Một số biện pháp chỉ đạo dạy học rèn kĩ năng làm văn miêu tả cho học sinh lớp 4 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài :

Trong điều kiện hiện nay, cùng với sự phát triển của xã hội, yếu tố con người được coi trọng hàng đầu. “ Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho tương lai”. Đảng và Nhà nước ta đã coi Giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm đào tạo con người phát triển toàn diện cả thể chất, đạo đức lẫn tri thức.

         Bậc Tiểu học là bậc học đặt nền móng cho việc hình thành nhân cách ở học sinh. Đây là bậc học nhằm cung cấp những tri thức khoa học ban đầu về tự nhiên và xã hội, trang bị những phương pháp và kĩ năng ban đầu về  hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn; bồi dưỡng và phát huy tình cảm, thói quen và những đức tính tốt đẹp của con người Việt Nam cho học sinh. Các môn học ở tiểu học nhằm đáp ứng các yêu cầu trên. Một trong những môn học góp phần tích cực hình thành, phát triển nhân cách cho học sinh đó là môn Tiếng Việt. Đây là môn học công cụ để các em học tốt các môn học khác. Các phân môn trong môn Tiếng Việt không những hình thành phát triển ở học sinh các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết) để học tập và giao tiếp trong môi trường hoạt động của lứa tuổi mà còn giúp học sinh mở rộng những hiểu biết, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm và phát triển nhân cách cho các em .

Phân môn Tập làm văn trong chương trình Tiểu học là phân môn có tính tổng hợp cao, đòi hỏi học sinh phải bộc lộ cả năng lực Tiếng Việt lẫn khả năng cảm thụ cái hay, cái đẹp trong thiên nhiên, trong cuộc sống; thể hiện thái độ, cảm xúc, đánh giá, nhận xét của mình về sự vật.

Nội dung văn miêu tả ở Tiểu học được xây dựng theo nguyên tắc đồng tâm. Nghĩa là kĩ năng viết văn miêu tả được học qua hai vòng:

– Vòng 1: Ở lớp 1,2,3 học sinh được làm quen với văn miêu tả qua các dạng bài tập như: Quan sát tranh – trả lời câu hỏi; đọc văn bản – trả lời câu hỏi; tả ngắn.

– Vòng 2: Ở lớp 4,5 học sinh được học những kĩ năng viết văn miêu tả thuộc bậc cao hơn, phức tạp hơn. Các em cần phải tạo lập được những văn bản hoàn chỉnh. Đây là vấn đề khó đối với các em .

Trong phân môn Tập làm văn ở lớp 4, các em được rèn kĩ năng kể chuyện và miêu tả (miêu tả : đồ vật, cây cối, con vật). Bên cạnh đó các em còn được rèn kĩ năng thuyết trình, trao đổi và nâng cao các kĩ năng viết thư, điền vào giấy tờ in sẵn . Với các nội dung trên, thể loại văn miêu tả chiếm gần 50% tổng số tiết theo phân phối chương trình (30/62 tiết). Như vậy, thể loại văn miêu tả là nội dung trọng tâm trong phân môn Tập làm văn lớp 4 .

Tuy nhiên trong thực tế ở các nhà trường Tiểu học hiện nay, nhiều giáo viên còn lúng túng khi dạy phân môn Tập làm văn. Khá nhiều học sinh chưa nắm được cách viết văn miêu tả. Đoạn văn, bài văn các em viết còn khô khan, thiếu sinh động…… Năm học ………..cấp Tiểu học đang thực hiện đánh giá học sinh theo Thông tư 22/2016, việc ra đề kiểm tra môn Tiếng việt theo 4 mức độ đó là: Biết- Hiểu- Vận dụng trực tiếp và vận dụng trong tình huống mới học có nội dung thực tiền. Phần kiểm tra viết trước kia là Chính tả 5 điểm và Tập làm văn 5 điểm, nhưng nay Tập làm văn lớp 4&5 là 8 điểm và chính tả 2 điểm . Do vậy, cần phải có biện pháp chỉ đạo để nâng cao chất lượng phân môn Tập làm văn nói chung và dạng văn miêu tả nói riêng cho học sinh lớp 4.

Vậy làm thế nào để giúp học sinh lớp 4 biết cách làm văn miêu tả và viết được bài văn miêu tả chân thực, sinh động, giàu hình ảnh. Tôi đã quyết định chọn đề tài “ Một số biện pháp chỉ đạo dạy học rèn kĩ năng làm văn miêu tả cho học sinh lớp 4” để nghiên cứu, thực nghiệm.

  1.2. Mục đích nghiên cứu :

Nghiên cứu đề tài để đề xuất một số biện pháp chỉ đạo dạy học rèn kĩ năng làm văn miêu tả cho học sinh lớp 4 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. 

  1.3. Đối tượng nghiên cứu : 

Các biện pháp chỉ đạo dạy học rèn kĩ năng làm văn miêu tả cho học sinh lớp 4 ở Trường tiểu học Thị trấn Vạn Hà.

1.4. Phương pháp nghiên cứu :

• Phương pháp nghiên cứu lí luận.
• Phương pháp thực nghiệm.
• Phương pháp so sánh, đối chiếu.
• Phương pháp phân tích, tổng hợp.

