SKKN Dạy học dự án văn bản Huyện đường kết hợp với hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp góp phần phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh lớp 10 trường trung học phổ thông Cờ Đỏ – KNTT

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lí do chọn đề tài  

Mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 

29-NQ/TW là “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học”. Hội nhập quốc tế cùng với sự bùng nổ của khoa học công nghệ đã tạo cơ hội thúc đẩy giáo dục phát triển và cũng đặt ra những yêu cầu ngày càng cao đảm bảo xây dựng nguồn nhân lực chất lượng bởi đầu ra của nhà trường là thị trường lao động. 

Đáp ứng yêu cầu thực hiện Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018; “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh”. Điều đó đặt ra bài toán thách thức cho quá trình giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực cho tất cả các nước trên thế giới. Theo xu hướng này, ở nước ta đổi mới phương pháp dạy họ nói chung và dạy học Ngữ văn nói riêng đã trở thành một yêu cầu vừa hiển nhiên vừa bức thiết không chỉ với các Ban ngành quản lí giáo dục mà còn riêng với từng cá nhân giáo viên đang trực tiếp tham gia việc giảng dạy. 

Thực tế cho thấy: lý luận về đổi mới phương pháp và các phương pháp dạy học (PPDH) mới rất đa dạng, khoa học, sát thực song khi áp dụng vì điều kiện khách quan lẫn chủ quan, có nhiều PPDH chưa áp dụng được hoặc áp dụng đạt hiệu quả không cao. Điều đó dẫn đến bối cảnh chung của Việt Nam hiện nay là rất nhiều giáo viên (GV) còn lúng túng trong việc xác định một PPDH Ngữ văn nhằm gây được nhiều hứng thú cho học sinh (HS) và tích cực hóa hoạt động học tập của HS. Thực trạng nhiều HS phổ thông hiện nay không thích học Văn, chán học văn, sợ học Văn, xem nhẹ môn Văn vẫn còn là vấn đề khá phổ biến. Đặc biệt phần lớn các em không xác định được học để làm gì, và cần lựa chọn ngành, nghề gì cho phù hợp với năng lực, năng khiếu và đam mê của bản thân. 

Dạy học dự án – một phương pháp dạy học tích cực được rất nhiều nước tiên tiến trên thế giới như Mỹ, Đức, Đan Mạch,… quan tâm và có nhiều công trình giá trị về lý luận cũng như thực tiễn đối với phương pháp này. Dạy học dự án có khả năng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học và phù hợp với lộ trình tiến tới định hướng thay thế dần chương trình dạy học định hướng nội dung bằng chương trình dạy học định hướng năng lực. Nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con người năng lực giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp. Vì thế, dạy học dự án (DHDA) đã thể hiện được quan điểm nổi bật của mình trong việc hướng tới các mục tiêu của giáo dục hiện đại mà UNESCO đề xướng: “Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình”. Với đặc điểm này, việc đưa DHDA kết hợp với trải nghiệm hướng nghiệp vào tổ chức dạy học nói chung và dạy học Ngữ văn nói riêng sẽ là một trong những phương hướng góp phần đào tạo con người toàn diện phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế cũng như đáp ứng được đòi hỏi của xã hội tri thức. 

Tìm hiểu các vấn đề lý thuyết và quy trình vận dụng DHDA kết hợp với trải nghiệm hướng nghiệp, có thể dễ dàng nhận thấy hoàn toàn có khả năng vận dụng được DHDA kết hợp với trải nghiệm hướng nghiệp vào thực tiễn dạy học môn Ngữ văn ở trường THPT nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của HS trong học tập; tạo được hứng thú cho HS và góp phần đa dạng hóa các PPDH. Với việc có thể tạo ra những thay đổi tích cực trong cách dạy, cách học của GV và HS; đem lại cho giờ học Ngữ văn một không khí học tập mới, DHDA kết hợp với trải nghiệm hướng nghiệp đã trở thành một trong những PPDH “làm cho GV chỉ cần dạy ít mà HS học được nhiều và làm cho nhà trường bớt sự nhàm chán và bớt sự nhọc nhằn”. 

Với định hướng phát triển năng lực, phẩm chất, lấy học sinh làm trung tâm và những hiểu biết nhất định của mình về đổi mới Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018, để phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo; tăng thêm khả năng hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh; góp phần đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn ở trường THPT Cờ Đỏ. Chúng tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài: 

“Dạy học dự án văn bản Huyện đường kết hợp với hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp góp phần phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh lớp 10 trường trung học phổ thông Cờ Đỏ”. 

2. Mục đích nghiên cứu 

Đề tài này nghiên cứu cách dạy học DHDA vào tác phẩm cụ thể trong đó lồng ghép trải nghiệm hướng nghiệp cho học sinh. Góp phần gắn lý thuyết với thực tế cuộc sống, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng tư duy bậc cao cho học sinh. Nhằm xây dựng cách tổ chức hoạt động dạy học mới đáp ứng với yêu cầu Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 trong điều kiện dạy học hiện nay. 

3. Tổng quan và điểm mới của đề tài 

Dạy học dự án là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, có tạo ra các sản phẩm trong quá trình chiếm lĩnh kiến thức. 

Với định hướng phát triển năng lực, lấy học sinh làm trung tâm, chúng tôi chú trọng xây dựng văn bản Huyện đường trong chương trình Ngữ văn lớp 10 – Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống với thời lượng 3 tiết học trong 2 tuần theo phương pháp dạy học dự án kết hợp với hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh. Điểm nổi bật của đề tài là việc tổ chức các hoạt động phong phú cho học sinh theo từng giai đoạn của dự án. Mỗi giai đoạn được xây dựng với những bài học trong đó GV chỉ đóng vai trò hướng dẫn, hỗ trợ, còn HS được giao toàn quyền tự tìm hiểu kiến thức nền, tạo sản phẩm, giới thiệu sản phẩm, tự kiểm tra, đánh giá dưới sự hướng dẫn của giáo viên; tăng cường thực hành trải nghiệm của học sinh, vận dụng kiến thức để giải quyết những vấn đề trong học tập, trong cuộc sống và trải nghiệm thực hành, từ đó hình thành được năng lực, phẩm chất cần thiết, đặc biệt là bước đầu định hướng được nghề nghiệp trong tương lai. 

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 

• Đề tài tập trung nghiên cứu văn bản Huyện đường trong chương Ngữ văn lớp 10 – Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống với thời lượng 3 tiết học được thực hiện trong 2 tuần theo phương pháp dạy học dự án kết hợp với hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh. 
• Học sinh lớp 10, Trường THPT Cờ Đỏ huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An. 

5. Phương pháp nghiên cứu 

5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận 

Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin lý luận để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài như: Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập. 

5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 

Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây dựng cơ sở thực tiễn của đề tài như: – Phương pháp điều tra; 

• Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục; 
• Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động; 
• Phương pháp so sánh, đối chiếu; 
• Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm. 

5.3. Phương pháp thống kê toán học 

Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý, phân tích các số liệu, các kết quả điều tra và các kết quả thực nghiệm. 

6. Kế hoạch nghiên cứu