hợp với các trường đại học và tổng cục hướng nghiệp đã  thực hiện “ chương trình tư vấn tuyển sinh  – hướng nghiệp” thực hiện vào ngày 18/02/ 2023; cục hướng nghiệp tổ trực tuyến( đường linh: https://us06web.zoom.us/j/7976608753 – ngày 25/02/2023) với chủ đề “ khám phá bản thân”. Mặc dù các  trường phổ thông đã thực hiện định hướng nghề nghiệp thế nhưng  hiện nay có rất nhiều học sinh  không xác định được mục tiêu trong quá trình học tập. Thậm chí học lớp 12 các em còn loay hoay trước  sự lựa chọn quan trọng, mang tính quyết định cho tương lai đó là đi  làm hay học tiếp; Nếu đi học tiếp thì học gì? Nếu đi làm thì làm gì? Do đó các em học sinh rất cần đến định hướng nghề nghiệp(ĐHNN) để giúp các em trả lời câu hỏi này. GDHN là một trong những hoạt động giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện của giáo dục phổ thông Việt Nam. GDHN giúp học sinh hiểu vê bản thân, hiểu về thế giới nghề nghiệp, hiểu về nhu cầu lao động của địa phương và đất nước.Qua đó, giúp học sinh có những quyết định lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với bản thân, với gia đình và với sự phát triển của xã hội.  

Đứng trước thực trang đó, tôi đã sử dụng môn mình giảng dạy là môn Địa Lý để vừa hình thành năng lực số vừa định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Trong chương trình lớp 10, tôi lựa chọn phần kiến thức thuộc lĩnh vực ngành kinh tế dịch vụ làm đề tài nghiên cứu của mình. Vì Địa lý ngành dịch vụ tạo điều kiện cho các em tìm hiểu và đánh giá đúng tiềm năng các điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và thực trạng kinh tế – xã hội của địa phương. Mặt khác, địa bàn sinh sống của học sinh của trường THPT Nghi Lộc3 có ở huyện Nghi Lộc, một số thì sống ở cửa Lò và TP Vinh nên rất thuận lợi cho HS đi trải nghiệm thực tế tìm hiểu về  vai trò, đặc điểm và các nhân tố hưởng đến sự phát triển và phân bố ngành dịch vụ. Thông qua hoạt động trải nghiệm đó một mặt tôi hoàn thành kiến thưc, năng lực và phẩm chất của nội dung bài học mà sách giáo khoa yêu cầu, mặt khác tôi tích hợp giáo dục hướng nghiệp và hình thành năng lực số cho học sinh. Với cách làm này đã gây được sự hứng thú trong học tập, phát huy được khả năng tự học, sự sáng tạo và niềm đam mê khi học môn Địa Lý.  Để có thể chia sẻ cùng quý thầy cô và các đồng nghiệp một số kinh nghiệm trong quá trình thực hiện, tôi xin được trình bày đề tài: “Vận dụng dạy học trải nghiệm qua bài cơ cấu, vai trò, đặc điểm, các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố dịch vụ( địa lý 10 – KNTT) nhằm phát triển năng lực số và định hướng nghề nghiệp cho học sinh ” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm. 

II. Mục tiêu, đối tượng và phương pháp nghiên cứu đề tài 

1. Mục tiêu nghiên cứu đề tài 

Đứng trước sự phát triển như vũ bão của công nghệ và yêu cầu của ngành giáo dục đổi mới phương pháp dạy – học. Sự thay đổi cách dạy và cách học sẽ trang bị đầy đủ phẩm chất và năng lực cốt lõi  cho học sinh. Trong các năng lực phải hình thành cho học sinh thì năng lực số được chương trình giáo dục phổ thông mới đặt ra trong mục tiêu hình thành và phát triển cho người học  

Việc giúp học sinh  quen thuộc với dịch vụ số phục vụ trong cuộc sống, trong học tập là một vấn đề cấp thiết. Đặc biệt là học sinh khối 10 năm học 2022 – 2023 đã tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông 2018 để nâng cao chất lượng dạy – học và phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh thì việc hình thành năng lực số cho học sinh càng có vai trò quan trọng. 