 1.5. Những điểm mới của SKKN.

      Thực hiện việc ra đề kiểm tra theo Thông tư 22/2016, do đó yêu cầu đối với phần kiểm tra viết phân môn Tập làm văn lớp 4&5 là 8/10 tổng điểm viết của Tập làm văn và Chính tả. Biểu chấm của bài tập làm văn là: Mở bài (1 điểm); thân bài (4 điểm); kết bài (1 điểm); chữ viết, chính tả (0,5 điểm); dùng từ, đặt câu (0,5 điểm) và sáng tạo (1 điểm).

      Từ yêu cầu trên, sáng kiến chỉ ra các biện pháp chỉ đạo dạy học rèn kĩ năng làm văn miêu tả cho học sinh lớp 4 theo tinh thần thông tư 22/2016 về đánh giá học sinh Tiểu học.

2. NỘI DUNG

2.1. Cơ sở lý luận :

Thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, giáo dục theo hướng “ Lấy người học làm trung tâm”, tập trung vào dạy cách học, đặc biệt là giúp học sinh có nhu cầu học và biết cách tự học. Người giáo viên cần nắm vững đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi, năng lực, sở trường của từng đối tượng học sinh, từ đó giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn, điều chỉnh hoạt động học của học sinh. Giáo viên cần sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học, tổ chức các hình thức dạy học phù hợp, sao cho học sinh thấy hứng thú, say mê học tập, phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo ở các em. Khuyến khích, tạo cơ hội để mọi học sinh đều được tham gia hoạt động nhằm tìm tòi, chiếm lĩnh kiến thức. Các em sẽ nắm chắc kiến thức đồng thời hình thành được các kĩ năng cần thiết, phát triển được tư duy, ngôn ngữ ở học sinh qua các hoạt động học tập và giáo dục .

Xác định được vị trí, nhiệm vụ, yêu cầu của nội dung văn miêu tả trong chương trình môn Tiếng Việt ở Tiểu học và vị trí, nhiệm vụ, yêu cầu trong phân môn tập làm văn lớp 4, người giáo viên cần giúp học sinh hiểu được khái niệm về miêu tả, trình tự miêu tả, cách xây dựng đoạn văn, bài văn miêu tả; dạy cho học sinh cách quan sát, cách sử dụng các biện pháp nghệ thuật trong văn miêu tả, từ đó các em có kĩ năng viết được đoạn văn, bài văn miêu tả hoàn chỉnh,chân thực và sinh động.

Thể loại văn miêu tả ở lớp 4 gồm ba nội dung: miêu tả đồ vật, miêu tả cây cối và miêu tả con vật. Học sinh được học với số tiết như sau:

• Khái niệm miêu tả: 1 tiết.
• Miêu tả đồ vật: 10 tiết.
• Miêu tả cây cối: 11 tiết.
• Miêu tả con vật: 8 tiết

Các bài văn này được xây dựng gắn với các chủ điểm trong môn Tiếng Việt. 

Mỗi loại văn miêu tả đều được học qua các tiết:

• Cấu tạo bài văn miêu tả (tả đồ vật, tả cây cối, tả con vật).
• Đoạn văn trong bài văn miêu tả.
• Luyện tập miêu tả.
• Luyện tập xây dựng mở bài, kết bài trong bài văn miêu tả .

   Ở mỗi bài học, học sinh được làm quen với các ngữ liệu là các đoạn văn, bài văn miêu tả tiêu biểu của các nhà văn, nhà thơ. Từ việc phân tích ngữ liệu, các em rút ra được đặc điểm của văn miêu tả, cách xây dựng đoạn văn, bài văn miêu tả, trình tự miêu tả, cách viết mở bài (trực tiếp hoặc gián tiếp), kết bài (mở rộng hoặc không mở rộng) trong bài văn miêu tả. Mỗi đoạn văn miêu tả có một nội dung nhất định. Chẳng hạn: đoạn văn giới thiệu về đồ vật, đoạn văn tả bao quát, đoạn tả kĩ từng bộ phận của đồ vật hoặc nêu lên tình cảm, thái độ của người viết đối với đồ vật,…

    Chúng ta đều biết rằng, chất lượng của một bài văn, nhất là văn miêu tả là “ nói ít gợi nhiều”, chi tiết đưa ra không cần nhiều nhưng phải dẫn đến cảm xúc mãnh liệt nhất, dẫn đến những hình ảnh sinh động hiện lên trước mắt người đọc khiến họ nhìn thấy rất rõ và rất có ấn tượng. Yếu tố tạo nên chất lượng trên là các chi tiết có góc cạnh, sinh động, thể hiện được cái thần, cái hồn, cái dáng vẻ đặc biệt của con người, con vật, hoa trái… Để có được những đoạn văn, bài văn như thế, ngoài sự quan sát có chọn lọc, biết phát hiện, rất cần sự biểu đạt, phô diễn các chi tiết đã có bằng cách dùng ngôn ngữ để vẽ nó lên trước mắt người đọc, người nghe.

    Theo thông tư 22/2016 nội dung kiểm tra môn Tập làm văn lớp 4&5 yêu cầu học sinh tạo lập một văn bản theo yêu cầu của chương trình Tiếng việt giữa học kỳ hoặc cuối học kỳ. Qua việc viết một bài văn, có thể đánh giá được kiến thức về kiểu loại văn bản , khả năng tạo lập văn bản ( khả năng lập ý, sắp xếp ý; khả năng dùng từ, đặt câu, liên kết câu; khả năng thể hiện suy nghĩ, cảm xúc, thái độ trước những sự việc, hiện tượng,…. trong cuộc sống). Xác định các mức độ cần đạt theo từng mức điểm tùy theo đề bài cụ thể là: