SKKN Dạy học đọc- Hiểu truyện ngắn Chí Phèo (Nam Cao) trong chương trình Ngữ văn 11 theo quan điểm của Lý thuyết kiến tạo

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài

 Đổi mới phương pháp dạy học là một trong những mục tiêu lớn mà ngành giáo dục và đào tạo đặt ra trong giai đoạn hiện nay. Nghị quyết 40/QH10 – 2000 yêu cầu đổi mới tất cả các khâu của quá trình dạy học, trong đó nhấn mạnh đổi mới phương pháp. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực”.

Ngữ văn là một trong những môn học có vị trí quan trong hàng đầu trong chương trình giáo dục phổ thông nhưng trong thực tế dạy học, ngày càng có nhiều học sinh không coi trọng môn Ngữ văn, không yêu thích học văn. Đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn nói chung, dạy đọc hiểu văn bản nói riêng theo hướng phát huy chủ thể sáng tạo của học sinh; giúp học sinh thông qua đọc Văn, học Văn mà bồi dưỡng tâm hồn, phát triển năng lực tư duy, năng lực sáng tạo là một yêu cầu cấp thiết hiện nay.

 Lý thuyết kiến tạo đang là một trong những lý thuyết về dạy học vượt trội được sử dụng trong giáo dục. Lý thuyết kiến tạo được đề xuất vào đầu thế kỷ XX bởi Jean Piaget (1896-1980), nhà tâm lý học và triết học người Thụy Sĩ. Từ đó cho tới nay, nó đã được ứng dụng vào nhiều ngành khoa học, đặc biệt là trong giáo dục. Ở nhiều quốc gia, dạy học theo Lý thuyết kiến tạo  đã trở thành xu hướng tất yếu của đổi mới giáo dục. Theo Jeans Piaget: “Quá trình nhận thức của người học thực chất là quá trình người học xây dựng nên những kiến thức cho bản thân thông qua các hoạt động đồng hoá và điều ứng các kiến thức và kỹ năng đã có để có thể thích ứng với môi trường học tập. Đây chính là nền tảng của lý thuyết kiến tạo”.

 Phương pháp dạy học theo quan điểm của Lý thuyết kiến tạo là dạy học tích cực, dạy học phát huy năng lực, phẩm chất của người học. Phương pháp này coi trọng vai trò chủ động của người học trong quá trình học tập, người học chủ động tự xây dựng hiểu biết cho bản thân; tự kết nối thông tin mới với thông tin hiện tại để kiến thức mới có ý nghĩa hơn và tạo nên các thông tin mới khác. Việc học tập không phải diễn ra nhờ quá trình chuyển thông tin từ giáo viên hay giáo trình đến bộ não của học sinh; thay vào đó, mỗi người học tự xây dựng hiểu biết hợp lí mang tính cá nhân của riêng họ.

Lý thuyết kiến tạo từng được ứng dụng rộng rãi trong các trường học tại một số quốc gia có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới như Mỹ, Úc, Nhật Bản, Singapore… Tuy nhiên ở Việt Nam, lý thuyết này hầu như vẫn còn rất xa lạ với nhiều người. Những năm đầu thế kỷ XXI, Lý thuyết kiến tạo bắt đầu được tìm hiểu và áp dụng ở một số trường học của Việt Nam (qua một số phương pháp dạy học cụ thể như: dạy học dự án, dạy học liên môn, dạy học nêu vấn đề, dạy học theo phương pháp “Bàn tay nặn bột”), hứa hẹn những thay đổi tích cực hơn cho giáo dục nước nhà. Tuy nhiên, việc ứng dụng này mới chỉ dành nhiều cho các bộ môn khoa học tự nhiên như Toán, Vật lý, …còn đối với các bộ môn khoa học xã hội nhân văn, đặc biệt là môn Ngữ văn, phương pháp này chưa được vận dụng nhiều.

 Truyện ngắn Chí Phèo là một trong những truyện ngắn xuất sắc của Nam Cao, là một trong những kiệt tác của nền văn học hiện đại Việt Nam nên đã được đưa vào SGK và chiếm vị trí quan trọng trong chương trình Ngữ văn 11. Đã có rất nhiều bài viết, công trình nghiên cứu, sáng kiến kinh nghiệm về dạy học truyện ngắn Chí Phèo.  Tuy nhiên chưa có công trình nào nghiên cứu dạy học đọc hiểu truyện ngắn này theo quan điểm của Lý thuyết kiến tạo . 

Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn nghiên cứu đề tài:  Dạy học đọc- hiểu truyện ngắn Chí Phèo (Nam Cao) trong chương trình Ngữ văn 11 theo quan điểm của Lý thuyết kiến tạo.

1.2. Mục đích nghiên cứu

Tôi thực hiện đề tài này nhằm hướng tới mục đích cơ bản sau: đề xuất cách dạy học đọc hiểu truyện ngắn Chí Phèo (Nam Cao) trong chương trình Ngữ văn 11 theo quan điểm của Lý thuyết kiến tạo nhằm phát huy năng lực và niềm hứng thú học tập cho học sinh.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

Nghiên cứu Lý thuyết kiến tạo và dạy học đọc-hiểu truyện ngắn Chí Phèo (Nam Cao) trong chương trình Ngữ văn 11 theo quan điểm của Lý thuyết kiến tạo. 

1.4. Phương pháp nghiên cứu

1.4.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết gồm: 

Để xây dựng cơ sở lí thuyết cho đề tài, tôi đã nghiên cứu về Lý thuyết kiến tạo, về dạy học đọc-hiểu truyện ngắn trong nhà trường phổ thông nói chung và truyện ngắn Chí Phèo (Nam Cao) nói riêng.

1.4.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:

– Dự giờ của giáo viên, xây dựng giáo án, dạy thực nghiệm, đánh giá kết quả dạy học thực nghiệm.