Địa lý  ngành dịch vụ là một phần của môn Địa Lý lớp 10. Nó trang bị cho HS những hiểu biết về  cơ cấu các ngành kinh tế của dịch vụ, yêu cầu về chất lượng lao động của từng ngành, sự phân bố và đặc điểm hoạt động của từng ngành,…Phần kiến thức này sẽ bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương, trách nhiệm của bản thân đối với đất nước; đồng thời trang bị thêm những kiến thức, từ đó HS sẽ có cơ sở định hướng được nghề nghiệp của mình trong tương lại phù hợp giữa năng lực, hứng thú, sở thích cá nhân với nhu cầu sử dụng lao động trong các lĩnh vực của xã hội. 

Tôi muốn các em học sinh lớp 10 biết đến các ngành nghề, các ngành mà thị trường lao động đang quan tâm,… dựa trên sở trường, năng khiếu, niềm đam mê của mình từ đó sẽ có những định hướng cơ bản về con đường lập nghiệp trong tương lại. Đồng thời khắc phục vấn đề: học sinh lớp 12 chuẩn bị làm hồ sơ thi tốt nghiệp và đại học còn  rơi vào tình trạng thi trường nào? Học cái gì? Học tiếp hay đi làm? ….. các em HS cứ loay xoay mãi; Có những HS không biết mình muốn gì nên lựa chọn nghề nghiệp là theo nhóm bạn hoặc theo ý định của bố mẹ.  

Tạo hứng khởi trong quá trình học tập nên tôi đã lồng ghép kiến thức  giáo dục hướng nghiệp và hình thành năng lực số vào trong từng nội dung mà học sinh tìm hiểu qua thực tế . 

 Tôi mong muốn nhân rộng phương pháp dạy học này đến tất cả các môn học để trang bị cho học sinh  đầy đủ những kiến thức hướng nghiệp như một môn học văn hóa trong chương trình phổ thông.  

2. Đối tượng nghiên cứu đề tài 

Đề tài này trong chương trình lớp 10, chỉ áp dụng thay cho bài cơ cấu, vai trò, đặc điểm, các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố dịch vụ( bài 33) ở chương trình cơ bản( sgk kết nối tri thức). 

Tôi thực hiện áp dụng  đề tài ở một số lớp: 10C, 10C1, 10D, 10D2 năm học 

2022 – 2023 Trường THPT Nghi Lộc3 

3. Phương pháp nghiên cứu đề tài 

Đề tài này tôi áp dụng các phương pháp nghiên cứu sau: 

3.1. Phương pháp giáo dục chung. 

• Tích cực hóa các hoạt động của học sinh, trong đó giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn, khuyến khích tạo môi trường học tập thân thiện cho học sinh; học sinh học tập chủ động, tích cực, sáng tạo, tập trung rèn luyện năng lực tự học. 
• Tăng cường hoạt động trải nghiệm cho học sinh, gắn bài học lý thuyết với thực tiễn địa phương; vận dụng lý thuyết vào giải quyết vấn đề kinh tế – xã hội tại địa phương từ đó phát triển nhận thức, năng lực đặc thù và năng lực chung. 
• Tổ chức, hướng dẫn, tạo điều kiện để học sinh tìm tòi, khám phá và chiếm lĩnh tri thức mới từ các hoạt động thực tiễn ở địa phương. Đồng thời rèn luyện cho học sinh kỷ năng xử lý và trình bày thông tin địa lý. 
• Phương pháp nghiên cứu phân tích và tổng hợp tài liệu 

• Phương pháp quan sát. 

Quan sát trực tiếp sự hoạt động các ngành kinh tế trong lĩnh vực dịch vụ ở địa phương mình sinh sống để hình thành kiến thức và năng lực mới dưới sự định hướng của giáo viên. 

• Phương pháp điều tra khảo sát. 

Điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn GV và HS trong trường  THPT để có kết luận chính xác về nội dung nghiên cứu. 

• Phương pháp thực nghiệm. 

Tôi thực hiện áp dụng  đề tài ở một số lớp: 10C1, 10D2(TN) năm học 2022 – 2023, Dùng kết quả (học sinh nắm được kiến, phát triển năng lực, phẩm chất cần thiết và kiến thức hướng nghiệp) so sánh với lớp 10C, 10D tôi dạy theo tuần tự SGK và không hình thành năng lực số cũng như  không tích hợp phần giáo dục hướng nghiệp( ĐC). Ghi chép giờ dạy TN cùng với kết quả phân tích phiếu khảo sát ở lớp ĐC làm cơ sở để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của đề tài. 

• Phương pháp thống kê toán học. 

Để xử lí các số liệu đã thu thập được , định lượng các kết quả thực nghiệm và lớp đối chứng làm cơ sở để minh chứng cho tính hiệu quả của đề tài.